Δευτέρα, 08 Απριλίου 2019 13:20

Κάστρα και οχυρά της Μεσσηνίας: Κιτριές (β' μέρος)

Γράφτηκε από τον
το πρόβλημα του Ζαχαριά ήταν πραγματικό αγκάθι για τους Τούρκους

το πρόβλημα του Ζαχαριά ήταν πραγματικό αγκάθι για τους Τούρκους

 

 

Πριν από την επανάσταση του ’21 ο συνοικισμός των Κιτριών και η θαλάσσια περιοχή του, η ντουάνα (τελωνείο) όπως λεγόταν, ανήκε στον Τζανέτμπεη Κουτήφαρη και στην επαρχία Σταυροπηγίου. Για την περιουσία του Τζανέτου Κουτήφαρη αναφέρεται ότι αυτή κατασχέθηκε και δόθηκε στον Ελληνα διερμηνέα του τουρκικού στόλου Νικόλαο Μαυρογένη, όταν ο Κουτήφαρης παύθηκε από το μπεηλίκι. Στη συνέχεια ο Μαυρογένης την πούλησε για 7.550 γρόσια στον επόμενο μπέη Μιχαήλ Τρουπάκη. Αυτό όμως

δεν φαίνεται να είναι αλήθεια αφού όταν το αρχοντικό των Κιτριών έγινε, στην αρχή της θητείας του, έδρα και του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη ο συνοικισμός των Κιτριών και το θαλάσσιο τελωνείο του αμφισβητήθηκαν από αυτόν σαν ιδιοκτησία των Κουτηφαραίων και των Σταυροπηγιωτών και όχι των Τρουπάκηδων της Καρδαμύλης. Οι κάτοικοι μάλιστα του Σταυροπηγίου, στις 25 Νοεμβρίου 1825, προσέφυγαν με αναφορά τους στο Υπουργείο Δικαιοσύνης:

«Υπερτάτη και Σεβαστή Διοίκησις,

Διά της παρούσης ταπεινής αναφοράς δηλοποιούμεν ότι τα οσπίτια των Κιτριών με την τοποθεσίαν τους υπάρχουν ιδιόκτητα του ποτέ Τζανέτμπεη Κουτήφαρη, καθώς το αποδεικνύουν αι έγγραφοι αγοραί του της στερεάς γης μεμαρτυρημέναι δε και με έγγραφον του ιδίου Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, η δε δουάνα της θαλάσσης υπάρχει της επαρχίας Σταυροπηγίου και εάν τινας την κατακρατή ή την πρετεντέρει την δουάνα, είναι αρκετή η Σεβαστή Διοίκησις να διακρίνει ότι αδικείται η επαρχία Σταυροπηγίου καθώς αδικείται και ο ίδιος του ποτέ Τζανέτμπεη (υιός).

Μένομεν δε με το ανήκον σέβας ως υποσημειούμεθα.

Τη 25 Νβρίου 1825 εν Σταυροπηγίω.

Ο Ζαρνάτας Γαβριήλ

Ο Πλάτσας Ιερώνυμος

Αθανασούλης Κουμουνδουράκης, Νικόλας Νικητάκης, Πανάγος Μποσκαΐνος, Μιχ. Μαυρίκος, Γιαννάκης Ταμπακάκης, Παν. Κοκκινάκης, Χαραλ. Μπακέας, Παν. Μπογέας, Παν. Σβολοπάτης, Παν Γυφτέας, Γεωρ. Κολοκουβαράκης, Γιάννης Αλμπανάκης, Νικ. Ψαρέας, Θεόδ. Στουπέας, παπα-Ψαλτήρας, Θεόδ. Καραμπατέας, Λιάκος Πούργαρης, Νικ. Αλημενέας, πρωτοσύγκελλος Θεοδόσιος, αρχιμανδρίτης Ιωαννίκιος, Γιάννης Ζουμπούλης, Δημ. Αλεξανδράκης, Ζανέτος Κουτήφαρης, Δημ. Αναστασέας, Τζοάνης Σκαρπαλέζος, Αναστ. Λιακέας, Μιχ. Παναγάκης, Χριστόδουλος Αγγελιτάκης, Γεώργιος Μανωλέας.

Ισον απαράλλακτον τω πρωτοτύπω

Τη 29 Ιανουαρίου !826 Ναύπλιον

Ο Γεν. Γραμματεύς του Υπουργείου Δικαίου

(Τ.Σ.) Α. Αγαθόνικος».

