Ο Άρις Μπουλούκος, επίτιμος αντιστράτηγος, έζησε και μάλιστα σε ένα κομβικό σημείο ως πρωταγωνιστής, όλη την ιστορία από τη δεκαετία του ΄50, όταν είχε μπει σε ενέργεια το σχέδιο για τη δικτατορία στην Ελλάδα, μέχρι και την αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Ο Άρις Μπουλούκος, τον οποίο το στρατοδικείο τον καταδίκασε σε 18 χρόνια κάθειρξη για την περιβόητη υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ, ενώ στη συνέχεια εξορίστηκε για χρόνια, φωτίζει όλη αυτή την εποχή και φέρνει στην επιφάνεια τα στοιχεία που μας έφτασαν ως τη δικτατορία και στο δράμα της Κύπρου.
Η ταραγμένη εποχή του ‘50 και ο ΑΣΠΙΔΑ
- Για να φθάσω στη σύσταση της Οργάνωσης ΑΣΠΙΔΑ και τους σκοπούς που υπηρετούσε, θα αναφερθώ, με λίγα λόγια, στο κλίμα που επικρατούσε στην πολιτική ζωή του τόπου εκείνη την εποχή, που οδήγησε σε αυτή:
Η περίοδος 1951-1967 ήταν μια από τις κρισιμότερες στην νεότερη πολιτική μας ιστορία. Η χώρα μας προσπαθούσε να απαλλαγεί από τα κατάλοιπα του προπολεμικού εθνικού διχασμού, της τετράχρονης Κατοχής και του τραγικού <<εμφυλίου πολέμου>>. Ήταν φανερό ότι, ή θα προχωρούσαμε στη διαμόρφωση μιας σύγχρονης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, ή θα ξαναγυρίζαμε στις εθνικές περιπέτειες των στρατιωτικών κινημάτων και των δικτατοριών του Μεσοπολέμου.
Στο Στρατό, επικρατούσε ο Ι.Δ.Ε.Α.(Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών)με μέλη του περίπου 2.500 αξιωματικούς. Ο σκοπός του συνοψίζεται στη διαταγή που αναφέρει: «Μία μόνον είναι η λύσις: Η δικτατορία του ΙΔΕΑ».
Έτσι, το μεγάλο πρόβλημα ήταν όπως είχε σημειώσει και ο Αλέξανδρος Παπάγος ότι «η πολιτική είχεν εισαχθεί εις τον Στρατόν και ο Στρατός εις την πολιτικήν».
Ο ΙΔΕΑ φαινομενικά αυτοδιαλύθηκε μετά από ένα αποτυχημένο Πραξικόπημα τον Φεβρουάριο του 1951, αλλά ουσιαστικά εξακολουθούσε να υπάρχει και να δρα μέσα στο στράτευμα. Την περίοδο 1956-58 ιδρύθηκε με αρχηγό τον Γεώργιο Παπαδόπουλο η ΕΕΝΑ (Εθνική Ένωση Νέων Αξιωματικών), που αποτελούσαν ανώτεροι αξιωματικοί που πίστευαν ότι ο Κ. Καραμανλής «δεν ήταν αρκούντως αντικομουνιστής». Δραματικά επιβεβαιώθηκε η ύπαρξη και δράση αυτών των συνωμοτικών οργανώσεων μέσα στο στράτευμα, από καταστάσεις και γεγονότα που κατέληξαν στη δικτατορία της 21ης Απριλίου του 1967.
Πιστεύω ότι με τη μελέτη των σχέσεων Στρατού και πολιτικής είναι δυνατόν να δει κανείς καθαρά και να αναλύσει σωστά τις εξελίξεις από τον τερματισμό του <<εμφυλίου πολέμου>> μέχρι και την δικτατορία των Παπαδόπουλου-Ιωαννίδη. Και αυτή την ανάλυση την έχω κάνει στο βιβλίο μου για την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ.
Το 1960 υπογράφηκαν οι συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου, που προσυπέγραψε ΚΑΙ ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος. Συζητώντας μεταξύ μας πολλοί Δημοκράτες αξιωματικοί, εκφράζαμε την αντίθεση και τις ανησυχίες μας, γιατί οι συμφωνίες αυτές, έφερναν και επίσημα τους Τούρκους μέσα στην Κύπρο. Παράλληλα, πολιτικοί της Παράταξης του Κέντρου (Σοφοκλής Βενιζέλος, Σταύρος Κωστόπουλος, Παύλος Βαρδινογιάννης, Παυσανίας Κατσώτας και πολλοί άλλοι), σχημάτισαν μια νέα κίνηση την ΚΕΑ (Κίνηση Εθνικής Αναδημιουργίας) υπό τον Γρίβα, ο οποίος ως Διγενής είχε καταδικάσει τις Συμφωνίες της Ζυρίχης-Λονδίνου για το Κυπριακό. Σκοπός της ήταν να επανενώσει τις δυνάμεις του Κέντρου, κάτι που έκανε αμέσως μετά ο Γεώργιος Παπανδρέου ιδρύοντας την Ένωση Κέντρου. Όπως ήταν φυσικό πολλοί νέοι αξιωματικοί, θεωρήσαμε την ΚΕΑ και αργότερα την Ένωση Κέντρου ως πολιτική μας έκφραση.
Το 1965, σε μια περίοδο αναταραχής με τις αλληλοσυγκρουόμενες σχέσεις Στρατού και πολιτικής βρέθηκα, ως λοχαγός, στην Κύπρο, Διευθυντής Αντικατασκοπίας, του εκεί κλιμακίου της ΚΥΠ.
