Στην Αρχαία Ελλάδα, ο όρος "τραγωδία" ετυμολογικά δήλωνε την αναπαράσταση των ανθρώπινων βιωμάτων και συναισθημάτων. Οι ηθοποιοί φορούσαν τα βαριά κοστούμια τους, τις θεατρικές μάσκες τους, ζητούσαν την ευλογία του θεού Διονύσου και ξεκινούσαν τον κομμό τους: Το μακρόσυρτο θρηνητικό τους τραγούδι, που εξιστορούσε το δύσβατο δρόμο προς την κάθαρση. Την ελευθερία που ο κάθε άνθρωπος ζητά. Ενα τέτοιο "τραγικό" ταξίδι στο χρόνο, την ιστορία και τον ανθρώπινο πόνο έκανε πρόσφατα ο Μεσσήνιος φωτογράφος Τάσος Βαμβακάς, στη χώρα που τόσο έχει αγαπήσει, τη Σερβία.
Ο Τάσος ακολούθησε τον θίασο του "Αναγεννημένου Θεάτρου" της Πρίστινα, σε μια αλλιώτικη περιοδεία. Οι ηθοποιοί και οι συντελεστές του θεάτρου αυτού αποφάσισαν να δώσουν δωρεάν παραστάσεις σε όσους σερβικούς θύλακες επί αλβανικού πλέον εδάφους έχουν απομείνει κάτοικοι.
"Ακολουθώντας το σερβικό δράμα" ήταν ο τίτλος της πρωτοβουλίας αυτής, ο οποίος είχε διττή σημασία. Αναφερόταν -με βάση την πιο "θεατρική" ερμηνεία- στην παράσταση "Μην αγανακτείς" (ένα παλιό σέρβικο έργο του Μπ. Νούσιτς), αλλά και στο πραγματικό δράμα της ζωής του σερβικού λαού. Ενός λαού που, δυστυχώς όπως και πολλοί άλλοι, έζησε πολλά τραγικά χρόνια πολέμου. Το δράμα αυτό αποτυπώνεται με μοναδικό τρόπο στις φωτογραφίες του Τάσου Βαμβακά. Θιασώτες του, οι κάτοικοι που ζουν υπό αυτό το ιδιότυπο καθεστώς, ως άλλοι "ελεύθεροι πολιορκημένοι": Εγκλωβισμένοι στα σπίτια τους τις περισσότερες φορές, μέσα στο νυν αλβανικό έδαφος, αποκομμένοι από τους συμπατριώτες τους, με έναν διαρκή φόβο να πλανάται πάνω από τον "οριοθετημένο" αέρα που αναπνέουν.
Αλλά τι ακριβώς ήταν η παράσταση αυτή, το θίασο της οποίας ακολούθησε ο Τάσος; Πριν από πολλά χρόνια, το Εθνικό Θέατρο της Πρίστινας ήταν ενιαίο. Μιλάμε για την εποχή που η Πρίστινα ανήκε απλώς... στη Γιουγκοσλαβία. Μετά τη διάσπαση της χώρας, διασπάστηκε και το θέατρο σε δύο τομείς: τον αλβανικό και τον σερβικό. Το σερβικό τμήμα του θεάτρου παραδόθηκε στον νέο διευθυντή του μέσα σε... ένα κουτί παπουτσιών: Τόσα μόνο έγγραφα σχετικά με το θέατρο είχαν απομείνει από αυτό! Ακολούθησε ένα μεταβατικό στάδιο, και το σερβικό τμήμα του θεάτρου απέκτησε αργότερα έδρα στη Μιτροβίτσα.
