"Σε έναν ενιαίο Μοριά δηλώνω ότι θα ήμουν ο πρώτος υποψήφιος περιφερειάρχης". Αυτό είπε στην συνέντευξη που παραχώρησε στην "Ε" ο επίτιμος αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων Παναγιώτης Γεννηματάς αφήνοντας να εννοηθεί ότι θα είναι πολιτικά παρών αν δημιουργηθεί στο μέλλον ενιαία Περιφέρεια Πελοποννήσου. Σχολιάζοντας την οικονομική και πολιτική κατάσταση υποστηρίζει ότι "η Ελλάδα έχει χρεωκοπήσει από τον περασμένο Απρίλιο" και καταλογίζει ευθύνες στην προηγούμενη και στη σημερινή κυβέρνηση. Ο κ. Γεννηματάς δηλώνει ότι η στάση του Αντώνη Σαμαρά απέναντι στην κρίση "όχι μόνον δε βοηθάει, αλλά καλλιεργεί και περισσότερη σύγχυση". Σε άλλα σημεία της συνέντευξης χαρακτηρίζει τον "Καλλικράτη" ως θετικό βήμα και δηλώνει για τον Πέτρο Τατούλη: "Ο πρώτος αιρετός μας περιφερειακός άρχοντας και εμπειρία έχει και ξεχωριστές ικανότητες, αλλά και τον αρμόζοντα τοπικιστικό ζήλο ώστε να βάλει στέρεο θεμέλιο για το μέλλον του θεσμού σ’ αυτή τη δύσκολη στιγμή".


- Η Ελλάδα έχει φτάσει ένα βήμα πριν τη χρεωκοπία. Γιατί φτάσαμε στο "μη παρέκει";

Η Ελλάδα έχει χρεωκοπήσει από τον περασμένο Απρίλιο. Από τότε διατελεί υπό καθεστώς ελεγχόμενου χρεωστασίου μέσω προσωρινής υποκατάστασης δανεισμού από την Ευρωπαϊκή Ενωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Στην κατάσταση αυτή μας οδήγησε η συστηματική χαλάρωση της δημοσιονομικής πειθαρχίας από το 1981 και μετά. Η αποκατάσταση προσωρινού ελέγχου στα δημοσιονομικά που σημειώθηκε μεταξύ των ετών 1993-1999 και μας οδήγησε τελικά στην ένταξη στην ΟΝΕ, δυστυχώς δεν έμελλε να μονιμοποιηθεί. Από το 2000 και μετά η πειθαρχία και πάλι χαλάρωσε για να οδηγηθούμε στην πλήρη απώλεια ελέγχου κατά τα έτη 2007-2009. Το πρώτο τρίμηνο της νέας διακυβέρνησης (Οκτ.-Δεκ. 2009) υπήρξε εξαιρετικά αποφασιστικό διότι το έλλειμμα του τρέχοντος έτους διογκώθηκε συνειδητά και για εξώφθαλμα κοντόθωρους πολιτικούς λόγους. Για να συνοψίσουμε ένα θλιβερό πολιτικό συμπέρασμα, από το 1981 και μετά η δημοκρατία ταυτίστηκε με την διανεμητική ασυδοσία, τη δημοσιονομική σπατάλη και τον απεριόριστο εξωτερικό δανεισμό.

- Οι πολιτικές δυνάμεις που οδήγησαν τη χώρα στην καταστροφή εξακολουθούν να παραμένουν ισχυρές και υπόσχονται ότι θα τη βγάλουν από την κρίση. Μπορούν;

Χωρίς καινούργια αιμοδότησή τους και σοβαρό εμπλουτισμό του δυναμικού τους φαίνεται μάλλον αδύνατο. Τις χαρακτηρίζει διαβρωμένη πολιτική βούληση από τον μεταπολιτευτικό λαϊκισμό, στον οποίον έχουν διαπαιδαγωγηθεί. Δεύτερον, έχουν πλήρως απωλέσει την αξιοπιστία τους, προς τα μέσα και προς τα έξω. Τρίτον είναι συνολικά ανεπαρκέστατα στελεχωμένες.