Συνεργαζόμουν στενά με τον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς Στρατηγό Γεώργιο Γρίβα, που είχε σταλεί εν τω μεταξύ, από τον Γεώργιο Παπανδρέου για να οχυρώσει και να κάνει απόρθητη την Κύπρο. Αυτή την εποχή η Άγκυρα απειλούσε εισβολή και οι φανατικοί Τουρκοκύπριοι προκαλούσαν επεισόδια.
Ο Στρατηγός Γρίβας μέσα στην αναμφισβήτητη και απαράμιλλη πατριωτική του δράση, διέπραξε, τότε, ένα ολέθριο λάθος. Στο Επιτελείο της Εθνικής Φρουράς είχε και Αξιωματικούς που συνέχιζαν απροκάλυπτα τη συνωμοτική τους δράση και ήταν από αυτούς που έστησαν μετά την 21η Απριλίου 1967, την 7χρονη δικτατορία στην Ελλάδα.
Απέναντι σ' αυτούς τους Αξιωματικούς της ελοχεύουσας Χούντας και σε εκείνους που οραματίζονταν και κινούνταν για την αναβίωση του νέου ΙΔΕΑ, θέλησε να σταθεί η Δημοκρατική Οργάνωση Ελλήνων Αξιωματικών ΑΣΠΙΔΑ.
Υπήρξα ο εμπνευστής, ο σχεδιαστής και ιδρυτής της οργάνωσης, που ο βασικός σκοπός της ήταν η προστασία των συνταγματικών ελευθεριών του Ελληνικού λαού.
Ως Αξιωματικός που υπηρετούσα τότε στην ΚΥΠ αντιλήφθηκα, μαζί με άλλους συναδέλφους μου, πολύ γρήγορα, τον κίνδυνο της επερχόμενης δικτατορίας εκ μέρους της νεοΙΔΕΑτικής κλίκας και όλοι μαζί πιστέψαμε ότι είχαμε χρέος απέναντι στην Πατρίδα, να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά αυτόν τον κίνδυνο.
Η κλίκα Παπαδόπουλου-Ιωαννίδη οργανωμένη συνωμοτικά, από πολλά χρόνια, είχε κατορθώσει να διαβρώσει όχι μόνο το στρατό, αλλά και σημαντικούς τομείς του κρατικού μηχανισμού. Λειτουργούσε τόσο συνωμοτικά, που σε περίπτωση εκδήλωσης πραξικοπήματος κατά της λαοπρόβλητης Κυβέρνησης του 53ο/ο, δεν θα ήταν δυνατόν να αντιμετωπισθεί στρατιωτικά από την «εξουσία» που διέθετε τότε στο Στρατό, η Κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου.
Έπρεπε λοιπόν να υπάρχει ένα «αντίπαλο δέος». Μια δύναμη αξιωματικών πιστών στη Δημοκρατία και την Κυβέρνηση, οργανωμένη, όπως ακριβώς ήταν και οι μετέπειτα δικτάτορες.
Ο ΑΣΠΙΔΑ θα έλεγα ήταν οργάνωση δημοκρατικής άμυνας. Σκοπός της ήταν η περιφρούρηση της δημοκρατίας (Αξιωματικοί Σώζουν Πατρίδα Ιδέας Δημοκρατίαν Αξιοκρατίαν). Δεν είχαμε σκοπό να δράσουμε δυναμικά, παρά μόνο αν κινδύνευε η Δημοκρατία από τους επίδοξους δικτάτορες, αλλά και η εκάστοτε νόμιμα, από τον Ελληνικό λαό εκλεγμένη Κυβέρνηση.
Μέλη της Οργάνωσης ήταν μόνο απόφοιτοι της Σχολής Ευελπίδων μέχρι το βαθμό του Λοχαγού, οι οποίοι γινόταν μέλη υπογράφοντας τον σχετικό όρκο, αλλά ελάχιστοι γνώριζαν ποιοι ήταν μέλη.
Παρότι ήταν γνωστό σε όλους μας ότι για την πραγματοποίηση του παραπάνω σκοπού θέταμε σε κίνδυνο τη σταδιοδρομία μας, την επιβίωση των οικογενειών, όσων είχαν τότε οικογένεια, την ελευθερία μας και σε πολλές περιπτώσεις την ίδια τη ζωή μας, προχωρήσαμε με τη φλόγα των ιδανικών μας. Ιδιαίτερα εμένα με ατσάλωνε η μνήμη του πατέρα μου Αντισυνταγματάρχη Γεωργίου Μπουλούκου, που έπεσε στην πρώτη γραμμή στα στενά της Κλεισούρας στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο. Η οργάνωση ταχύτατα (έφτασε τα 300 οργανωμένα μέλη) εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την Ελλάδα και Κύπρο, με τη μεγαλύτερη δύναμή της στην Αθήνα και ιδιαίτερα στην ΚΥΠ.