Αυτή τη σεζόν λοιπόν, έστησε μια παράσταση η οποία παίχτηκε στους εναπομείναντες σερβικούς θύλακες, στους λιγοστούς αποκλεισμένους Σέρβους πολίτες που ζουν σε αλβανικό πλέον έδαφος. Τα... σκηνικά της παράστασης μεταφέρονταν από περιοχή σε περιοχή. Οι θεατές, σε κάθε χωριό, έκρυβαν και τη δική τους τραγική προσωπική ιστορία. Στην Τζακοβίτσα την παράσταση είδαν 4 μοναχοί που έχουν απομείνει σε ένα μοναστήρι το οποίο φρουρείται, και το ψωμί τούς δίνεται καθημερινά από ένα φεγγίτη. Στο χωριό Πετς η παράσταση παίχτηκε για 10 άτομα, ηλικιωμένους που ζουν κυρίως μέσα στα σπίτια τους.
"Σκληρό ροκ" χαρακτηρίζει ο Τάσος Βαμβακάς τη ζωή και την καθημερινότητα των ανθρώπων αυτών. Μια ζωή πίσω από ένα αγκαθωτό συρματόπλεγμα, ορατό και αόρατο.
Οι παραστάσεις συνεχίστηκαν παρά τις δυσκολίες. Εξι περιοχές επισκέφτηκε ο θίασος συνολικά, όπου οι Σέρβοι έβλεπαν τους ηθοποιούς να παίζουν κανονικά μπροστά τους και οι Αλβανοί πολίτες κρυφοκοίταζαν από τα παραθύρια τους.
Η πιο συγκλονιστική στιγμή που έζησαν και οι 15 συντελεστές ήταν η στιγμή που έπαιξαν για μία και μόνο γιαγιά, στην αυλή της, κρατώντας ομπρέλες γιατί έβρεχε. Για την ηλικιωμένη, η παράσταση αυτή ήταν μια όαση μέσα στη μοναξιά της. Ο μόνος τρόπος που είχε για να επικοινωνεί με τον "έξω" κόσμο ήταν η τηλεόραση, της οποίας την κεραία όμως κάποιοι τελικά χάλασαν. Στο τέλος της παράστασης, οι ηθοποιοί έγιναν θεατές, κάθισαν μέσα στη βροχή και άκουγαν τη γιαγιά από το Ουρόσεβατς να μιλά για το δικό της σερβικό δράμα.
Εννοείται πως την αποστολή των 15 ηθοποιών και στελεχών, μαζί με τον σκηνοθέτη Νέναντ Τοντόροβιτς, τους ακολουθούσε παντού η Αστυνομία του Κοσόβου. Και μετά από όλο αυτό το ταξίδι... η παράσταση ανέβηκε και στο Εθνικό Θέατρο του Βελιγραδίου, με τεράστια επιτυχία.
Οι φωτογραφίες του Τάσου Βαμβακά ("Studio F" Καλαμάτας), τυπώθηκαν σε ειδικό βιβλίο, με τον πρόλογο του Σέρβου υπουργού Πολιτισμού Νεμπόισα Μπράτιτς. Στην έκθεση που έγινε, ο υπουργός τίμησε τον Μεσσήνιο καλλιτέχνη - ο οποίος έχει σπουδάσει κι έχει ζήσει πολλά χρόνια στη Σερβία, με αποτέλεσμα να είναι πολύ κοντά στη φιλοσοφία και τον τρόπο σκέψης του σερβικού λαού.
"Ντοκουμέντο" χαρακτηρίστηκε το λεύκωμα του Τάσου Βαμβακά από τους ίδιους τους Σέρβους, αφού καταφέρνει σε μεγάλο βαθμό να αποτυπώσει στο χαρτί αυτό που και ο τίτλος του αναφέρει ως "σερβικό δράμα".
Πρόκειται για υπέροχες φωτογραφίες, πότε ασπρόμαυρες, πότε με τα μελαγχολικά χρώματά τους... Ξεφυλλίζοντας το λεύκωμα και βλέποντάς τις, ίσως θυμηθείτε το τραγούδι "Bruise Pristine" των Placebo: "In this matrix/ it's plain to see/ It's either you or me./ Bruise, Pristine, serene,/ we were born to lose"...
Ρεπορτάζ
Γιούλα Σαρδέλη