- Ας επιμερίσουμε τις ευθύνες για τη σημερινή κατάσταση στις κυβερνήσεις των τελευταίων ετών: Ποιες είναι καταρχάς οι ευθύνες της κυβέρνησης Καραμανλή;

Οι ευθύνες των κυβερνήσεων Καραμανλή είναι τεράστιες: Πρώτον, δεν απέκτησαν ποτέ συνολικό έλεγχο της δημόσιας διαχείρισης. Δεύτερον, παρά τις προεκλογικές εξαγγελίες περί επανίδρυσης του κράτους κ.λπ. δεν εφάρμοσαν κανένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού, έστω και τομεακά. Τρίτον, ενέδωσαν απελπιστικά στις παλαιές πελατειακές συνήθειες με τεράστιο δημοσιονομικό κόστος. Τέταρτον απεδείχθησαν πλήρως ανίκανες να αυτοπροστατευθούν από την κατηγορία της διαφθοράς, έστω και εξ αιτίας περιπτώσεων αμφίβολης σκανδαλιστικής υπόστασης. Πέμπτον, η στελέχωσή τους υπήρξε τραγικά απρόσφορη και αναχρονιστική. Εκτον, από το 2006 και μετά άρχισαν να χάνουν σταθερά τον έλεγχο της οικονομίας. Εβδομον, η απουσία πρωθυπουργικής παρέμβασης σε κρίσιμες στιγμές θα μείνει παροιμιώδης. Ιδιαίτερα σε περιπτώσεις επί μέρους κρίσεων, η απουσία αυτή υπήρξε κραυγαλέα. Ογδοο, την ύστατη ώρα της ευθύνης, από το φθινόπωρο ήδη του 2008, όταν όφειλαν να λάβουν επείγοντα μέτρα αναστροφής των αρνητικών εξελίξεων στα δημοσιονομικά μεγέθη και, πολύ περισσότερο μετά την άνοιξη του 2009, όταν η κατάσταση είχε ήδη προσλάβει επικίνδυνη στροφή, αντί να παρέμβουν αποφασιστικά προτίμησαν την διά των εκλογών απόδραση από τις ευθύνες. Με αποτέλεσμα όμως δια του τρόπου αυτού να βυθίσουν και την οικονομία βαθύτερα στο πρόβλημα και οι ίδιοι να βυθιστούν βαθύτερα στις πολιτικές ευθύνες που επεχείρησαν να αποφύγουν.

- Η σημερινή κυβέρνηση έχει ευθύνη;

Δυστυχώς εξ ίσου μεγάλη, παρά το βραχύ του χρόνου. Πρώτον, ήρθε στην εξουσία εντελώς απαράσκευη για το πρόβλημα που ήξερε πολύ καλά ότι εκ των πραγμάτων θα αντιμετωπίσει. Δεύτερον, αντί να λάβει άμεσα μέτρα συγκράτησης της δημοσιονομικής εκτροπής, μερίμνησε πρώτιστα για την διόγκωση του ελλείμματος του 2009 με σκοπό να ενοχοποιήσει την προηγούμενη κυβέρνηση, ενώ η ίδια εκαλείτο στη συνέχεια να το αντιμετωπίσει. Με τον τρόπο όμως αυτό έβαζε τον πήχυ ψηλότερα από τις δυνατότητές της. Τρίτον, έχασε επτά πολύτιμους μήνες σε διεθνή φροντιστήρια ώστε να πληροφορηθεί ο ίδιος ο πρωθυπουργός από τρίτο χέρι την αλήθεια για την ελληνική οικονομία. Τέταρτον, έκανε ό,τι μπορούσε για να εξανεμίσει μέσα σ’ ένα εξάμηνο πλήρως την αξιοπιστία της χώρας στους εταίρους της και στις αγορές, διαβάλλοντας συστηματικά την ηθική υπόσταση του τόπου και την αξιοπιστία των πολιτικών και διοικητικών του μηχανισμών. Πέμπτον, μέχρι τον Μάιο του 2010 καταναλώθηκε σε απρόσφορους διαχειριστικούς αυτοσχεδιασμούς που έστειλαν τα πλέον αρνητικά μηνύματα στις αγορές και στο τέλος τη χώρα στο διεθνή οικονομικό έλεγχο. Εκτον, και τα δύο κυβερνητικά σχήματα ως σήμερα είναι ανομοιογενή και έχουν συγκροτηθεί με κριτήρια εντελώς άσχετα με το έργο που εκλήθησαν να αντιμετωπίσουν. Εβδομο, παρά την δραματική κατάσταση της οικονομίας, η κυβέρνηση εμφανίζει μονίμως ιδεολογικούς δισταγμούς που υπονομεύουν το έργο της. Ογδοο, και ο νέος πρωθυπουργός εμφανώς προτιμά περί άλλα να τυρβάζει.

