Ηθελε να καλύψει τον αδελφό του, ο οποίος οδηγούσε χωρίς δίπλωμα το αυτοκίνητο που χτύπησε θανάσιμα έναν μαθητή, και μετά εγκατέλειψε το θύμα του. Ο πραγματικός οδηγός εμφανίστηκε πολύ αργότερα, όταν παρήλθε το αυτόφωρο, και... αφέθηκε ελεύθερος αφού του αποδόθηκαν κατηγορίες σε βαθμό πλημμελήματος - αφού ως τέτοιο χαρακτηρίζει το αδίκημα ο νομοθέτης.
Το απαράδεκτο γεγονός της εγκατάλειψης των θυμάτων αναδεικνύει τις εξαιρετικά χαμηλές ποινές των ποινικών δικαστηρίων για οδικά αδικήματα, λέει μιλώντας στην "Ε" η δικηγόρος Καλαμάτας Ελενα Ορφανού. Και προσθέτει ότι οι χαμηλές ποινές, αντί να καταστέλλουν, εντείνουν την οδική αναλγησία και ανευθυνότητα. Ο συνάδελφός της Φώτης Λαπιώτης, δικηγόρος και μέλος της Ενωσης Ελλήνων Ποινικολόγων, εξηγεί και αυτός ότι στην περίπτωση που ο οδηγός προκαλεί δυστύχημα και εγκαταλείπει το θύμα του, εφαρμόζεται η ειδική διάταξη του άρθρου 43 του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, σύμφωνα με το οποίο προβλέπεται φυλάκιση τουλάχιστον 6 μηνών και αφαίρεση του διπλώματος από 3 έως 6 μήνες.
Στην Ελλάδα, κάθε απώλεια ζωής στην άσφαλτο θα χαρακτηριστεί «ανθρωποκτονία από αμέλεια» κι ας έχει ασκηθεί δριμεία κριτική για την επιεική αυτή ποινική μεταχείριση των υπαιτίων.
Η "Ε" μίλησε με τους δύο προαναφερόμενους δικηγόρους για το αν στην ουσία υπάρχει τιμωρία για τον ένοχο και την ταλαιπωρία των συγγενών του θύματος επί χρόνια μέχρι να τελεσιδικήσει στα ποινικά και αστικά δικαστήρια μια τέτοια υπόθεση.
Φ. ΛΑΠΙΩΤΗΣ: "ΕΠΙΕΙΚΕΣΤΕΡΑ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ"
Ο Φώτης Λαπιώτης συνομολογεί ότι σε σχέση με τα δικαστήρια των άλλων ευρωπαϊκών κρατών "τα ελληνικά δικαστήρια αντιμετωπίζουν επιεικέστερα τους παραβάτες των δρόμων". Οσον αφορά λοιπόν την ποινική μεταχείριση των υπαιτίων των θανατηφόρων τροχαίων "η διάταξη που κατά κανόνα έχει εφαρμογή είναι εκείνη του άρθρου 302 παρ. 1 του Ποινικού Κώδικα το οποίο αναφέρεται στην ανθρωποκτονία από αμέλεια". Το αδίκημα δηλαδή "θεωρείται πλημμέλημα και επιφέρει ποινή φυλάκισης από 3 μήνες έως 5 έτη".
Επισημαίνει δε ότι "αρκετή συζήτηση έχει γίνει για το εάν κάποιος υπαίτιος θανατηφόρου τροχαίου πρέπει να κατηγορηθεί για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια (αρ. 302 Π.Κ.) ή για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας με ενδεχόμενο δόλο (αρ. 299 Π.Κ.)". Στην περίπτωση κατάφασης του ενδεχόμενου δόλου, "το αδίκημα θα διωκόταν σε βαθμό κακουργήματος, με επιβαλλόμενη ποινή σε βάρος του υπαιτίου εκείνη της ισόβιας κάθειρξης".
ΔΟΛΟΣ Ή ΑΜΕΛΕΙΑ;
Ο Καλαματιανός ποινικολόγος διευκρινίζει ότι "ενσυνείδητη αμέλεια υπάρχει όταν ο δράστης δεν αποδέχεται το αξιόποινο αποτέλεσμα και από απερισκεψία ενεργεί έτσι, αφού πιστεύει ότι τελικά θα το αποφύγει". Και επισημαίνει ότι "διαφέρει από τον ενδεχόμενο δόλο, κατά το ότι σε αυτόν ο δράστης προβλέπει ότι από την πράξη του θα προέλθει ενδεχομένως αξιόποινο αποτέλεσμα, και παρ' όλα αυτά δεν απέχει από την ενέργειά του αυτή, αποδεχόμενος έτσι το αποτέλεσμα. Η σπουδαιότητα της διάκρισης αυτής γίνεται εύκολα αντιληπτή από το γεγονός και μόνο των επαπειλούμενων ποινών της κάθε περίπτωσης".
