Κυριακή, 03 Φεβρουαρίου 2019 07:51

Κάστρα και οχυρά της Μεσσηνίας: Το κάστρο της Καλαμάτας (Β’ μέρος)

Γράφτηκε από τον
μετά την ευημερία της εποχής των Villehardouin, άλλαξε πολλούς κυρίους

μετά την ευημερία της εποχής των Villehardouin, άλλαξε πολλούς κυρίους

Στην εποχή του ερχομού των Φράγκων, το 1205, το μικρό βυζαντινό οχυρό είχε μετατραπεί σε μοναστήρι:

«Επί της αυρίου εμίσσεψαν, στην Καλομάτα ήλθαν.

Το κάστρον ηύραν αχαμνόν ως μοναστήριν το είχαν»

("Το Χρονικόν του Μορέως", κατά τον κώδικα της Κοπεγχάγης, στίχοι 1711-12)

Στην Καλαμάτα λοιπόν, όπως και αν ήταν η οχύρωση, κάστρο ή μοναστήρι, οι Καλαματιανοί αντέταξαν σοβαρή άμυνα στους Φράγκους: «το σώσει το επολέμησαν, από σπαθίου το απήραν»

("Το Χρονικόν του Μορέως", κατά τον κώδικα της Κοπεγχάγης, στίχος 1713)

Αφού κατέκτησαν την πόλη και την γύρω περιοχή:

«είδαν τον τόπον έμνοστον, απλόν, χαριτωμένον,

τους κάμπους γαρ και τα νερά, το πλήθος των λιβαδίων»

("Το Χρονικόν του Μορέως", κατά τον κώδικα της Κοπεγχάγης,

στίχοι 1740-41)

και μετά τη διανομή της "λείας" τους σε βαρονίες, ο Guillaume de Champlitte έδωσε την Καλαμάτα και την Αρκαδιά (Κυπαρισσία) στους Villehardouin με ένα χρυσό δαχτυλίδι:

«Εν τούτω θέλω, δίδω σε να έχης ιγονικόν σου

την Καλλομάταν κι Αρκαδιάν μετά την περιοχήν τους»

("Το Χρονικόν του Μορέως", κατά τον κώδικα της Κοπεγχάγης,

στίχοι 1864-65)

Τότε το μικρό βυζαντινό οχυρό ξαναχτίστηκε ή επισκευάστηκε. Ετσι είχε περίβολο και επάλξεις με περίδρομο (περιπόλιο) καθώς και κεντρικό πύργο (donjon) για τον ηγεμόνα. Αυτή η ογκώδης ισχυρή κατασκευή του κεντρικού πύργου καταλαμβάνει το ψηλότερο σημείο του πλατώματος. Σήμερα δεν διατηρείται ενιαία αφού έχει μετασκευαστεί σε τρία τμήματα στις επόμενες κατασκευαστικές επεμβάσεις στο κάστρο. Ως συνολική οχύρωση όμως ήταν μάλλον ένα αδύνατο κάστρο, που ποτέ δεν μπόρεσε να αντισταθεί αξιοπρεπώς για μεγάλο χρονικό διάστημα και μάλιστα μετά την ευημερία της εποχής των Villehardouin, άλλαξε πολλούς κυρίους. Αυτό είναι το σημερινό εσωτερικό κάστρο.

Το κάστρο έχει συνδεθεί άρρηκτα με το δεύτερο γιο του Geoffroi I de Villehardouin, Guillaume de Villehardouin γνωστό και σαν Καλαμάτη ή Μακρυδόντη. Ο Guillaume γεννήθηκε (1218) και πέθανε (1278) στο κάστρο της Καλαμάτας και μιλούσε άπταιστα τα ελληνικά. Αυτός ήταν και ο λόγος γιατί αυτός και η κόρη του Ισαβέλλα αγαπήθηκαν ιδιαίτερα από τον δύσπιστο ντόπιο πληθυσμό. Οταν το Πριγκιπάτο είχε περάσει στον Florent d’Hainaut και την Ισαβέλλα, το 1293, το κάστρο καταλήφθηκε από τους Σλάβους της Γιάνιτσας που με αρχηγούς τον Ελεαβούλκο και το Φαναρά, πήραν το κάστρο από τους περίπου πενήντα Φράγκους της φρουράς του για λογαριασμό του αυτοκράτορα, Ανδρόνικου Β΄.

Μετά τη διαμαρτυρία του Florent d’Hainaut στον Ανδρόνικο Β΄ αυτός σιβυλλικά απάντησε ότι δεν ελέγχει τους Σλάβους του Ταϋγέτου επειδή αυτοί είναι αυτοδιοικούμενοι. Το κάστρο όμως παραδόθηκε ξανά στους Φράγκους από το γασμούλο (=Φραγκοέλληνα) βυζαντινό πρωτοστράτορα Γεώργιο Σγουρομαλλαίο που αφού το παρέλαβε από τους Σλάβους δήθεν για λογαριασμό του αυτοκράτορα, το παρέδωσε στους Φράγκους Jean de Chauderon (μέγα κοντόσταβλο) και Geoffroi d’ Annoy (βαρόνο της Αρκαδιάς) και μετά πήγε στο Νησί όπου και συναντήθηκε, στο εκεί φράγκικο κάστρο με το Florent d’Hainaut. Ο Σγουρομαλλαίος τιμωρήθηκε με καθαίρεση από τον Ανδρόνικο Β΄ και όπως διασώθηκε στη μνήμη του λαού, κατέληξε πλανόδιος επαίτης στις πόλεις του Μοριά.

