Αποδίδει τα όσα συνέβησαν στις μικροκομματικές διαμάχες των κυβερνητικών παραγόντων και εκφράζει φόβους ότι μπορεί να συμβούν και χειρότερα πράγματα στην Πελοπόννησο καθώς οι σταφιδικοί πληθυσμοί είναι σε εξέγερση:
«Αποκλειστικώς υπεύθυνος και κυρίως ένοχος διά το ρεύσαν χθες εις το Αίγιον αίμα, είνε η κυβέρνησις. Διότι η κυβέρνησις, χωρισμένη η ιδία εις αντιμαχόμενα στρατόπεδα, αναλόγως των προσωπικών φαυλοκομματικών και ιδιωτικών συμφερόντων των μελών της, εκείνων τα οποία αμέσως ενδιαφέρονται εις το σταφιδικόν, αλλά και σε εκείνους μεταξύ των υπουργών που, αντιστρόφως, διόλου δεν ενδιαφέρθησαν δι’ ένα τοιαύτης σημασίας ζήτημα, από το οποίον όμως δεν είχον να καρπωθούν ίδια ωφέλη, δι’ όλους αυτούς τους λόγους και διά πολλούς άλλους όχι ολιγώτερον χαρακτηριστικούς της πολιτικής σαπίλας του “ηθικού ρυθμού”, ο σπαραγμός και η αλληλοεξόντωσις συγκλονίζουν τώρα εκ βάρθρων, τρομακτικώτερα και από τους φοβερότερους σεισμούς, την αιμμάσουσαν από της χθες Πελοπόννησον.
Αλλά το ακόμη τραγικώτερον είνε ότι, ούτε και το χυθέν χθες αίμα των Πελοποννησίων παραγωγών, ούτε αυτό ενδέχεται προφανώς να υπήρξεν η εξιλαστήριος θυσία ενός λαού εις τον βωμόν της κακής του μοίρας. Εφ’ όσον ουδέ και μετά την δωδεκάτην έστω ώραν φαίνεται να έχουν συνετισθή οι ένοχοι του Πελοποννησιακού αίματος.
Διότι, αντί και “κατόπιν εορτής” -της χθεσινής μακαβρίου “εορτής αίματος”- να ληφθούν τα ενδεικνυόμενα μέτρα, αφ’ ενός παίζεται υπό της κυβερνήσεως ένα σατανικόν και καταχθόνιον παιχνίδι εις βάρος των σταφιδοπαραγωγών, αφ’ ετέρου παρατείνεται η εγκατάλειψίς των καθ’ ην στιγμήν έπρεπε να εξάγονται ήδη διά το εξωτερικόν περί τους 1.000 τόννοι καθ’ ημέραν.
Το σατανικό “παιχνίδι” συνίσταται εις την χονοειδεστέραν απόπειραν εξαπατήσεως. Πράκτορες και όργανα του “ηθικού ρυθμού”, τόσον εις το ένα “πελοποννησιακόν στρατόπεδον” όσον και εις το άλλο, προσπαθούν να περισώσουν ακόμη και τώρα την αμαρτωλόν και άνομον κυβέρνησιν. Εις το Αίγιον λέγουν: “η κυβέρνησις θα μας σώση! Ο μόνος ένοχος είνε ο Στεφανόπουλος”. Εις τον Πύργον λέγουν: “Μόνον ο Σαγιάς πταίει! Αύριο -σήμερα- έρχεται ο Τσαλδάρης και θα... διορθωθούν όλα!”. Εν τω μεταξύ δεν αποκλείεται να μην αφιχθή ούτε και σήμερα ο πρωθυπουργός, φυγομαχών έτσι δι’ ακόμα μίαν φοράν ή και αν έλθη να μην είνε εις θέσιν να εύρη μίαν ορθήν λύσιν, ενώ εκ παραλλήλου, ο υπεύθυνος υπουργός, ο κ. Πεσμαζόγλου, ξένος και αδιάφορος ως προς το όλον ζήτημα, περιμένει να λήξουν αι... πέντε ημέραι της “προθεσμίας” του διά να μελετήση τα πρακτικά της τελευταίας συνεδριάσεως του συμβουλίου του ΑΣΟ και να... σχηματίση γνώμην.
Εν τω μεταξύ η απόγνωσις και η απελπισία συγκλονίζουν πλέον τας μάζας των σταφιδοπαραγωγών, ούτως ώστε να μην είναι καν δυνατόν να αναμετρηθή σήμερον η ενδεχομένη έκτασις της επερχόμενης συμφοράς, την οποίαν δεν αποκλείεται να ολοκληρώση νέα αιματοχυσία, ίσως ακόμη τρομακτικωτέρα και της χθεσινής» (1053).