[Γ.Α.Κ., Μινιστέριον Δικαίου, 25 Νβρίου 1825, φακ. 23. Από τα "Μεσσηνιακά" 1968 του Μίμη Φερέτου σελ. 283]

Στις Κιτριές, την 1η Οκτωβρίου 1819, έγινε η ομώνυμη συμφωνία για την ομόνοια και συνεργασία των τριών ισχυρών γενών της Μάνης, δηλαδή των Μαυρομιχάληδων, των Γρηγοριάνων και των Τρουπάκηδων «διά την κοινήν της πατρίδος μας ωφέλειαν». Τη συμφωνία υπέγραψαν ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, ο πρώην Αντώνμπεης Γρηγοράκης, ο καπετάν Παναγιώτης Τρουπάκης Μούρτζινος, γιος του Μιχαήλμπεη Τρουπάκη, ο μπας-καπετάνιος τζικούριος Γρηγοράκης και ο καβαλιέρης Δημητράκης Γρηγοράκης. Εγγυητής της συμφωνίας «διά απόδειξιν και παράστασιν προς το Γένος μας» ήταν ο Χριστόφορος Περραιβός.

Στο γραφικό λιμανάκι των Κιτριών όμως εκτός από παλιότερες πειρατικές ιστορίες έχει γραφτεί και μια θλιβερή σκηνή προδοσίας, το 1805. Εδώ παραδόθηκε το κεφάλι του καπετάν-Ζαχαριά Μπαρμπιτσιώτη στους Τούρκους από το Δημητράκη Γρηγοράκη, καβαλιέρη της Μοσκοβίας και ανιψιό του μετέπειτα φιλικού Αντώνμπεη Γρηγοράκη, που αργότερα μάλιστα υπέγραψε και τη συμφωνία στις Κιτριές. Ο Αντώνμπεης είχε διαδεχθεί τον Παναγιώτη Κουμουντουράκη, με ρητή όμως διαταγή για τη σύλληψη του εξαδέλφου του άλλοτε Τζανέτμπεη Γρηγοράκη αλλά και την εξόντωση του ξακουστού αρχικλέφτη καπετάν Ζαχαριά.

Το πρόβλημα του Ζαχαριά ήταν πραγματικό αγκάθι για τους Τούρκους το 1803. Ο ικανότατος κλέφτης περιβαλλόταν από εκτίμηση και αγάπη από το λαό της Μάνης. Θρύλοι συνόδευαν το πέρασμά του και του είχαν αποδοθεί υπερφυσικές ικανότητες. Ο Ζαχαριάς άρχισε να απασχολεί την Πύλη και τον καπουδάν-πασά του βασιλικού στόλου Σερεμέτμπεη, όταν μαθεύτηκε η επικοινωνία του με το Ναπολέοντα. Οι φήμες γι’ αυτή την επικοινωνία επιβεβαιώθηκαν με την άφιξη στο λιμάνι της Σκαρδαμούλας (Καρδαμύλης) της γαλλικής κορβέττας “L’ Arabe” που έφερνε πολεμοφόδια για τον ξεσηκωμό του Μοριά που ετοίμαζε ο Ζαχαριάς. Αυτό το καθοριστικό στιγμιότυπο περιγράφεται σ’ ένα παλιό χειρόγραφο όπου αναφέρεται και το συνοδευτικό γράμμα του Ναπολέοντα προς το Ζαχαριά:

« Στρατηγέ Ζαχαριά,

Το υπουργείον του Αυτοκράτορος σου προσφέρνει πολεμικόν καράβι μ’ όλα τα μπαρούτια και όλα τα χρειαζούμενα του πολέμου, προς χρήσιν της πατρίδος σου, και τελειώνοντας ο πόλεμος της Βιέννας θέλει κενώσει τα στρατεύματα εις την Πελοπόννησον, διά να γίνει αποθήκη πολέμου, να είσθε όλοι έτοιμοι στα άρματα, να μοιρασθήτε τα κάστρα και σαν συστηθή ο σταθμός, τότε να ζητήσης τη βοήθειαν τους Φραντζέζους να ελευθερωθή η πατρίδα σας…»

[Κυριάκου Σιμόπουλου "Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα", Αθήνα 1997]

Ηταν η εποχή που θα άλλαζε το μπεηλίκι. Ετσι οι αντιζηλίες μεταξύ των υποψηφίων μπέηδων και ο ζήλος τους να πάρουν το χρίσμα από την Πύλη, οδήγησαν τον καπετάν Παναγιώτη Τρουπάκη-Μούρτζινο αλλά και τον καβαλιέρη Δημητράκη Γρηγοράκη, να στείλουν μήνυμα στην Πόλη, όπου κατέδιδαν την άφιξη του γαλλικού βασιλικού πλοίου και του πολεμικού υλικού. Ετσι έφθασε στις Κιτριές ο καπουδάν-πασάς Σερεμέτμπεης και έβγαλε φιρμάνι: «όποιος πιάσει το Ζαχαριά ζωντανό, θα γίνει μπέης της Μάνης».

