Σάββατο, 16 Ιουλίου 2016 20:58

"Εισαγωγή στην ποίηση του Παλαμά"

Γράφτηκε από την
"Εισαγωγή στην ποίηση του Παλαμά"

Αλήθεια, τι λέει σήμερα σε ένα αγόρι με ξυρισμένο κεφάλι και σε ένα κορίτσι με σκουλαρίκι στη μύτη, ο Κωστής Παλαμάς;

Ανεξαρτήτως αν λέει ή δεν λέει, ο καθηγητής νεοελληνικής φιλολογίας του πανεπιστημίου Αθηνών Ευριπίδης Γαραντούδης τολμά να φέρει στο προσκήνιο τον μεγάλο -ούτως ή άλλως- ποιητή, με τον τόμο «Εισαγωγή στην ποίηση του Παλαμά - Επιλογή κριτικών κειμένων» που επιμελήθηκε για λογαριασμό των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης. Στις 452 σελίδες μεγάλου σχήματος έχει έναν εμβριθή πρόλογο με επίκεντρο την κριτική της ποίησης του θεωρούμενου «Βενιζέλου της νεώτερης ποίησης», παραθέτοντας κείμενα κριτικών από το 1910 μέχρι το 2012.

Το βιβλίο εμπλουτίζεται από έναν αναλυτικό κατάλογο εργογραφίας και μια επιλογή από την απέραντη βιβλιογραφία. Πρόκειται για ένα απολαυστικό έργο που στέκεται με σεβασμό απέναντι στο παλαμικό έπος , δίνοντας το λόγο σε κριτικά αλλά και επί- κριτικά άρθρα από σύγχρονους του Παλαμά μέχρι νεωτεριστές αμφισβητίες του. Το βιβλίο μπορεί να διαβαστεί άνετα ως ένα διεισδυτικό μελέτημα αλλά και αποσπασματικά, ως δοκιμιακό αφήγημα, επιλέγοντας τα ονόματα που ελκύουν τον αναγνώστη. Ονόματα γνωστά για τον θαυμασμό τους στο παλαμικό έργο, μα και πρόσωπα που έγιναν γνωστά για τον επικριτικό τους τόνο. Που φτάνει ακόμη και στον απροκάλυπτο λίβελλο. Παράδειγμα; Ο σύγχρονός του Γιάννης Μ. Αποστολάκης ο οποίος έφθασε στο σημείο να γράψει: « Τον βλέπεις σε περασμένη ηλικία και σε πιάνει λύπη κι ανατριχίλα. Του κάκου αλείφει το γερασμένο πρόσωπό του με Ευρωπαϊκές μπογιές.(…) Ο κακομοίρης είναι τόσο εύκολος σε χαμόγελα, αρκεί να ακούσει κανένα καλό λόγο. Από τον τρόμο του και στο βούρκο είναι πρόθυμος να μπει για να πάρει τα πάνω του»!

Και βέβαια, παρελαύνουν γραπτά ποιητών και μελετητών που έσκυψαν πάνω στο ποιητικό σώμα του Παλαμά με κριτική σκέψη, χωρίς πάθος, χωρίς εμμονές, αλλά με αναλυτική δικαιοσύνη. Από τον Γ. Κ. Κασίνη έως τον Νικόλα Κάλα. Από τον Γιάννη Ψυχάρη έως τον Διονύση Καψάλη. Από τον Ανδρέα Καραντώνη έως την Φραγκίσκη Αμπαζόγλου. Από τον Κ. Θ. Δημαρά έως τον Ηλία Λάγιο.

Το συμπέρασμα από την ανάγνωση και των 32 κριτικών είναι γενικότερα διδακτικό: Όσο μεγάλος και αν είναι ο ποιητής, έχει και τα αδύνατα σημεία του. Όσο ξεχωριστός στη γραφή, τόσο …κορυφαία η εριστικότητα των ομοτέχνων! Αυτό όμως δεν μειώνει την αναγκαιότητα του κριτικού λόγου. Παρ΄ότι, ένα λογοτεχνικό δημιούργημα μπορεί να προχωρήσει κόντρα στην κριτική.

Ο Ευρυπίδης Γαραντούδης στο 94 σελίδων κείμενό του, με δεκάδες πλούσιες παραπομπές, πλησιάζει ερευνητικά τον άνθρωπο Παλαμά και το συγγραφικό του έργο επισημαίνοντας ότι από το 1836 έως το 1935 εξέδωσε είκοσι ποιητικά βιβλία και δημοσίευσε παράλληλα χιλιάδες λογοτεχνικά κριτικά, δοκιμιακά και δημοσιογραφικά κείμενα σε πλήθος εφημερίδες και περιοδικά της Αθήνας και του μείζονος ελληνισμού. Υπογραμμίζει ότι συνέβαλε στην επικράτηση της δημοτικής στην ποίηση. 

Επισκοπώντας περιεκτικά τα βιογραφικά ο καθηγητής-συγγραφέας αλλά και ποιητής με δύο ποιητικές συλλογές, σκιαγραφεί την πορεία του Παλαμά από την Πάτρα της 13ης Ιανουαρίου 1859 της γέννησης, μέχρι το θάνατό του στις 28 Φεβρουαρίου 1943 όταν έδωσε την ευκαιρία για μια μεγάλη κηδεία-συγκέντρωση ελευθερίας στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών εν μέσω γερμανικής κατοχής.

Στην ενότητα «Ο Παλαμάς από τη σημερινή σκοπιά» σημειώνει ότι η ποίηση του Παλαμά δεν λειτουργεί στις σύγχρονες γενιές, καθώς διαπερνάται από μια πατριδολατρεία και από ένα «λυρισμό του εμείς» ο οποίος αντικαταστάθηκε, ειδικά μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, από την λεγόμενη «ποίηση της ήττας» και το μοντέρνο αντιηρωικό στοιχείο. Όμως- προσθέτει- η επικολυρική έκφραση, η καθολικότητα της θεματολογίας του, και η έως τα γεράματά του (84 ετών) δημιουργικότητα, τον ανήγαγαν σε εθνικό ποιητή της εποχής του .Και ιστορικό ποιητή έως σήμερα. Ενδεικτικό είναι ότι στη σχεδόν εκατονταετή περίοδο από το 1875 έως 1969 στη βιβλιογραφία Παλαμά περιλαμβάνονται 6.850 λήμματα , ενώ ο αντιρητορικός και χαμηλόφωνος Κωνσταντίνος Καβάφης από το 1860 έως το 2000 αριθμεί 4.184 λήμματα- παρότι το ποσοτικό κριτήριο δεν είναι το άπαν.

Αλήθεια, τι λέει σήμερα στο άνεργο νεανικό κοινό του X-Factor της μνημονιακής Ελλάδας ο αιώνια εφηβικός μέσα στη μεγαλορρημοσύνη του, στα πολλά ριμαδόρικα στιχουργήματα αλλά και στον γλυκύτατο επικολυρισμό του Παλαμάς; Λέει αυτό:

«Ραγιάδες έχεις, μάνα γη, σκυφτούς για το χαράτσι… Των Ευρωπαίων περίγελα και των αρχαίων παλιάτσοι!»…

ΑΠΕ-ΜΠΕ


NEWSLETTER