Στο ίδιο κλίμα κινείται και η δήλωση του βενιζελικού προέδρου της Γερουσίας Στυλιανού Γονατά ο οποίος καταλογίζει ευθύνες για τα γεγονότα λόγω της καθυστέρησης λήψης αποφάσεων για την τιμή του παρακρατήματος:
«Εάν ο κ. Πρωθυπουργός είχε δώσει πράγματι ωρισμένας κατευθύνσεις επί του σταφιδικού ζητήματος θα έπρεπε να προβή αμέσως εις τας δέουσας κυρώσεις κατά των συνεργατών του οι οποίοι παρέβησαν τας οδηγίας του καθ’ όσον η παρέλκυσις του ζητήματος επρποκάλεσε τα λυπηρά γεγονότα της Πελοποννήσου τα οποία βαρύνουν απολύτως την κυβέρνησιν. Η παρέλκυσις αύτη οφείλεται εις την αιώνιαν αναβλητικότητα της κυβερνήσεως εις όλα τα σοβαρά ζητήματα.
Αι αποφάσεις προς καθορισμόν της τιμής του παρακρατήματος ελαμβάνοντο άλλοτες εν μία και μόνη συνεδριάσει του Συμβουλίου, ενώ ήδη επί της παρούσης κυβερνήσεως παρήλθεν ολόκληρον δεκαήμερον και ουδεμία οριστική απόφασις ελήφθη επί του ζητήματος της εξαγοράς των σταφιδικών πλεονασμάτων» (1054).
Τελικά ο Τσαλδάρης επιστρέφει σε μια στιγμή που άλλοι τον περιμένουν για να ληφθούν οριστικές αποφάσεις και άλλοι ελπίζοντας μέσω των υποσχέσεων ότι η λύση που θα δοθεί είναι εκείνη την οποία επιδιώκουν. Λίγο μετά την επιστροφή του πραγματοποιείται σύσκεψη και οι πληροφορίες δείχνουν ότι ο πρωθυπουργός επιλέγει μέτρα ακόμη χειρότερα για τους παραγωγούς Μεσσηνίας και Ηλείας από εκείνα που είχε αποφασίσει ο ΑΣΟ. Τελική απόφαση δεν παίρνεται τη νύχτα και προγραμματίζεται νέα σύσκεψη για το πρωί:
«Την 6 και 10 απογευματινήν χθες αφίκετο αεροπορικώς εκ Θεσσαλονίκης, επιστρέφων εκ Γερμανίας ο κ. Πρωθυπουργός μετά της κας Τσαλδάρη, συνοδευόμενος υπό του Γενικού Διοικητού Μακεδονίας κ. Περ. Ράλλη και του υφυπουργού κ. Σαγιά, οι οποίοι είχον μεταβή εις Γευγελήν διά να τον προϋπαντήσουν [....]
Ο κ. Πρωθυπουργός επελήφθη αμέσως μετά την άφιξίν του του σταφιδικού ζητήματος, με την εξέτασιν του οποίου ησχολήθη μέχρις αργά την νύκτα. Προς τούτο εδέχθη εν αρχή τους βουλευτάς των σταφιδοπαραγωγικών περιοχών, οι οποίοι υπεστήριξαν τας απόψεις των παραγωγών, επιμείναντες εις τον καθορισμόν των τιμών, ως αύται ωρίσθησαν κατά την τελευταίαν συνεδρίασιν του διοικητικού συμβουλίου του ΑΣΟ τοσούτω μάλλον, καθ’ όσον η ληφθείσα απόφασις εύρε σύμφωνον την πλειοψηφίαν του συμβουλίου και συγκεκριμένως τους συμβούλους της παραγωγής και τους τρεις εκπροσώπους των Γεωργικών Επιμελητηρίων, καθώς και τον αντιπρόσωπον της Αγροτικής Τραπέζης.
Εξέθεσαν εν συνεχεία την δημιουργηθείσαν κατάστασιν μετά την γνωστήν απόφασιν του ΑΣΟ κατά την τελευταίαν συνεδρίασιν αυτού, ότε εξεδηλώθη η γνωστή διαφωνία μεταξύ των αντιπροσώπων των παραγωγών και του κυβερνητικού επιτρόπου κ. Θεοδωρόπουλου.
Εξέθεσαν επίσης τα συμβάντα προχθές εις την Πελοπόννησον γεγονότα και επεκαλέσθησαν την επέμβασίν του διά την άμεσον λύσιν του σταφιδικού ζητήματος, διά να ικανοποιηθούν οι εν συγκινήσει ευρισκόμενοι παραγωγοί και να σταματήση η κερδοσκοπία.