Το 1299 και αφού ο Florent d’Hainaut είχε πεθάνει το 1297, η Ισαβέλλα πάντρεψε την πεντάχρονη κόρη της Mathilde (Maud ή Mahout) d’Hainaut με το Γάλλο Guy de la Roche, δούκα της Αθήνας και της έδωσε σαν προίκα την Καλαμάτα που έτσι περιήλθε για λίγο και στην κυριαρχία του Δουκάτου της Αθήνας. Ομως μετά τον αιφνίδιο θάνατο και του "καλού δούκα" Guy de la Roche το 1308, ακολουθεί μια εποχή παρακμής και διαφορετικών διοικήσεων.

Το κάστρο ξαναοχυρώθηκε (κατά τον Buchon) το 1338 από τον Nicollò Acciaiuoli. Μια μικρή αναλαμπή για την Καλαμάτα ήταν η διοίκησή της από τη Maria de Bourbons, αφού η πόλη της είχε παραχωρηθεί το 1347, από το σύζυγό της Roberto de Taranto. Στη συνέχεια το 1381, η Καλαμάτα σχεδόν ερημώθηκε από τους μισθοφόρους της Ναβάρας του Jacques de Beaux και έμεινε στην κατοχή τους μέχρι το 1428 όταν μαζί με αρκετά άλλα εδάφη του Πριγκιπάτου πέρασε, για περίπου τριάντα χρόνια, στο Δεσποτάτο του Μυστρά και τους Παλαιολόγους.

Το 1423, ο σουλτάνος Murat II έστειλε στρατό από 25.000 Τούρκους και συμμάχους του στο Μοριά, ώστε να διώξει τους Ελληνες του Δεσποτάτου και τους Βενετούς από τα κάστρα τους. Ο Turahan κατέστρεψε το Εξαμίλι, κατέλαβε την Αρκαδία και ανάγκασε τον Ιωάννη Β΄ Παλαιολόγο να συνάψει συνθήκη με το σουλτάνο, με την υποχρέωση να καταβάλλει φόρο υποτέλειας 3.000 δουκάτα και να μην ανοικοδομήσει ξανά το τείχος του Ισθμού στο Εξαμίλι. Νέα υποτέλεια φόρου και από τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο στο σουλτάνο το 1447. Το Σεπτέμβριο του 1430 η Δημοκρατία του Αγίου Μάρκου είχε γίνει και αυτή για πρώτη φορά φόρου υποτελής για μερικές θέσεις στάθμευσης των εμπορικών της πλοίων (Ναύπακτος, Σκούταρι κ.ά.). Στη συνέχεια και στο πλαίσιο της φιλειρηνικής βενετικής πολιτικής, υπογράφτηκαν ακόμα τρεις βαρύτερες συνθήκες υποτέλειας με τους Τούρκους (1446, 1451 και 1454) και έτσι εξασφαλίστηκαν προσωρινά οι κτήσεις της Γαληνοτάτης και ο έλεγχος των δρόμων της Ανατολής.

Οι έριδες και οι φιλοδοξίες για τη διαδοχή των αδελφών Παλαιολόγων αποδυνάμωσαν το Δεσποτάτο. Το 1458 ένα αγροτικό κίνημα του Πέτρου Μπούα, του Μιχαήλ Ράλλη κ.ά. για τη δυσβάσταχτη φορολόγηση "αναγκάζει" τους "άρχοντες" να ζητήσουν τη βοήθεια του σουλτάνου, μόλις πέντε χρόνια μετά την άλωση της Πόλης. Το αγροτικό κίνημα καταπνίγηκε, αλλά έτσι ήρθαν στο Μοριά ακόμα 80.000 Τούρκοι ιππείς και πεζικάριοι. Η Καλαμάτα, ο Ζυγός της Μάνης, η Ζαρνάτα και το Λεύκτρο πέρασαν στη σκλαβιά των Τούρκων του Mohammed II. Ετσι οι μικροί τοπικοί παράγοντες με τις ομάδες τους απέκτησαν και στρατιωτική ισχύ. Σε λίγους μήνες μια νέα επαναστατική κίνηση από τους Αρβανίτες της Αχαΐας καταπνίγηκε στο αίμα και οι Τούρκοι κατέλαβαν σχεδόν όλο το Μοριά εκτός από τις κτήσεις της Βενετίας και τη Μονεμβασιά.

Το 1460 και αφού οι Παλαιολόγοι δεν μπορούσαν να εισπράξουν και να καταβάλλουν το φόρο υποτέλειας στους Τούρκους, κατέβηκε ο σουλτάνος στο Μοριά και κατέλυσε το Δεσποτάτο. Ο τελευταίος δεσπότης Θωμάς Παλαιολόγος φεύγει κυνηγημένος από το Porto-Longo της Σαπιέντζας για τη Ρώμη και τον Πάπα προσφέροντάς του μάλιστα για "δώρο" την κάρα του Αγίου Ανδρέα. Η κατάληψη του Μοριά από τους Τούρκους ολοκληρώθηκε το 1500, αφού από το 1463 είχε αρχίσει ο 1ος βενετο-τουρκικός πόλεμος που κατέληξε στην εγκατάλειψη των οχυρών πόλεων της Βενετίας στα χέρια των Τούρκων.

Το 1540, στο τέλος περίπου του 3ου βενετο-τουρκικού πολέμου, το κάστρο της Καλαμάτας πυρπολήθηκε από τους Βενετούς, για να μην πέσει στα χέρια των Τούρκων.


NEWSLETTER