Και ενώ η οργάνωση είχε κάθε δυνατότητα να επιτύχει του σκοπού της δηλ. την περιφρούρηση της Δημοκρατίας και την αποτροπή του επερχόμενου πραξικοπήματος, οι επαγγελματίες συνωμότες, που εξυπηρετούσαν τα σχέδια της κλίκας Παπαδόπουλου-Ιωαννίδη, επιδόθηκαν σε ένα απηνή διωγμό σε όσους υποπτευόταν ως μέλη της, με δυσμενείς μεταθέσεις και προφυλάκιση των ηγετικών στελεχών της. Επί ημερών της Ένωσης Κέντρου η υπόθεση παραπέμφθηκε στους Λαγάνη και Παπαπούλο (Ανακριτή και Βασιλικό Επίτροπο) που με στημένες κατηγορίες ψευδομάρτυρες και ό,τι άλλο μέσον μπόρεσαν να χρησιμοποιήσουν, παρέπεμψαν 28 αξιωματικούς στο Στρατοδικείο στην λεγόμενη δίκη του ΑΣΠΙΔΑ, που αποπροσανατόλισε πολιτικούς και κοινή γνώμη και άφησε ελεύθερο το πεδίο στους Συνταγματάρχες να δράσουν..
Η δίκη του ΑΣΠΙΔΑ και οι διώξεις
Η δίκη για την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ διήρκεσε από τις 14 Νοεμβρίου 1966 έως 16 Μαρτίου 1967 (Ένα μήνα αργότερα, 21 Απριλίου 1967 έγινε το πραξικόπημα). Εγώ καταδικάσθηκα σε 25 χρόνια φυλακή (είχα εκτίσει τα δυόμιση), πολλοί συγκατηγορούμενοί μου σε μεγάλες ποινές, αλλά και κάποιοι καταδικάσθηκαν χωρίς να έχουν ιδέα για την ύπαρξη του ΑΣΠΙΔΑ και επομένως καμία συμμετοχή.
Αποφυλακίστηκα από τις φυλακές της Αίγινας, με την αμνηστία που έδωσε ο Παπαδόπουλος τα Χριστούγεννα του 1967. Παράλληλα με εμένα ταλαιπωρήθηκε με φυλακίσεις και εξορία και ο αδελφός μου Διονύσης Μπουλούκος δικηγόρος και συνήγορος υπεράσπισής μου στη δίκη του ΑΣΠΙΔΑ. Δυστυχώς, το μεγαλύτερο μέρος των συνηγόρων υπεράσπισης διώχθηκε και ταλαιπωρήθηκε κατά τη διάρκεια της Χούντας. Ο εκ των βασικών μου συνηγόρων Νικηφόρος Μανδηλαράς πλήρωσε με τη ζωή του τη συμμετοχή του στη δίκη (βρέθηκε νεκρός, απάνθρωπα κακοποιημένος στην ακτή Γενναδίου της Ρόδου). Ο Τάλμποτ Κεφαλληνός φυλακίστηκε, ο Άγγελος Αγγελούσης φυλακίστηκε και εξορίστηκε, πολλοί άλλοι υπέστησαν ταλαιπωρίες.
Ως εκ των «13 πιο επικίνδυνων εχθρών της Επανάστασης» όπως ανέφερε εγκύκλιος της ΚΥΠ, βρισκόμουν υπό συνεχή παρακολούθηση και συνεχείς διωγμούς. Προσωπικά, μετά από συλλήψεις και ολιγοήμερες κρατήσεις, εκτοπίσθηκα σε διάρκεια 4 ετών σε 6 τόπους εξορίας, ορεινά χωριά η απομακρυσμένα νησιά, όπου μαζί με άλλους «αντιφρονούντες» κυρίως αξιωματικούς ζούσαμε μεν κάτω από δύσκολες συνθήκες, αλλά με την αγάπη και τη φιλοξενία των κατοίκων να μας ενθαρρύνει.
Για το δικτατορικό καθεστώς «πας μη μεθ' ημών, καθ' ημών». Έτσι, χιλιάδες Ελλήνων φυλακίστηκαν εξορίστηκαν, βασανίστηκαν.
Εκείνα όμως που θα μείνουν ανεξίτηλα στη μνήμη όσων πέρασαν από εκεί είναι τα κολαστήρια του ΕΑΤ/ΕΣΑ (ο αδελφός μου Διονύσης κι εγώ, κρατηθήκαμε περίπου 4 μήνες), όπου αξιωματικοί που είχαν χάσει τη λεβεντιά του Έλληνα αξιωματικού υπερέβαιναν κάθε όριο καθήκοντος και έβγαζαν τα χειρότερα ένστικτά τους, κακομεταχειριζόμενοι ή και πολλές φορές χειροδικούντες οι ίδιοι σ' αυτούς που είχαν την ατυχία να πέσουν στα χέρια τους.
Από την άλλη, είχαν δημιουργήσει ένα λόχο «γενίτσαρων» στρατιωτών που υπηρετούσαν στην ΕΣΑ (Ελληνική Στρατιωτική Αστυνομία), που με υπερβάλλοντα ζήλο εκτελούσαν διαταγές ή αυτοσχεδίαζαν, κάνοντας πολλές φορές σάκους του μποξ τα σώματα των κρατουμένων-θυμάτων τους. Χαρακτηριστικά αναφέρω ότι συλληφθήκαμε την ίδια μέρα ημέρα με τον αδελφό μου Διονύση και μεταφερθήκαμε στο ΕΑΤ/ΕΣΑ. Τα βασανιστήρια που υποστήκαμε είναι απερίγραπτα. Ο ένας άκουγε τις οιμωγές του άλλου. Με χτυπούσαν ΕΣΑτζήδες αποκαλώντας με Κομμουνιστή, Πλουτοκράτη, Κεφαλαιοκράτη και άλλα ακατάληπτα που έδειχναν όχι μόνο το πνευματικό τους επίπεδο, αλλά και ότι δεν ήξεραν για πιο λόγο χτυπούσαν, αλλά και τι υπηρετούσαν. Στον αδελφό μου χρησιμοποιούσαν τη μέθοδο των «εικονικών εκτελέσεων», που ήταν τόσο αληθινές, ώστε αντιδρούσε διαμαρτυρόμενος, δίνοντάς τους αφορμές για νέους ξυλοδαρμούς.
