Ομως υπάρχουν και οι πατέρες οι οποίοι αγωνιούν και διεκδικούν μεγαλύτερη συμμετοχή στην ανατροφή των παιδιών τους. Τι συμβαίνει λοιπόν με τα ζευγάρια που χωρίζουν ή είναι σε διάσταση; Τα ελληνικά δικαστήρια αναγνωρίζουν το δικαίωμα του πατέρα για πιο ενεργό ρόλο στη ζωή και την ανατροφή των παιδιών;
Σε ένα διαζύγιο, όπως λέει η δικηγόρος Καλαμάτας Κυριακή Σεριάτου, ένα από τα ζητήματα τα οποία ρυθμίζονται είναι και αυτό, δηλαδή της γονικής μέριμνας των παιδιών. Στην ομιλία της στην Καλαμάτα, το θέμα της κοινής επιμέλειας ανέπτυξε η δικηγόρος Μυτιλήνης Αγγελική Σαντή, στο πλαίσιο του επιμορφωτικού προγράμματος του Πανεπιστημίου Αιγαίου "Εισαγωγή στην ψυχολογία και στην προπονητική ζωής".
Η ΓΟΝΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ
Η γονική μέριμνα εξηγούν περιλαμβάνει α) την επιμέλεια, β) τη διοίκηση της περιουσίας και γ) τη νόμιμη εκπροσώπηση του ανηλίκου. "Η επιμέλεια συγκροτεί μέρος και υποδιαίρεση της γονικής μέριμνας και είναι αναμφισβήτητα η σπουδαιότερη από τις τρεις προαναφερθείσες λειτουργίες της, αφού πρέπει να επισημάνουμε πως συμπεριλαμβάνει την ανατροφή, την επίβλεψη, τη μόρφωση, την εκπαίδευση και τον προσδιορισμό του τόπου της διαμονής του παιδιού. Συνεπώς πρόκειται για κάθε φροντίδα ή μέτρο σχετικό με την πνευματική, ψυχική αλλά και τη σωματική ανάπτυξη του ανηλίκου", επισημαίνει η Κ. Σεριάτου.
ΑΠΟ ΠΟΙΟΥΣ ΑΣΚΕΙΤΑΙ
Η άσκηση της γονικής μέριμνας μπορεί να ανατεθεί από το δικαστήριο στον έναν από τους δύο γονείς ή αν αυτοί συμφωνούν (ορίζοντας συγχρόνως τον τόπο διαμονής του παιδιού) και στους δύο γονείς από κοινού. Βέβαια, το δικαστήριο μπορεί να αποφασίσει διαφορετικά, όπως να κατανείμει την άσκηση της γονικής μέριμνας μεταξύ των γονιών ή να την αναθέσει σε τρίτο, ενώ οι διατάξεις αυτές εφαρμόζονται και στην περίπτωση της διάστασης των συζύγων. Σε κάθε περίπτωση η δικαστική απόφαση επιβάλλεται νομοτελειακά να σέβεται την ισότητα μεταξύ των γονιών και να μην κάνει διακρίσεις εξαιτίας του φύλου, της φυλής, της γλώσσας, της θρησκείας, των πολιτικών ή όποιων άλλων πεποιθήσεων, της ιθαγένειας, της εθνικής ή κοινωνικής προέλευσης ή της περιουσίας.
ΠΑΓΙΑ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ Η ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΣΤΗ ΜΗΤΕΡΑ
Στην πράξη, ωστόσο, για να καταλήξει το δικαστήριο στη λύση που θα προκρίνει, λαμβάνει υπόψη του "την τυχόν υπάρχουσα σχετική συμφωνία των γονιών, δίχως να δεσμεύεται πάντως από αυτή, καθώς επίσης και τη γνώμη του παιδιού ανάλογα με την ωριμότητά του, η οποία προϋποθέτει κάποια ηλικία (συνήθως μετά την ηλικία των 10-11 ετών), χωρίς όμως να είναι δεσμευτική", διευκρινίζει η Κ. Σεριάτου. Βασικό όμως κριτήριο για τη δικαστική ρύθμιση της άσκησης της γονικής μέριμνας είναι "το συμφέρον του παιδιού, ενόψει του παιδοκεντρικού συστήματος των ρυθμίσεων του οικογενειακού μας δικαίου, που δεν ταυτίζεται υποχρεωτικά με τη γνώμη του ίδιου του ανηλίκου, αλλά μπορεί να είναι διαφορετικό ή ακόμη και αντίθετο από αυτήν", προσθέτει. Και παρατηρεί πως, "παρόλο που δεν αποκλείεται από τον νόμο το ενδεχόμενο της συνεπιμέλειας, δηλαδή να γίνει ανάθεση της άσκησης της γονικής μέριμνας από το δικαστήριο και στους δύο γονείς, εφόσον οι ίδιοι συμφωνούν σε αυτό, επικρατεί η πάγια δικαστική τακτική όταν υπάρχει αντιδικία να δίνεται η επιμέλεια στο συντριπτικό ποσοστό (περίπου 90%) στη μητέρα και να ορίζεται απλή επικοινωνία με τον πατέρα".
