Και μπορεί να φαίνονται μόνο... λόγια για πολλούς, φανερώνουν όμως πόσο βαθιά ριζωμένη στην κοινωνία μας υπάρχει η ιδέα ότι οι ψυχικά άρρωστοι είναι κάτι προβληματικοί τύποι, που μόνο μπελάδες μπορεί να προκαλέσουν. Κι επειδή είναι και επικίνδυνοι, φυλαγόμαστε από αυτούς και δεν θέλουμε πολλά-πολλά μαζί τους.
Οι πάσχοντες από κάποιο ψυχικό νόσημα δεν χαίρουν της κατανόησης και της υποστήριξης του περίγυρού τους, όπως συμβαίνει με όλες τις άλλες σωματικές ασθένειες. Είναι το στίγμα της... τρέλας, που τους κάνει διαφορετικούς και οτιδήποτε διαφέρει προκαλεί το φόβο, όπως διαπιστώνει και ο διευθυντής του Κέντρου Ψυχικής Υγείας του Νοσοκομείου Καλαμάτας, ψυχίατρος Ανδρέας Υφαντής.
ΤΟ ΣΤΙΓΜΑ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟΥΣ ΨΥΧΙΚΑ ΑΣΘΕΝΕΙΣ
Τι είναι όμως αυτό που μας κάνει τόσο αρνητικούς απέναντι στους ψυχικά ασθενείς και τροφοδοτεί τον κοινωνικό τους στιγματισμό; Είναι η άγνοια, η προκατάληψη, το έλλειμμα ενημέρωσης ή ο φόβος στο διαφορετικό; "Η θεωρία λέει ότι είναι όλα αυτά μαζί. Εμείς λέμε ότι η επιστημονική και σωστή ενημέρωση είναι ο πρώτος τρόπος αντιμετώπισης του στίγματος απέναντι στη διαφορετικότητα ή απέναντι στην ψυχική διαταραχή", απαντά ο Ανδρέας Υφαντής. Και επισημαίνει ότι "δεν είναι τόσο μεγάλο το χρονικό διάστημα που η ψυχιατρική, φεύγοντας από τα άσυλα, εντάχθηκε στη σωματική ιατρική", για να φτάσει σήμερα "στο κλείσιμο των ψυχιατρείων και την ίδρυση δομών ψυχικής υγείας μέσα στην κοινότητα, εκεί όπου κατοικούν οι άνθρωποι".
ΣΤΡΕΒΛΗ ΕΙΚΟΝΑ
Ο ίδιος διαπιστώνει ότι έχει σχηματιστεί μια στρεβλή εικόνα στον μέσο άνθρωπο για τις ψυχικές διαταραχές, που συνδέεται "με το φόβο ή και την πεποίθηση ότι δεν υπάρχει θεραπεία ή δεν υπάρχει τρόπος αντιμετώπισης". Οπως και ότι "υπάρχουν παλιές προκαταλήψεις πως ένας άνθρωπος με ψυχική διαταραχή είναι επικίνδυνος και ότι για να προστατευτεί η κοινωνία θα πρέπει να κλείνονται σε ένα μέρος". Και τέτοιου είδους προκαταλήψεις "εν τέλει οδηγούν στην απομόνωση των ψυχικά ασθενών", παρόλο που "ευτυχώς, η Ιατρική και οι δυνατότητες θεραπείας που παρέχονται στις μέρες μας είναι τέτοιες, που δεν δικαιολογούν αυτού του είδους τους φόβους και τις προκαταλήψεις".
ΕΙΝΑΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΘΥΜΑΤΑ
Ο κ. Υφαντής αναφέρεται επίσης και στο ιδιότυπο bullying που ασκεί η κοινωνία μας, όπως και δομές της Πολιτείας, προς τους ανθρώπους οι οποίοι διαφέρουν, γιατί έχουν π.χ. άλλες σεξουαλικές προτιμήσεις ή φυλετική προέλευση. Ειδικά για τους ψυχικά ασθενείς, όπως λέει, επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι "οι άνθρωποι με ψυχικές διαταραχές είναι πολύ περισσότερο θύματα. Θύματα αποκλεισμού, βίας, έλλειψης στέγης, έλλειψης στοιχειωδών παροχών, βίας εντός μεταφορικών μέσων, βίας από την κοινωνία, αλλά και από την Πολιτεία, γιατί συμβαίνει σε μεμονωμένες περιπτώσεις οι κρατικοί φορείς να μην παίρνουν σοβαρά το αίτημα ενός ψυχικά ασθενή". Κι εδώ "ερχόμαστε εμείς ως Κέντρο Ψυχικής Υγείας, για να καθιερώσουμε την ψυχιατρική περίθαλψη μέσα στην κοινότητα".
Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΔΟΜΩΝ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ
Ο διευθυντής του ΚΨΥ εξηγεί ότι "η έλλειψη θεραπείας, καθώς και η έλλειψη προσβασιμότητας σε δομές σαν τη δική μας, που ενισχύουν τη θεραπευτική αντιμετώπιση μέσα στην κοινότητα, μπορεί να οδηγήσουν σε καταστάσεις που να συνδέονται με βίαιες ή με ακραίες συμπεριφορές, και έχουμε τέτοια παραδείγματα". Θεωρεί λοιπόν, ότι "ο δικός μας ρόλος ή ο ρόλος γενικά όλων των επαγγελματιών ψυχικής υγείας, συμπτύσσεται σε δύο άξονες: ο ένας είναι ο άξονας της θεραπείας, της αντιμετώπισης, της στήριξης ή της αποκατάστασης κοντά στον τόπο κατοικίας των ανθρώπων που πάσχουν, και το δεύτερο κομμάτι, είναι το κομμάτι της πρόληψης". Και αυτό είναι "το κομμάτι της ενημέρωσης, το κομμάτι του στίγματος, το κομμάτι τού να προσπαθήσουμε να υπάρχει καλύτερη αποδοχή από φορείς και από όλη την κοινότητα". Αλλωστε, δεν είναι... θεωρίες, "είναι κάτι το οποίο είναι μέσα στην πρακτική μας, είναι μέσα στην καθημερινότητά μας".
12 ΧΡΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΛΑΜΑΤΑ
Το Κέντρο Ψυχικής Υγείας λειτουργεί στην Καλαμάτα από το Μάρτιο του 2007. Στα 12 χρόνια λειτουργίας του "πιστεύω (και είμαστε περήφανοι γι' αυτό) από τα αιτήματα για θεραπείες όλων των ειδών και τους χρόνους αναμονής, ότι έχουμε καταφέρει μέσα από τη φιλοσοφία και την προσβασιμότητά μας, να έχουμε την αναγνώριση και των ιδίων των ανθρώπων που έχουν κάποιο ψυχοκοινωνικό πρόβλημα, αλλά και των οικογενειών τους". Κι αυτό έχει τη δική του σημασία, γιατί "δεν είναι πολλά τα χρόνια που οι άνθρωποι προσπαθούσαν είτε να το κρύψουν, είτε να πάνε στην Αθήνα ή να κάνουν τηλεφωνικές συμφωνίες με γιατρούς, ενώ πλέον σε ένα μεγάλο ποσοστό, αυτό το κομμάτι έχει εκλείψει", παρατηρεί.
ΥΠΑΡΧΕΙ Η ΒΟΥΛΗΣΗ
Σε ένα κεντρικό πολιτικό επίπεδο, λέει ο κ. Υφαντής, υπάρχει "η διάθεση στήριξης όλων αυτών για τα οποία μιλάμε, δηλαδή της συνέχισης της αποασυλοποίησης, της πρόληψης, της στήριξης των κοινοτικών δομών ψυχικής υγείας". Βέβαια, "πολλά πράγματα κολλάνε στα γρανάζια της γραφειοκρατίας και στη δυσκολία και τη δυσκαμψία του στενού δημόσιου τομέα, ούτως ώστε να ενισχυθούν", αναφέρει. Επιπλέον, ως τροχοπέδη λειτουργεί "και η οικονομική κατάσταση του τόπου μας, ώστε να είμαστε πιο ενισχυμένοι στελεχιακά και να μπορούμε να ανταποκριθούμε". Από την άλλη, "αν μπορώ να κάνω μια πρόβλεψη, αυτό που βλέπω με χαρά και το θεωρώ εντελώς απαραίτητο, είναι ότι ο κόσμος συσπειρώνεται και δημιουργεί ομάδες αυτοβοήθειας -κι αυτό το θεωρώ πάρα πολύ σημαντικό και για την καταπολέμηση του στίγματος, αλλά και για να αποκτούν κάποιες ομάδες φωνή", επισημαίνει. Ωστόσο, στο νομό μας "δυστυχώς, δεν έχουμε καταφέρει ακόμα να έχουμε μια ομάδα φίλων ατόμων με ψυχικές διαταραχές".
ΔΕΝ ΕΧΟΥΜΕ ΦΤΑΣΕΙ ΣΤΟ ΕΠΙΘΥΜΗΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ
Κλείνοντας ο Ανδρέας Υφαντής τονίζει ότι σίγουρα "έχουν γίνει πάρα πολλά ουσιαστικά βήματα, για να υπάρχει μια πλατύτερη αποδοχή και να γίνει πιο φυσική και αυτονόητη η στάση μας απέναντι στην ψυχική νόσο". Ωστόσο, "αν και έχουμε καταφέρει ως δομή ψυχικής υγείας να υπάρχει εμπιστοσύνη και αναγνώριση σε ατομικό επίπεδο της προσφοράς και της δουλειάς που γίνεται, δεν θεωρώ ότι αυτό είναι αρκετό ή ότι έχει ακουμπήσει σε μεγάλο ποσοστό ανθρώπους ή φορείς, που δεν ασχολούνται άμεσα με το αντικείμενο". Κι αυτό γιατί "σε ζητήματα πρόληψης ή ενημέρωσης γενικού πληθυσμού ή σε ζητήματα αποδοχής αυτής της διαφορετικότητας, δεν θεωρώ ότι έχουμε φτάσει σε ένα επιθυμητό αποτέλεσμα, ώστε να επικοινωνήσουμε το μήνυμα προς την κοινότητα". Βέβαια, λέει, "για μένα κομβικό ρόλο παίζει και η συμβολή των μέσων ενημέρωσης στην αναπαραγωγή στερεοτύπων-προκαταλήψεων, που περνάνε απαξιωτικά ή ρατσιστικά μηνύματα για τις ψυχικές διαταραχές, με τη χρήση και συγκεκριμένων φράσεων".