Με το Σπύρο Μουστακλή μας έδενε μια μακρά δυνατή φιλία. Από μικρός είχε καταταγεί στο αντάρτικο του Ναπολέοντα Ζέρβα και έλαβε ενεργό μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Με την απελευθέρωση ονομάσθηκε Ανθυπολοχαγός Π/Ζ και ακολούθησε τη στρατιωτική ιεραρχία.
Από τις πρώτες ημέρες τις δικτατορίας εκτοπίσθηκε σε διάφορους τόπους μέχρι τον Δεκέμβριο του 1971. Τον Μάιο του 1973 με το κίνημα του Ναυτικού συνελήφθη και μεταφέρθηκε αμέσως στο ΕΑΤ/ΕΣΑ. Εκεί μετά από βάναυσο ξυλοδαρμό έπεσε αναίσθητος και μεταφέρθηκε, σύμφωνα με τις καταθέσεις, την επομένη στο Νοσοκομείο. Αν, κατά τους γιατρούς, είχε από την πρώτη στιγμή την ανάλογη περίθαλψη, δεν θα είχε φθάσει ποτέ στην αναπηρία. Δυστυχώς όμως ο φανατισμός, έφθανε στην αναλγησία.
Οι προστάτες του μελλοντικού δικτάτορα
Πιστεύω ότι τα Ανάκτορα, η Ανώτατη Στρατιωτική ηγεσία, που είχε τις πληροφορίες της ότι πολλοί ανώτατοι Αξιωματικοί είχαν προσχωρήσει στην ομάδα των μετέπειτα Πραξικοπηματιών: (Ζωϊτάκης Δ/της του Γ΄ Σώματος Στρατού, και αργότερα Αντιβασιλέας, Καρδαμάκης Αρχηγός του ΓΕΣ, που τοποθετήθηκε σε υψηλές θέσεις, με Δ/ντή του γραφείου του τον γνωστό Πατίλη, που έγινε Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης Παπαδόπουλου) και η Πολιτική ηγεσία , δεν πρέπει να είχαν πάρει στα σοβαρά τον επερχόμενο κίνδυνο. Πιστεύοντας ότι ελέγχουν πλήρως την κατάσταση άφηναν τους συνωμότες ανώτερους αξιωματικούς να διεισδύουν στο στράτευμα και να καταλαμβάνουν θέσεις-κλειδιά. Ακόμη και όταν έγινε το λεγόμενο «σαμποτάζ της ζαχάρεως» στον Έβρο, όπου ενεχόταν ο Παπαδόπουλος, όχι μόνο δεν τιμωρήθηκε κανένας, αλλά αντίθετα καλύφθηκαν από τους ανωτέρους τους.
Βέβαια η τόσο καλά οργανωμένη συνωμοτική οργάνωση των Παπαδόπουλου-Ιωαννίδη, με τα παρακλάδια της σε όλους τους τομείς, είναι φυσικό να είχε δημιουργήσει φίλους και συμμάχους, κάτι όμως που ακόμα και σήμερα παραμένει αδιευκρίνιστο.
Η "κομμουνιστοφοβία", οι πολιτικοί με τις πυτζάμες και η ξένη δύναμη
Η Κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου μετά από δύο συνεχείς αναμετρήσεις κέρδισε τις εκλογές του Φεβρουαρίου 1964 με 53ο/ο. Ο Γεώργιος Παπανδρέου ήταν από τους πιο λαοπρόβλητους ηγέτες.
Ζούσαμε όμως στην εποχή της «κομμουνιστοφοβίας». Τον κομμουνιστικό κίνδυνο είχαν κάνει «καραμέλα» οι μετέπειτα πραξικοπηματίες.
Ο ανένδοτος που είχε κηρύξει ο Γεώργιος Παπανδρέου έβγαζε καθημερινά την νεολαία στους δρόμους και μια διαρκής αναταραχή επικρατούσε σε ολόκληρη τη Χώρα.
Η πολιτική ηγεσία με την Κυβέρνηση του Παν. Κανελλόπουλου ετοιμαζόταν για τις εκλογές της 29ης Μαΐου 1967. Όλοι ξέρουμε τι επικρατεί στην Ελλάδα παραμονές εκλογών.
Ο Ελληνικός λαός υποδέχθηκε το καθεστώς με φόβο, δυσπιστία. και καχυποψία. Η διαρκής προπαγάνδα, ο φόβος της εξορίας και των όσων έντεχνα καλλιεργούσε το καθεστώς ότι παθαίνουν οι «αντιφρονούντες», παράλληλα με κάποια μέτρα ανακούφισης του Ελληνικού Λαού που έλαβε, δημιούργησαν ένα κλίμα ανοχής.
Και ίσως ναι αρχικά έβλεπαν τη δικτατορία ως κίνηση μιας «μεγάλης δύναμης», που δεν θα είχε διάρκεια και απλώς θα "τακτοποιούσε" τα πολιτικά πράγματα της χώρας. Όταν όμως το προσωρινό άρχισε να γίνεται μόνιμο, όταν ο Λαός ψήφιζε υπό την απειλή των όπλων στα δημοψηφίσματα, όταν κάθε είδους έκφραση λογοκρινόταν, αντέδρασε με τα γνωστά επακόλουθα.