Λέει πάντως ότι "γεγονός είναι πως τα όρια μεταξύ της ενσυνείδητης αμέλειας και του ενδεχόμενου δόλου είναι δυσδιάκριτα και ασαφή". Και, ενδεχομένως τα όρια αυτά "θα έπρεπε να είχαν καθοριστεί όσον το δυνατόν ακριβέστερα και να είχε θεσμοθετηθεί ένα σαφές πλαίσιο προσδιορισμού των προαναφερόμενων θεμελιακών εννοιών του Ποινικού Δικαίου".
ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΘΥΜΑΤΟΣ
Στην περίπτωση που ο οδηγός προκαλεί ένα δυστύχημα και εγκαταλείπει το θύμα του, εφαρμόζεται η ειδική διάταξη του άρθρου 43 του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, σύμφωνα με το οποίο προβλέπεται φυλάκιση τουλάχιστον 6 μηνών και αφαίρεση του διπλώματος από 3 έως 6 μήνες. Οπως λέει ο Φ. Λαπιώτης "έχει ασκηθεί δριμεία κριτική για την επιεική αυτή ποινική μεταχείριση των δραστών του άρθρου 43 του ΚΟΚ, καθόσον υπάρχει σχετική ποινική πρόβλεψη για το αδίκημα της έκθεσης".
Συγκεκριμένα, "ενώ το αδίκημα της εγκατάλειψης θύματος, που οδηγεί σε έκθεση της ζωής σε κίνδυνο, τιμωρείται αυστηρά με ποινή κάθειρξης τουλάχιστον 6 ετών με βάση το άρθρο 306 του Ποινικού Κώδικα, το άρθρο 43 του ΚΟΚ προβλέπει πολύ χαμηλότερη ποινή για το ίδιο αδίκημα της εγκατάλειψης του θύματος, αν αυτό τελεστεί από οδηγούς μηχανοκίνητων μέσων".
ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ - ΣΤΑΘΜΟΙ
"Ωστόσο", προσθέτει ο ίδιος, "έχουν εκδοθεί και αποφάσεις-σταθμοί όπου το δικαστήριο έκρινε, σε θανατηφόρα τροχαία ατυχήματα, ότι η ορθή νομική αξιολόγηση της συμπεριφοράς του δράστη ήταν η υπαγωγή στη διάταξη του άρθρου 290 παρ. 1 εδάφιο β΄ του Π.Κ. περί θανατηφόρας διατάραξης της ασφάλειας των συγκοινωνιών (κακούργημα). Σύμφωνα με τη διάταξη του συγκεκριμένου άρθρου, όποιος με πρόθεση διαταράσσει την ασφάλεια της συγκοινωνίας στους δρόμους τιμωρείται με κάθειρξη, αν επήλθε θάνατος".
ΤΟ ΨΥΧΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ
Σημαντική παράμετρο στα θανατηφόρα τροχαία ατυχήματα αποτελεί και η ταλαιπωρία που υφίστανται οι συγγενείς των θυμάτων (ψυχικές και υλικές συνέπειες), η οποία "έγκειται τόσο στη μακροχρόνια καθυστέρηση της τελεσιδικίας των υποθέσεων στα ποινικά αλλά και στα αστικά δικαστήρια όσο και στην επιεική, κατά πολλούς, ποινική αντιμετώπιση των υπαιτίων", επισημαίνει ο κ. Λαπιώτης. Και καταλήγει λέγοντας ότι "σύμφωνα με την υπάρχουσα ποινική νομοθεσία, η κάθε περίπτωση παραβατικής συμπεριφοράς που προκαλεί δυστυχήματα πρέπει να κρίνεται και να αξιολογείται από τα ποινικά μας δικαστήρια ξεχωριστά, έτσι ώστε να οδηγούμαστε στην ορθή απονομή της Δικαιοσύνης και να αποδίδονται τα του Καίσαρος τω Καίσαρι".
ΟΙ ΑΣΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΕΝΟΣ ΤΡΟΧΑΙΟΥ
Η Ελενα Ορφανού εξηγεί ότι "στο ελληνικό δικαιικό σύστημα υπάρχει ένα σύνολο κανόνων δικαίου όπου σε περίπτωση τροχαίου ατυχήματος ο παθών ή οι νόμιμοι κληρονόμοι του έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν αφενός την τιμωρία του δράστη από τα ποινικά δικαστήρια (ποινικές συνέπειες), αφετέρου δε, να διεκδικήσουν χρηματική αποζημίωση για το σύνολο των ζημιών, αλλά και χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης από τα πολιτικά δικαστήρια (αστικές συνέπειες ατυχήματος)".
Οσον αφορά τις αστικές συνέπειες από ένα τροχαίο ατύχημα "σε περίπτωση προκλήσεως μόνο υλικών ζημιών, ο παθών δύναται να αξιώσει α) το ποσό που απαιτείται για αποκατάστασή τους, β) το ποσό για την ενδεχόμενη ολική καταστροφή του οχήματος, το ποσό της ενδεχόμενης εμπορικής ή τεχνικής υπαξίας του από την μερική καταστροφή του, γ) αποζημίωση για τυχόν διαφυγόντα κέρδη σε περίπτωση που το όχημα ήταν επαγγελματικής χρήσης, δ) αποζημίωση για δαπάνη μίσθωσης άλλου οχήματος και ε) φυσικά ενδεχόμενη χρηματική ικανοποίηση για ηθική βλάβη που υπέστη ο ιδιοκτήτης από υλικές ζημιές".