- Ο συμπατριώτης μας πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Αντ. Σαμαράς έχει κάνει σημαία την αντίθεσή του στο μνημόνιο. Βοηθάει η στάση του στην έξοδο από την κρίση;

Δυστυχώς, όχι μόνον δε βοηθάει, αλλά καλλιεργεί και περισσότερη σύγχυση. Διότι: Πρώτον, δεν διευκολύνει την ακριβή συνειδητοποίηση των διαστάσεων της κρίσης από το λαό. Δεύτερον, καλλιεργεί αδικαιολόγητες παραισθήσεις σε σχέση με τους δυνατούς τρόπους εξόδου από την κρίση. Τρίτον, εμφανίζει την αξιωματική αντιπολίτευση σε πλήρη σύγχυση ιδεών με αποτέλεσμα να αποδυναμώνεται η θεσμική ισχύς και αξιοπιστία της μέσα, αλλά και έξω από τη χώρα. Τέταρτον, καταδεικνύει σαφές επιτελικό έλλειμμα της παράταξης. Ο εθνικολαϊκισμός που φαίνεται να έχει υιοθετήσει η Ν.Δ. δεν διαφέρει σε τίποτε από τον παραδοσιακό εθνικολαϊκισμό του λεγόμενου "βαθέως ΠΑΣΟΚ".

- Γενικότερα πάντως η κοινωνία αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό το μνημόνιο και είναι ελάχιστοι αυτοί που υποστηρίζουν ότι η διαφθορά και το πελατειακό κράτος μάς οδήγησαν σε αυτή την καταστροφή. Σας προβληματίζει αυτή η στάση της κοινωνίας;

Η στάση αυτή, όπως προσφυώς την επισημαίνετε, με απασχολεί επί δεκαετίες. Η ελληνική κοινωνία παρουσιάζει συνολικά αντίσταση στον ευρωπαϊκό εκσυγχρονισμό. Είναι κάτι που διαπιστώνεται κατ’ εξακολούθηση από το 1985. Η αντίσταση αυτή οδήγησε στην ανακοπή της εντατικής εφαρμογής της εκσυγχρονιστικής πλατφόρμας Σημίτη το 2000, αμέσως μετά την ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ. Την ανακοπή εκείνης της μεταρρυθμιστικής δυναμικής τροχιάς ακριβώς πληρώνουμε σήμερα.

- Μία από τις μεγαλύτερες πληγές της ελληνικής οικονομίας είναι η φοροδιαφυγή. Υπάρχει πολιτική βούληση για την πάταξή της ή θα συνεχίσουν οι αετονύχηδες φοροφυγάδες να πίνουν στην υγειά των κορόιδων που πληρώνουν φόρους;

Πρόκειται για μείζον πρόβλημα της μεταπολεμικής μας ιστορίας. Η παραδοσιακή ανεπάρκεια του κράτους ως προς το σκέλος των εσόδων τώρα μόλις αρχίζει να αντιμετωπίζεται συστηματικά και τούτο γίνεται υπό την πίεση της τρόικας. Η ουσία είναι ότι γνήσια πολιτική βούληση για την πάταξη της φοροδιαφυγής δεν υπήρξε ποτέ. Οι κυβερνήσεις συνειδητά την αποδέχονταν ως ένα έμμεσο τρόπο χρηματοδότησης της κατανάλωσης. Ουδείς πάντως εγγυάται ότι δεν θα επιστρέψουμε πάλι στις κακές μας παραδοσιακές συνήθειες μόλις ο διεθνής οικονομικός έλεγχος απομακρυνθεί. Η πάταξη της φοροδιαφυγής είναι ζήτημα ορθολογικής φορολόγησης αλλά και βαθύτερης παιδείας.

- Για το σπάταλο κράτος ή για τις ευθύνες (και) των εργαζομένων γίνεται πολλή συζήτηση. Οι ελληνικές τράπεζες, που είναι περισσότερες από τα μπακάλικα και δανείζουν με τα υψηλότερα επιτόκια, δεν φέρουν καμία ευθύνη;

Για τη συγκεκριμένη μορφή κρίσης που διέρχεται η ελληνική οικονομία δύσκολα μπορεί κανείς να εντοπίσει εξειδικευμένες ευθύνες των τραπεζών. Ευθυγραμμίστηκαν ίσως με τη διεθνή τάση για χαλαρή χρηματοδότηση, η οποία όμως συνέβαλε τα μέγιστα στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας την περασμένη δεκαετία. Οσον αφορά τα επιτόκια, στην περασμένη δεκαετία υπήρξαν για όλους εξαιρετικά ευνοϊκά. Στο σημείο αυτό ίσως να εντοπίζονται κάποιες ευθύνες.