Οι λόγοι ανατροπής του Παπαδόπουλου από τον Ιωαννίδη
Ο Ταξίαρχος Ιωαννίδης ήταν ο «περιβόητος» αρχηγός της ΕΣΑ την περίοδο των βασανιστηρίων. Σε όλη τη διάρκεια της στρατιωτικής του καριέρας υπήρξε συνωμότης και ο πλέον αδιάλλακτος του Απριλιανού Πραξικοπήματος. Πιστεύω, ότι δεν πρέπει ποτέ να συμβιβάστηκε με το γεγονός ότι παρά τις υπηρεσίες του, του είχαν αναθέσει «δεύτερη» θέση. Ενώ ο κύκλος του τον αποκαλούσε «Μίμης ο φασαρίας», ο Παπαδόπουλος τον αποκαλούσε «Αρσακειάδα»,), κάτι που πρέπει να τον ενοχλούσε ιδιαίτερα και έδειχνε ότι η Χούντα δεν τον είχε ταγμένο για υψηλότερα αξιώματα.
Στις 8 Οκτωβρίου 1973 ο Παπαδόπουλος, πρόεδρος της Δημοκρατίας πλέον, μετά το δημοψήφισμα της 1ης Ιουλίου που κατάργησε τη Βασιλευομένη Δημοκρατία, επέλεξε ως διάδοχό του στην πρωθυπουργία, τον παλαιό πολιτικό αρχηγό Σπ. Μαρκεζίνη με την εντολή να οδηγήσει τη χώρα άμεσα σε βουλευτικές εκλογές. Στην Κυβέρνηση που σχηματίσθηκε δεν υπήρχαν στρατιωτικοί. Ακολούθησαν τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, που ήταν η χρυσή ευκαιρία-δικαιολογία για τον Ιωαννίδη.
Με το σκεπτικό ότι η «επανάσταση» παρέκκλινε της πορείας της και έχοντας σχηματίσει γύρω του τη δική του ομάδα φανατισμένων χουντικών αξιωματικών και με την προτροπή και βοήθεια «ξένου παράγοντα», συνέλαβε τον Παπαδόπουλο και όρκισε κυβέρνηση με Πρωθυπουργό τον Αδαμάντιο Ανδρουτσόπουλο.
Ο ίδιος, ως γνήσιος συνωμότης παρέμεινε στο παρασκήνιο ως ο ισχυρός άνδρας της Χούντας, από όπου κινούσε τα νήματα, που μας έφεραν στην τραγωδία της Κύπρου.
Ο αμερικανικός παράγοντας και η διχοτόμηση της Κύπρου
Όπως προείπα, βρέθηκα στην Κύπρο το 1965, ως Διευθυντής Αντικατασκοπίας της ΚΥΠ, σε μια περίοδο ιδιαίτερα κρίσιμη για το Νησί και, βεβαίως, για την Ελλάδα.
Οι περίφημες συμφωνίες της Ζυρίχης που υπόγραψε ΚΑΙ ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος είχαν ανατραπεί, καθώς ο ίδιος επεχείρησε να αναθεωρήσει 13 σημεία τους.
Οι Τουρκοκύπριοι με την καθοδήγηση της Άγκυρας εγκατέλειψαν την Κυπριακή Κυβέρνηση και όλες τις Δημόσιες Υπηρεσίες Συγκεντρώθηκαν στις δικές τους περιοχές και προχώρησαν, από τότε, σε κάποιας μορφής διχοτόμηση, που την επισημοποίησε ο μεσολαβητής του ΟΗΕ Τονομόγια, χαράσσοντας την «πράσινη γραμμή».
Παρά ταύτα, δεν έλειψαν οι συγκρούσεις μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, οι οποίοι είχαν δημιουργήσει εξοπλισμένους θύλακες.
Συγκρούσεις που προσπαθούσε να αποτρέψει η UNFICYP, δηλ. η ειρηνευτική δύναμη των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο.
Στην Ελλάδα η Κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου με Υπουργό Εξωτερικών τον Σταύρο Κωστόπουλο και Υπουργό Εθνικής Άμυνας τον Πέτρο Γαρουφαλιά, κινείται σε ένα Μαραθώνιο διαβουλεύσεων, κυρίως με Λευκωσία και Ουάσιγκτον για το Κυπριακό. Παράλληλα ο Γεώργιος Παπανδρέου είχε το σθένος και τη δύναμη να στείλει μυστικά και με διάφορα «τεχνάσματα» Ελληνικό Στρατό στην Κύπρο, που συνέθετε μια ολόκληρη Μεραρχία, με δύναμη πυρός Σώματος Στρατού. Ταυτόχρονα έστειλε τον ηγέτη της ΕΟΚΑ Στρατηγό Γεώργιο Γρίβα, να οργανώσει στρατιωτικά την Κύπρο, κάτι που πέτυχε απόλυτα.
Τον έστειλε όμως και για πολιτικούς λόγους.
Για να υπάρξει «αντίπαλο δέος» στον Μακάριο που συχνά-πυκνά ασκούσε προσωπική πολιτική, γεγονός που είχε κάνει τον Γεώργιο Παπανδρέου να του απευθύνει εν θυμώ την γνωστή πλέον φράση: «Άλλα συμφωνούμε και άλλα πράττετε».
Η παρουσία, εξάλλου του Γρίβα θα ενίσχυε την προσδοκία του Κυπριακού Λαού και τη «γραμμή» της Αθήνας για την ΕΝΩΣΗ, που είχε αρχίσει να υπονομεύεται από την επίσημη Λευκωσία υπέρ της ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ.