ΣΤΟΝ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟ
Επιπλέον, στην περίπτωση που υπάρχει ελαφρύς ή σοβαρός τραυματισμός του οδηγού ή οποιουδήποτε προσώπου που δε φέρει ευθύνη για την πρόκληση του ατυχήματος, αυτό δύναται "α) να αξιώσει από τα αρμόδια δικαστήρια τις πιθανές δαπάνες ή νοσήλεια για την αποκατάσταση της βλάβης της υγείας του, β) την ενδεχόμενη καταβολή αμοιβής στον οποιονδήποτε που προσέφερε υπηρεσίες στον παθόντα, γ) διαφυγόντα κέρδη, ιδιαιτέρως για το χρονικό διάστημα που ο παθών αδυνατεί να εργαστεί, ή χρηματική αποζημίωση για οποιαδήποτε στέρηση σε περίπτωση επελθόντος σοβαρού τραυματισμού".
ΣΤΟ ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΟ
Τέλος, στην περίπτωση θανατηφόρου τροχαίου, "οι συγγενείς του προσώπου που σκοτώθηκε έχουν το δικαίωμα να αξιώσουν από τα αρμόδια δικαστήρια, πλην των δαπανών για πιθανά νοσήλεια, επιπλέον τα έξοδα κηδείας, ενδεχομένως αποζημίωση στέρησης διατροφής ή συνεισφοράς και φυσικά χρηματική ικανοποίηση λόγω της ψυχικής οδύνης που προέκυψε από το θάνατο του οικείου τους. Κατά το άρθρο 932 εδ.γ του αστικού κώδικα, χρηματική ικανοποίηση λόγω της ψυχικής οδύνης που προέκυψε από το θάνατο του οικείου τους, δικαιούται η οικογένεια του θύματος".
Τα ποσά, λέει η κ. Ορφανού, τα καταβάλλει η ασφαλιστική εταιρεία για λογαριασμό του υπαιτίου προσώπου, ενώ «στην περίπτωση που δεν υπήρχε κατά το ατύχημα ενεργό ασφαλιστήριο, υπόχρεοι προς αποζημίωση είναι ο υπαίτιος οδηγός, ο ιδιοκτήτης του οχήματος και το Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου "Επικουρικό Κεφάλαιο"». Πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι "σε περίπτωση που ο υπαίτιος οδηγός του ασφαλισμένου οχήματος στερείται άδειας οδήγησης ή τελεί υπό την επίδραση οινοπνευματωδών ή τοξικών ουσιών κατά παράβαση του ΚΟΚ, υπάρχει εξαίρεση της ευθύνης του ασφαλιστή".
Επισημαίνει πάντως ότι πολλοί συνάνθρωποί μας, "ειδικά όσοι δεν καταφέρνουν εξωδικαστικά να αποζημιωθούν από τις ασφαλιστικές εταιρείες, ταλαιπωρούνται μέχρι και 10 χρόνια έως ότου τελεσιδικήσουν οι δικαστικές αποφάσεις που θα τους επιδικάσουν τα ποσά που δικαιούνται, ειδικά εάν αυτά είναι αρκετά υψηλά".
ΤΕΡΑΣΤΙΕΣ ΟΙ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ
Σε ό,τι αφορά φαινόμενα εγκατάλειψης θυμάτων στους δρόμους, η Ελ. Ορφανού λέει κατηγορηματικά ότι "είναι απαράδεκτα και κατακριτέα" - ενώ "οι δράστες προβαίνουν σε αυτό ενδεχομένως επειδή γνωρίζουν τις τεράστιες αστικές αποζημιώσεις που θα υποχρεωθούν να καταβάλλουν".
Ειδικά "εάν κατά την πρόκληση του ατυχήματος οδηγούσαν κατά παράβαση του ΚΟΚ, και ειδικά αν στερούνταν άδειας οδήγησης ή οδηγούσαν υπό την επίδραση οινοπνευματωδών ή τοξικών ουσιών".
Συνάμα, "το απαράδεκτο γεγονός της εγκατάλειψης των θυμάτων αποδεικνύει τις εξαιρετικά χαμηλές ποινές των ποινικών δικαστηρίων για οδικά αδικήματα, οι οποίες αντί να καταστέλλουν, εντείνουν την οδική αναλγησία και ανευθυνότητα".
Αδιανόητο, τονίζει καταλήγοντας η κ. Ορφανού, είναι και το γεγονός ότι "στις περιπτώσεις εγκατάλειψης θύματος, ο δράστης εμφανίζεται στο αστυνομικό τμήμα κατόπιν παρέλευσης του χρονικού διαστήματος του αυτοφώρου, όπου και αφήνεται ελεύθερος αφού του αποδίδονται κατηγορίες σε βαθμό πλημμελήματος, αφού ως τέτοιο το χαρακτηρίζει ο νομοθέτης".