Ακολούθως ο κ. Πρωθυπουργός εδέχθη τους αντιπροσώπους των παραγωγών εις το συμβούλιον του ΑΣΟ, οι οποίοι και ανέπτυξαν εις αυτόν την οικονομικήν κατάστασιν του ΑΣΟ, η οποία εμφανίζει έσοδα μεν 270 εκατομ. δραχμών, έξοδα δε 85 εκατομ. δραχμών, τονίσαντες ότι η διαφορά αύτη επιτρέπει τον καθορισμόν των ζητηθεισών εκ μέρους των παραγωγών τιμών, ήτοι 3.000 δρχ. διά την Μεσσηνίαν, 3.100 διά τον Πύργον, 3.200 διά την Αμαλιάδα, Ζάκυνθον κλπ., 3.300 διά τας Πάτρας και 3.400 διά το Αίγιον και την Κορινθίαν. Επίσης υποστήριξαν όπως η εισφορά ορισθή εις 650 δρχ. κατά χιλιόλιτρον. Ομοίως εζήτησαν την επί έν έτος αναστολήν της εισπράξεως του φόρου της σταφίδος, ανερχομένου εις 40 εκ. δραχμών και την κατάργησιν του συναλλαγματικού παρακρατήματος. Εν τέλει εδήλωσαν προς τον κ. Τσαλδάρην, ότι δεν είναι διατεθειμένοι να δεχθούν μείωσιν των τιμών πέραν του ορισθέντος υπό του συμβουλίου ποσού, εφ’ όσον μάλιστα κατά τας πληροφορίας των, αι τιμαί της σταφίδος εις την αγγλικήν αγοράν κυμαίνονται εις ανώτερον επίπεδον.
Ακολούθως υπό την προεδρίαν του κ. Προέδρου της Κυβερνήσεως συνεκροτήθη υπουργική σύσκεψις, εις την οποίαν μετέσχον οι κ.κ. Πεσματζόγλου, Στεφανόπουλος, Σχινάς, Χέλμης, Σαγιάς και Περ. Ράλλης. Κατά την διάρκειαν της συσκέψεως εκλήθησαν και τινές εκ των συμβούλων παραγωγής οι οποίοι παρέσχον εις τους συσκεφθέντας συμπληρωματικάς πληροφορίας. Εκλήθησαν επίσης εις την σύσκεψιν οι κ.κ. Κουτσομητόπουλος, Αντωνόπουλος και Τριανταφύλλης, μέλη του συμβουλίου του ΑΣΟ.
Επί των διαμειφθέντων ουδεμία επίσημος ανακοίνωσις εγένετο. Κατά πληροφορίας μας όμως, η συζήτησις περιεστράφη εις την εξεύρεσιν συμβιβαστικής λύσεως των διϊσταμένων απόψεων, διά του καθορισμού τιμής εξαγοράς των πελονασμάτων 2.900 δρχ. διά την Μεσσηνίαν, 3.000 διά τον Πύργον, 3.100 διά την Αμαλιάδα, 3.200 διά τας Πάτρας και 3.300 διά το Αίγιον και την Κορινθίαν. Η λύσις αύτη, εθεωρήθη ως συμβιβαστική, εφ’ όσον ο κυβερνητικός επίτροπος του ΑΣΟ είχε προτείνει τον καθορισμόν τιμών με βάση τας 2.800 δραχμάς.
Διά να καλυφθή η εξ 100 δραχμών διαφορά -η μεταξύ δηλαδή της κυβερνητικής προτάσεως, η οποία προβλέπει το ποσόν των 2.900 δρχ. και εκείνης, ην ζητούν οι παραγωγοί, η οποία πάλιν προβλέπει 3.000 δρχ.- απαιτείται ποσόν 14 εκ. δραχμών.
Ο κ. Πρωθυπουργός υιοθέτησε την πρότασιν ταύτην, αναπτύξας την άποψιν, ότι αι τιμαί έδει να καθορισθούν επί τη βάση της οικονομικής αντοχής του ΑΣΟ και αποκρούσας την γνώμην, ότι η διαφορά των 14 εκ. δραχμών πρέπει να καλυφθή υπό του προϋπολογισμού.
Με την πρότασιν ταύτην συνεφώνησαν οι κ. κ. Σαγιάς και Χέλμης, ενώ αντιθέτως οι κ.κ. Στεφανόπουλος, Σχινάς και Περ. Ράλλης απέκρουσαν αυτήν, επιμείνατες επί των αποφάσεων του συμβουλίου του ΑΣΟ, αι οποία ως γνωστόν καθορίζουν ως βάσιν των τιμών τας 3.000 δραχμάς. Με την γνώμην των τελευταίων ετάχθησαν κατηγορηματικώς και οι σύμβουλοι της παραγωγής.
Κατόπιν της εκδηλωθείσης βασικής διαφωνίας, η σύσκεψις διεκόπη την 12ην νυχτερινήν, προκειμένου να διεξαχθούν σήμερον την πρωΐαν σχετικαί συνεννοήσεις και επιδιωχθεί ο συμβιβασμός των διϊσταμένων απόψεων» (1055).
(1053) “Πατρίς” (Αθηνών) 27/8/1934
(1054) “Θάρρος” 28/8/1934
(1055) “Ακρόπολις” 28/8/1934