Και ενώ στην Κύπρο είχε οργανωθεί η Ελληνική Φρουρά και με νόμο η στρατιωτική θητεία γινόταν υποχρεωτική, η Τουρκία οργάνωνε ένα δίαυλο μυστικών πρακτόρων που επιχειρούσαν κατασκοπεία, φανάτιζαν τους Τουρκοκύπριους, σχεδίαζαν επεισόδια, μεθόδευαν επιθέσεις, στις οποίες βέβαια η Ελληνική πλευρά έδινε τη δική της απάντηση.
Έτσι, είχε δημιουργηθεί στην Κύπρο ένα αδιέξοδο, που κάποια στιγμή θα οδηγούσε και τις δύο κοινότητες του Νησιού και ίσως την Ελλάδα και την Τουρκία στη μεγάλη σύγκρουση.
Αυτή την εξέλιξη, που θα έφερνε τις δύο χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ σε πολεμική αντιπαράθεση και που, βεβαίως, θα έπληττε τη συνοχή της Συμμαχίας σε μια «ευπαθή» περιοχή, φοβήθηκε η Αμερική. Και, αφήνοντας τους διάφορους μεσολαβητές και απεσταλμένους του ΟΗΕ στην αδυναμία τους να λύσουν το Κυπριακό, αποφάσισε μια δική της δυναμική παρέμβαση.
Ο Αμερικανός Πρόεδρος Τζόνσον κάλεσε τον Τούρκο Πρωθυπουργό Ινονού για συνομιλίες στην Ουάσιγκτον.
Ακολούθησε η πρόσκληση προς τον Έλληνα Πρωθυπουργό και η επίσκεψη στις 23 Ιουνίου 1964 του Γεωργίου Παπανδρέου, που συνοδευόταν από τον Υπουργό Εξωτερικών Σταύρο Κωστόπουλο, από τον γιό του Ανδρέα και τον Διευθυντή του Διπλωματικού του Γραφείου αείμνηστο πρέσβη Τζων Σωσσίδη. Κατά τις συνομιλίες τους ο Αμερικανός Πρόεδρος δεν είχε να προτείνει κάποια Αμερικανική λύση, είχε όμως την ευκαιρία να εκφράσει στον Έλληνα Πρωθυπουργό το αδιανόητο μιας σύγκρουσης εντός του ΝΑΤΟ και να μεταφέρει διάφορες τουρκικές απειλές.
Ήταν τότε που ο Γεώργιος Παπανδρέου είπε το αμίμητο: Αν η Τουρκία θελήσει να μπει στο τρελοκομείο, τότε θα ανοίξουμε τις πόρτες και θα μπούμε κι εμείς..».
Αλλά ήταν και τότε που ο Κυπριακός Λαός έχασε το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης κι εμείς δεχτήκαμε την έναρξη Ελληνοτουρκικού διαλόγου με τη μεσολάβηση του διακεκριμένου Αμερικανού διπλωμάτη Ντην Άτσεσον.
Άρχισαν λοιπόν έμμεσες συνομιλίες με μεσολαβητή τον Άτσεσον και με την παρακολούθηση των Ηνωμένων Εθνών.
Λίγο αργότερα και ύστερα από διαβουλεύσεις του με τους Έλληνες πρέσβεις Σωσσίδη και Νικολαρείζη, ο Άτσεσον υπέβαλε ένα σχέδιο λύσης, με κύριο άξονα την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα και με την χορήγηση κάποιων «ανταλλαγμάτων» στην Τουρκία.
Είχε πει τότε ο Γεώργιος Παπανδρέου στο έκτακτο Υπουργικό Συμβούλιο της 20ης Αυγούστου 1964, στο οποίο πρότεινε την αποδοχή του σχεδίου Άτσεσον χαρακτηρίζοντάς το ως «δωρεά προς υμάς μιας ολοκλήρου πολυκατοικίας, έναντι εκμισθώσεως του ρετιρέ. Πώς να αρνηθούμε την δωρεάν; ».
Τελικά όμως δεν τη δεχτήκαμε. Και αυτό δημιούργησε από εκείνη την εποχή, όλες τα προϋποθέσεις για τη διχοτόμηση της Κύπρου.
Όλα τα γεγονότα της προδικτατορικής περιόδου, το σχέδιο Άτσεσον, η κατάσταση στην Κύπρο, η υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ κ.λ.π. περιγράφονται στο βιβλίο μου «υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ, η αλήθεια που καίει», που κυκλοφόρησε σε τρεις εκδόσεις , που έχουν εξαντληθεί και κανένας, μέχρι σήμερα, δεν έχει αμφισβητήσει κάτι από αυτά που περιγράφονται.
Η χούντα και η τραγωδία της Κύπρου
Τα γεγονότα που ανέφερα στην προηγουμένως οδήγησαν σιγά-σιγά στον αφοπλισμό του νησιού.
Οι απόπειρες δολοφονίας κατά του Μακαρίου, το πραξικόπημα με την απομάκρυνσή του με όλες του τις προεκτάσεις τους, καθώς και η κατάσταση στον Ελλαδικό χώρο που ο Ελληνικός λαός άρχισε πλέον να αντιδρά και να αντιστέκεται στη χούντα, έδωσαν στους Τούρκους όχι μόνο την ευκαιρία, αλλά και τη δικαιολογία για την εισβολή στην Κύπρο και την τραγωδία που ακολούθησε.