Ο ΓΟΝΙΟΣ ΚΑΘΕ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟΥ
Η επικοινωνία με τον πατέρα ορίζεται συνήθως σε δύο φορές την εβδομάδα για 3-4 ώρες και υπάρχει η δυνατότητα και το δικαίωμα διανυκτέρευσης του παιδιού στο σπίτι του πατέρα του, συνήθως δύο Σαββατοκύριακα το μήνα, μία εβδομάδα στις γιορτές Χριστουγέννων και Πάσχα και 15 μέρες το καλοκαίρι. Ετσι, παρά το γεγονός ότι τα ελληνικά δικαστήρια προτάσσουν την επιλογή της συνεπιμέλειας, δεν καταλήγουν σε αυτήν αν οι διάδικοι δεν το επιθυμούν ρητά. Κι αυτό έχει ως συνέπεια "τη διαμόρφωση μιας πάγιας αντίληψης των γονιών ότι δικαιούται την επιμέλεια διά νόμου μόνο ο ένας εξ αυτών, ενώ στη συνείδηση της κοινωνίας μας έχει καταγραφεί πως εκ νόμου πηγαίνει η επιμέλεια στη μητέρα των παιδιών, ως περισσότερο κατάλληλη για το ρόλο αυτό, με τον πατέρα να περιορίζεται σε απλή επικοινωνία με τα παιδιά του και να γίνεται θεατής στην ανατροφή τους και ο γονιός κάθε δεύτερου Σαββατοκύριακου", διαπιστώνει η Κυριακή Σεριάτου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι όπως έθιξε στην εισήγησή της και η Αγγελική Σαντή "ενώ έχει σχεδιαστεί στην ελληνική έννομη τάξη τόσο το σύστημα που επιβάλλει τη διαμόρφωση οικογενειακών δικαστηρίων με τη συμμετοχή εξειδικευμένων επιστημόνων και ειδικά εκπαιδευμένων δικαστών, όπως περιγράφεται στο Ν.2447/1996, ωστόσο ουδέποτε πρακτικά εφαρμόστηκε, καθώς τα περισσότερα Πρωτοδικεία πάσχουν από την κάλυψη των οργανικών θέσεων".
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ
Τα ελληνικά δικαστήρια, δειλά βέβαια, έχουν ξεκινήσει με ελάχιστα διαφοροποιημένες από τις συνηθισμένες αποφάσεις τους, να δίνουν περισσότερα δικαιώματα στον πατέρα, υιοθετώντας σε κάποιες περιπτώσεις το πρότυπο της εκ περιτροπής επιμέλειας και της εναλλασσόμενης κατοικίας. Με τον τρόπο αυτό εξηγεί η κ. Σεριάτου "κατοχυρώνεται μια καλύτερη ισορροπία ανάμεσα στους γονείς, προσφέροντας στο παιδί τη δυνατότητα να διαβιοί στην καθημερινή του ζωή τόσο με τον πατέρα όσο και με τη μητέρα". Κάτι το οποίο "μέχρι τώρα δεν γινόταν όταν το ζευγάρι ήταν σε διάσταση. Ο πατέρας των παιδιών έμπαινε στο περιθώριο, θεατής της ζωής των παιδιών και όσο κι αν ήθελε ή πληρούσε τις προϋποθέσεις για την επιμέλειά τους, ήταν σχεδόν ανήκουστο να την αποκτήσει".
Χαρακτηριστικές περιπτώσεις τέτοιων αποφάσεων αποτελούν, λέει η ίδια, δύο σημαντικές για τα ελληνικά δεδομένα στο πλαίσιο εφαρμογής του οικογενειακού δικαίου αποφάσεις του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, που αποφάσισαν την εναλλαγή των γονέων στην επιμέλεια των παιδιών τους ανά μήνα.
ΕΛΑΧΙΣΤΑ ΕΧΟΥΝ ΑΛΛΑΞΕΙ
Παρόλα αυτά, δυστυχώς, διαπιστώνει η Κυριακή Σεριάτου, δεν έχει αλλάξει σε σημαντικό βαθμό η παγιωμένη νομολογιακή τακτική, που υπάρχει πριν από το έτος 1983. Δηλαδή "πριν την αλλαγή του οικογενειακού μας δικαίου, που θέλει τον πατέρα να έχει πιθανότητες να διεκδικήσει την επιμέλεια μόνο αν η μητέρα αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα υγείας ή ψυχολογικό πρόβλημα που καθιστά επικίνδυνη ή προβληματική την παραμονή των παιδιών μαζί της", εξηγεί.
Στις μέρες μας όμως, που "και ο άντρας και η γυναίκα μορφώνονται, εργάζονται και φυσικά μοιράζονται τις δουλειές του σπιτιού, η επιλογή της συνεπιμέλειας θα πρέπει ενδεχομένως να αποτελέσει πρωτίστως επιταγή νομική, που θα δυναμώσει το «μαζί» των γονιών ακόμα και αν είναι χώρια", σημειώνει, ώστε, "η ανάθεση της επιμέλειας στον ένα γονέα να αποτελεί την έσχατη λύση για τον γονιό που αδιαφορεί ή αποδεικνύεται ανίκανος να ανταποκριθεί στο γονεϊκό του ρόλο", λέει καταλήγοντας.