Αυτό όμως φάνταζε αδύνατο. Δεν μπορούσε κανείς να πιστέψει ότι θα έπιανε το θρυλικό Ζαχαριά και μάλιστα ζωντανό. Ετσι το χρίσμα πήρε ο Αντώνμπεης, με μεσολαβητή τον Υδραίο κοτζαμπάση Γ. Βούλγαρη και έβαλε πρώτη προτεραιότητά του την εξόντωση του Ζαχαριά. Μετά από δυο χρόνια, το 1805, σε συνεργασία με τους Τρουπάκηδες και τον ανιψιό του "καβαλιέρη της Μοσκοβίας" Δημητράκη του Κουτσο-Γρηγοράκη, κατάφεραν να εξοντώσουν το Ζαχαριά, στο σπίτι του κουμπάρου του Κουκέα:

«…Τι έχουν της Μάνης τα βουνά που στέκουν βουρκωμένα; / Δίχως χιόνια χιονίζονται, δίχως βροχή βροχιώνται / απ’ των κλεφτών τα κλάηματα δάκρυα και μοιρολόγια. / Εσκότωσαν το Ζαχαριά τον πρώτο Καπετάνιο, / πού ’ταν κολώνα στο Μοριά και φλάμπουρο στους κάμπους. / Πσα χωριά τα’ ακούσανε, όλα μαυροντυθήκαν…»

Αργότερα, σαν πρόσχημα αυτής της προδοσίας αναφέρθηκε ότι η δολοφονία του ήταν έγκλημα τιμής και πράξη εκδίκησης γιατί δήθεν ο Ζαχαριάς είχε ξελογιάσει και "κλέψει" την Ειρήνη, κατά πολλούς μια όμορφη γυναίκα από το σόι του Κουκέα, κατά τη διάρκεια της φιλοξενίας του στο σπίτι του. Σύμφωνα με αυτό το κατοπινό σενάριο, ο Κουκέας προσποιήθηκε ότι αυτό δεν τον πείραξε και έτσι παγίδεψε το Μπαρμπιτσιώτη, ξανακαλώντας τον στο σπίτι του. Τότε λέγεται ότι τον σκότωσε, δήθεν για εκδίκηση και το λιμανάκι των Κιτριών γνώρισε μια μελανή στιγμή ντροπής, με την παράδοση του κεφαλιού του τρομερού αρχικλέφτη, στους Τούρκους και το Σερεμέτμπεη που ναυλοχούσε εκεί. Η πανηγυρική επισημότητα της παράδοσης του κεφαλιού του Ζαχαριά από τον καβαλιέρη Γρηγοράκη στιγματίζεται και από το Μανιάτη ποιητή Νικήτα Νηφάκο:

«…και τόσον αδυνάτισεν ο σιόρ Καβαλιέρης / αυτός που νίκες έκαμνε εις την Τουρκίαν μύριες / και εις την Μάνην έδειξε πολλές παλληκαρίες; / Την κεφαλήν του τρομερού εκείνου Ζαχαρία / εις τις Κιτριές την έστειλε με τόση φανταρία…»

Η Ειρήνη βέβαια δεν είχε καμιά σχέση με το σόι του Κουκέα ή τους Τρουπάκηδες και μάλιστα ακολουθούσε για χρόνια το Ζαχαριά σαν πραγματική σύντροφός του. Ο Ζαχαριάς είχε παντρευτεί δυο φορές. Την πρώτη με την Παγώνα από τη Λογγάστρα και από αυτό το γάμο απέκτησε έξι παιδιά. Τέσσερις γιους και δύο κόρες. Τη δεύτερη φορά παντρεύτηκε τη Φλωρού από τη Μπαρμπίτσα και απόκτησε δυο γιους, το Θεόδωρο και το Σωτήρη Ζαχαρόπουλο. Ο Κουκέας αργότερα πλήρωσε την προδοσία κυριολεκτικά με το κεφάλι του, αφού αποκεφαλίστηκε πάνω στο πλοίο του Τούρκου ναυάρχου Ιριαλάμπεη, που ναυλοχούσε στο λιμάνι του Γυθείου.