Η ενότητα του ελληνικού λαού και το εμπόδιο ξένος παράγοντας
Έχω ζήσει πολύ μικρός τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο, όπου όπως προείπα, σκοτώθηκε πολεμώντας στην πρώτη γραμμή ο πατέρας μας Αντισυνταγματάρχης Γεώργιος Μπουλούκος και τα γεγονότα του αδελφοκτόνου <<εμφυλίου>> που ακολούθησαν.
Και εδώ είναι το παράδοξο:
Οι Έλληνες ενωμένοι σαν μία γροθιά πολέμησαν στο Βορειοηπειρωτικό μέτωπο και με την ανδρεία τους ταρακούνησαν ολόκληρο τον κόσμο και χάλασαν τα σχέδια του άξονα με την καθυστέρηση που του προκάλεσαν. (Βαρύς ο φόρος του αίματος που πλήρωσε η μικρή Ελλάδα, 7.946 (επτά χιλιάδες επτακόσιοι σαράντα έξι) ήταν οι νεκροί μας, που παραμένουν άταφοι στα βουνά της Βορείου Ηπείρου, όπου πολεμούσαν με εχθρό όχι μόνο τους Ιταλούς, αλλά τον βαρύτατο χειμώνα, την πείνα, τον κακό εξοπλισμό, την ελλιπέστατη περίθαλψη, Αγόγγυστα όμως, ενωμένοι, με βαθειά την πίστη στα ιδανικά της Πατρίδας. Το σύνολο των πεσόντων στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο ξεπερνά τις 11.000).
Μετά το τέλος του πολέμου όμως αντί να μπει η Ελλάδα στο τραπέζι των νικητών, βρέθηκε να πολεμά στο εσωτερικό της. Ο ξένος παράγοντας εμπόδισε την ανταμοιβή για την νικηφόρα συμμετοχή της και χωρίς σχεδόν να το καταλάβει βρέθηκε αντιμέτωπη με τον εθνικό διχασμό που ακολούθησε και διήρκεσε μέχρι τον Αύγουστο του 1949.-
Η κατάληψη της ελληνικής πρεσβείας στο Λονδίνο, μία εβδομάδα μετά το πραξικόπημα
Ήταν βράδυ της 28ης Απριλίου του 1967. Μια ολόκληρη εβδομάδα μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα στην Ελλάδα και στην οδό Upper Brook του Λονδίνου -διεύθυνση της ελληνικής πρεσβείας- κανείς δεν είχε υποπτευθεί το φορτηγό-βαν που σταματά μπροστά στην ελληνική πρεσβεία.
Δύο γυναίκες που κρατάνε συμβολικά λουλούδια-νάρκισσους, κατεβαίνουν και χτυπούν την πόρτα. O θυρωρός ανοίγει και τότε.. ταχύτατα, από το πίσω μέρος του φορτηγού θα ξεπηδήσουν 50 διαδηλωτές που θα τρέξουν μέσα και θα κάνουν κατάληψη. Ήταν -ίσως- η πρώτη μεγάλη διεθνής θεαματική αντίδραση στην χούντα των συνταγματαρχών, που για χρόνια δεν έγινε γνωστή και μόνο όταν άνοιξαν προφανώς τα εθνικά βρετανικά αρχεία, (πιθανολογείται το 2004) ήρθε στη δημοσιότητα στην Μεγάλη Βρετανία.
Σύμφωνα με το ερευνητικό περιοδικό Searchlight που δημοσιεύει αφιέρωμα στην επέτειο των 50 χρόνων από τη χούντα, oι διαδηλωτές ήταν -κυρίως- υποστηρικτές της «Eπιτροπής των 100», μιας μη βίαιης και ειρηνευτικής οργάνωσης «άμεσης δράσης» αλλά και μερίδας φοιτητών τότε, του London School of Economics.
«Διεισδύσαμε στο κτίριο, προσέχοντας να μην βλάψουμε τίποτα και να μην προκαλέσουμε καμία καταστροφή», δήλωσε περιγράφοντας την ιστορία η ακτιβίστρια Diana Shelley που πήρε μέρος στην κατάληψη.
Σαράντα λεπτά αργότερα η αστυνομία έφτασε. Ένας διαδηλωτής, που μεταδίδει ειδήσεις με «ντουντούκα» από την κατάληψη από ένα παράθυρο, τελείωσε με τις λέξεις: «Η αστυνομία εισέρχεται τώρα σε αυτό το δωμάτιο στο κτίριο. Θα πρέπει να σταματήσουμε τη μετάδοση. Σώστε τη δημοκρατία στην Ελλάδα!"
«Είχαμε μεταφερθεί σε κλούβες της αστυνομίας, λέει η Diana Shelley, χωρίς να αντισταθούμε. Σε μία όμως από τις αστυνομικές κλούβες, οι συλληφθέντες ξέφυγαν όταν είδαν την πόρτα ξεκλειδωμένη και κανένας αξιωματικός της αστυνομίας δεν καθόταν πίσω.. Σαράντα δύο άτομα κατηγορήθηκαν για «προσβολή» και «απειλητική συμπεριφορά», και ο Terry Chandler ιδιαίτερα για επίθεση εναντίον ενός αστυνομικού.»
Ένα μήνα αργότερα, υπογραμμίζει η Diana Shelley, αντικαταστάθηκαν με σοβαρότερες κατηγορίες: υποκίνηση ταραχών και βιαίας εισόδου, η τελευταία κατέπεσε στις διαδικασίες κράτησης, μαζί με όλες τις κατηγορίες κατά ενός κατηγορούμενου που ήταν έξω από την Πρεσβεία.