- Οι Ελληνες επιχειρηματίες επιδιώκουν συνήθως αύξηση της παραγωγικότητας συμπιέζοντας το κόστος εργασίας, ενώ σπανίως επενδύουν σε νέες τεχνολογίες για να βελτιώσουν την παραγωγικότητα. Μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη με φθηνούς αλλά ανειδίκευτους εργάτες και ξεπερασμένη τεχνολογία παραγωγής;

Ασφαλώς όχι. Η Ελλάδα είχε ξεπεράσει εδώ και πολύ καιρό τη φάση της ανάπτυξης διά μέσου έντασης εργασίας. Αλλά δεν είναι αλήθεια ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις υστερούν σε τεχνολογία παραγωγής. Οι περισσότερες διακρίνονται για το επίπεδο επενδύσεων όπως και για την παραγωγικότητά τους. Το πρόβλημά μας έγκειται περισσότερο στην περιορισμένη παραγωγική μας βάση και στην υποτίμηση της σημασίας του branding (ονοματοποίηση) προϊόντων, στην καταστροφή επίσης του αγροτικού τομέα της οικονομίας μας. Το μέλλον πάντως της χώρας μας, κατά την άποψή μου, είναι απόλυτα συνδεδεμένο με την υιοθέτηση των υψηλών τεχνολογιών σε όλους τους τομείς.

- Η βαριά βιομηχανία της Ελλάδας είναι ο τουρισμός. Δυστυχώς όμως προσφέρουμε ακριβές υπηρεσίες χαμηλής ποιότητας. Μπορούμε να βελτιώσουμε την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών;

Κατ’ επανάληψη έχω τονίσει, και μάλιστα ιδιαιτέρως σε ομιλίες μου εδώ στην Καλαμάτα, ότι ο τουρισμός είναι κλάδος δύσκολος. Είναι δυσκολότερος από τη βιομηχανία γιατί δεν στηρίζεται σε τυποποιημένες διαδικασίες παραγωγής αλλά εξαρτάται κατ’ εξοχήν από τον ανθρώπινο παράγοντα. Είναι επομένως κατ’ εξοχήν κλάδος κουλτούρας. Δεν συνίσταται δηλαδή μόνο στην αρτιότητα των εγκαταστάσεων, στην φυσική προικοδότηση της χώρας και στον μνημειακό της πλούτο. Θέλει συνεχή ανθρώπινη επιμέλεια και ανάδειξη. Δυστυχώς στην Ελλάδα έχει αποδειχτεί ότι σε αυτά ακόμα υστερούμε. Αυτό με κάνει όμως να πιστεύω ότι έχουμε τεράστια περιθώρια ανάπτυξης. Στον τουρισμό είμαστε ακόμα στην αρχή. Αλλά η αρχή δεν έχει γίνει παντού σωστά….

- Οι αγρότες ενδιαφέρονται περισσότερο για το ύψος των επιδοτήσεων και ελάχιστα για την προώθηση των προϊόντων τους στην αγορά. Μπορούν τα ελληνικά αγροτικά προϊόντα να "επιστρέψουν" στην αγορά;

Είναι κυριολεκτικά η στιγμή να επανιδρύσουμε τον αγροτικό τομέα της οικονομίας. Ενα μεγάλο μέρος της ευθύνης για το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της χώρας ανάγεται στην αυτοκαταστροφή της γεωργίας μας. Το ζήτημα είναι τεράστιο. Οι ευθύνες γι’ αυτό διαχέονται δυστυχώς σε ολόκληρη την κοινωνία, δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος και της κοινωνίας των πόλεων είναι πρόσφατης αγροτικής καταγωγής. Η επιστροφή στην αγροτική οικονομία μιας μερίδας αστών ως σύγχρονων αγροτοεπιχειρηματιών επί κεφαλής εξαγωγικών επιχειρήσεων αποτελεί δελεαστική επενδυτική διέξοδο σε μια δυναμική ανταγωνιστική αυριανή οικονομία. Σε συγκεκριμένους τομείς υπάρχουν ήδη εξαιρετικά δείγματα πρωτοπορίας.