Στο Old Bailey (Ποινικό Δικαστήριο Αγγλίας και Ουαλλίας) ήμασταν αντιμέτωποι με έναν συμβιβασμό και μετά από πολλά επιχειρήματα συμφωνήσαμε ότι όλοι θα παραδεχόμασταν μόνο την ενοχή για παράνομη συνάθροιση - όπως επίσης και «ταραχή αλλά χωρίς βία» και έτσι η κατηγορία της «συνωμοσίας για κατάληψη δημόσιου κτιρίου» όσο και η υποτιθέμενη επίθεση του Terry θα κατέπιπταν. Χωρίς να υπάρχουν αποδείξεις όμως, το Δικαστήριο αποφάσισε να χαρακτηρίσει «αρχηγούς» από προηγούμενες καταδικαστικές αποφάσεις τους και έτσι: ο Terry καταδικάσθηκε σε 15 μήνες, ο Michael Randle σε 12 και ο Del Foley έξι. Σε 12 άτομα επιβλήθηκαν πρόστιμα και οι υπόλοιποι απαλλάχθηκαν υπό όρους.
Η κατάληψη αυτή κατέδειξε, σύμφωνα με την Diana Shelley, την αντίθεση στο πραξικόπημα, την ίδια μέρα που η κυβέρνηση των Εργατικών αναγνώρισε το καθεστώς των συνταγματαρχών. Στην Ελλάδα οι πολιτικοί κρατούμενοι όμως, και άλλοι άκουσαν και ενθουσιάστηκαν από αυτή την πράξη διεθνούς αλληλεγγύης.»
Το ΑΠΕ-ΜΠΕ αναζήτησε σε βρετανικά αρχεία τις αναφορές στο συγκεκριμένο περιστατικό. Σε έκθεση που φέρει τον κωδικό FCO 9/225 και υπάρχει στο διαδίκτυο με τίτλο «αφορά τις διπλωματικές και διεθνείς επιπτώσεις της κατάληψης της ελληνικής πρεσβείας 28-4-1967, μία εβδομάδα μετά το πραξικόπημα των συνταγματαρχών. (Αρχείο Γραφείου Εξωτερικών & Κοινοπολιτείας, βλέπε 13-8-04» μεταξύ των άλλων αναφέρονται με την μορφή σημειώσεων τα εξής:
«Αρκετά έγγραφα έχουν ημερομηνία 29-4-67 (την επόμενη ημέρα από τα γεγονότα):
-Ο Έλληνας Πρέσβης πρότεινε εντελώς ανεπίσημα, χωρίς να ενημερώσει την Αθήνα, το υπουργείο εξωτερικών να εκδώσει ανακοίνωση για εκδήλωση χουλιγκανικών ταραχών - του είπαν στη μέση της νύχτας ότι μετάνιωσαν για το SoS... το μήνυμα στάλθηκε.
-η επίσημη δήλωση πριν από την εκδήλωση διαμαρτυρίας μπορεί να φανεί υπερβολική
-έθεσε ερωτήματα: τι συνέβη, πόσοι μπήκαν, πώς μπήκαν, ποιες προφυλάξεις για να αποφευχθούν παρόμοια στο μέλλον; Ετοιμάστηκε έκθεση. 42 συμπεριλαμβανομένων των κυριότερων αρχιταραξιών συνελήφθησαν οπότε υπήρχε πιθανότητα περαιτέρω ζημίας.
-στην Αθήνα: 1 νεαρή Ελληνίδα και άλλοι όλοι Βρετανοί; η αστυνομία λέει ότι είναι μια μικτή ομάδα που περιλαμβάνει αναρχικούς, τροτσκιστές και C100, και πολλοί είναι "επαγγελματίες υποκινητές".
-Ο Πρεσβευτής είπε ότι τέτοια πράγματα δεν συνέβησαν ούτε καν στην Κούβα και την Αλβανία. Την ιστορία ότι 15 διέφυγαν από την ξεκλείδωτη κλούβα της αστυνομίας, την αρνήθηκε η αστυνομία.
-η αστυνομία είχε ειδοποιηθεί για πιθανό πρόβλημα, αλλά δεν είχε καμία ένδειξη εκ των προτέρων. 2 ήταν σε υπηρεσία με έναν τρίτο σε επιφυλακή. Οι εισβολείς μπήκαν μέσα με τέχνασμα. Υποτιθέμενη απειλή για την απαγωγή του πρεσβευτή και κράτησή του ως ομήρου. Συμβάντα στην Ελλάδα.
-η σχέση μεταξύ της αξιοπιστίας της πολιτικής εξέλιξης στην Ελλάδα και της αποτελεσματικότητας της ταραχής.
-στην Αθήνα: ίσως θελήσετε να λάβετε προφυλάξεις εναντίον πιθανών αντιδιαδηλώσεων
-Μοναδικός τραυματίας ένα αστυνομικός, όχι σοβαρά»
Πρεσβευτής της Ελλάδας στο Ηνωμένο Βασίλειο εκείνη την περίοδο ήταν ο κ. Δημήτριος Νικολαρεΐζης (από το 1964 ως το τελευταίο τρίμηνο του 1967).
-Η συνέντευξη του Άρι Μπουλούκου στον δημοσιογράφο του ΑΠΕ-ΜΠΕ Χάρη Αναγνωστάκη πρωτοδημοσιεύθηκε στο 64ο τεύχος του περιοδικού ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ, στις 13/4/2017, με αφορμή τη συμπλήρωση 50 ετών από το πραξικόπημα των συνταγματαρχών.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