- Η κυβέρνηση προχώρησε σε αναδιάρθρωση των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Ετσι από την 1η Ιανουαρίου αναλαμβάνουν καθήκοντα οι πρώτοι αιρετοί περιφερειάρχες και οι δήμαρχοι των καλλικρατικών δήμων. Πιστεύετε ότι είναι προς θετική κατεύθυνση αυτές οι αλλαγές;

Αναμφισβήτητα είναι. Η υλοποίηση βέβαια του εγχειρήματος αρχίζει με εξαιρετικές δυσκολίες. Θα υπάρξουν δυσκολίες στην άνετη στελέχωση των νέων απαιτητικών οργανισμών, ταμειακές δυσχέρειες ουκ ολίγες όπως και χρηματοδοτικές. Οι δυσκολίες όμως αυτές ίσως συμβάλλουν στη στιβαρότερη οργάνωση των φορέων και στον πιο σφιχτό αλλά ρεαλιστικό και αποδοτικό προγραμματισμό.

- Στην Πελοπόννησο εξελέγη περιφερειάρχης ο Πέτρος Τατούλης. Πώς κρίνετε την εκλογή του; Τι πρέπει να περιμένει η Πελοπόννησος από τον πρώτο αιρετό περιφερειάρχη της;

Το πρώτο που θέλω να πω είναι πόσο λυπάμαι που μικροκομματικοί λόγοι κρατάνε ακόμα και τώρα, με το νέο νόμο, το Μοριά τεμαχισμένο. Οι Μεσσήνιοι ασφαλώς γνωρίζουν αυτό το παλιό μου παράπονο. Δεν πρέπει να παραιτηθούμε από την αξίωση για ενιαίο Μοριά, που να επιτρέπει ενιαίο προγραμματισμό και ενιαίο πλαίσιο ανάπτυξης. Σε έναν ενιαίο Μοριά δηλώνω ότι θα ήμουν ο πρώτος υποψήφιος περιφερειάρχης. Από ’κει και πέρα ο πρώτος αιρετός μας περιφερειακός άρχοντας και εμπειρία έχει και ξεχωριστές ικανότητες αλλά και τον αρμόζοντα τοπικιστικό ζήλο ώστε να βάλει στέρεο θεμέλιο για το μέλλον του θεσμού σ’ αυτή τη δύσκολη στιγμή. Θα είμαστε κοντά του στον αγώνα για μια Πελοπόννησο όπως της αξίζει, όχι λησμονημένη όπως στο παρελθόν.

- Οι νέοι δήμαρχοι θα ανταποκριθούν στις αυξημένες απαιτήσεις του θεσμού ή υπάρχει κίνδυνος να δημιουργήσουν μικρά πελατειακά κρατίδια συντηρώντας την κατεστημένη διαφθορά;

Αυτός ο παραδοσιακός κίνδυνος δυστυχώς στην Ελλάδα ελλοχεύει πάντοτε και παντού. Τα κριτήρια επιλογής υποψηφίων αλλά και εκλογής τοπικών αρχόντων δεν εγγυώνται ασφαλώς ότι όλοι θα τα καταφέρουν. Οι διοικητικές μονάδες μεγάλωσαν πολύ και ασφαλώς δεν μπορεί να έχουν όλοι τα απαιτούμενα διοικητικά προσόντα. Εχει επίσης ιστορικά παρατηρηθεί ότι οι διοικητικά ολιγότερο ικανοί ρέπουν και περισσότερο στον πελατειασμό. Στο στοίχημα πάντως είναι μεγάλο. Και λίγοι να δώσουν το καλό παράδειγμα, θα είναι υπολογίσιμο κέρδος για το θεσμό.

- Κύριε Γεννηματά, πιστεύετε ότι τελικώς η Ελλάδα θα τα καταφέρει;

Είναι κάτι που δεν εξαρτάται μόνον από τους ξένους. Εξαρτάται κυρίως από τους Eλληνες. Οι ίδιοι οι Eλληνες δίνουν τη μάχη για την επιβίωση αλλά και για μια καινούργια εθνική αξιοπρέπεια. Αν την θελήσουν θα την έχουν.

Συνέντευξη: Θανάσης Λαγός