Φοβάμαι, όμως, ότι υπάρχουν πολλά μέλη ΔΕΠ στην Ελλάδα τα οποία εκεί που είναι, με αυτά που έχουν, είτε έχουν απογοητευθεί, είτε απλώς δεν τους ενδιαφέρει” λέει μελαγχολικά, μιλώντας στην “Ε”, ο Κώστας Πέτροβας, ο συμπατριώτης μας ερευνητής στις ΗΠΑ. Ο οποίος, από τα στενά ανηφορικά δρομάκια της Ράχης στην Καλαμάτα βρέθηκε -πριν από 19 χρόνια- στις πλατιές λεωφόρους της Ουάσιγκτον, ως στέλεχος του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργίας και Λοιμωδών Νόσων (NIAID / National Institute of Allergy and Infectious Diseases), όπου πρωτοπορεί στην έρευνα για την παθογένεση του ιού HIV και του συγγενικού SIV.
Ο Κώστας Πέτροβας, σχεδόν κάθε καλοκαίρι, επιστρέφει στην πόλη της καρδιάς του για να σεργιανίσει στις παλιές αγαπημένες γειτονιές, να βρεθεί με συμμαθητές και φίλους και να ονειρευτεί το σπίτι που, όπως λέει, θα ήθελε να φτιάξει εκεί, στη Ράχη που μεγάλωσε... Φυσικά, θα περάσει και από την Κρήτη, την πατρίδα της συζύγου του, επίσης ερευνήτριας στις ΗΠΑ.
Η δίψα του για γνώση και η αγάπη του για την έρευνα, γρήγορα τον έφεραν, ως φοιτητή της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Αθήνας, σε επαφή με σπουδαίους Ελληνες επιστήμονες - και επειδή... το ένα φέρνει το άλλο, η σκληρή προσπάθεια και η εργατικότητα τον οδήγησαν τον Οκτώβριο του 2000 στις ΗΠΑ, ως ερευνητή στο NIAID, του οποίου πλέον είναι μόνιμο στέλεχος στο Εργαστήριο Ανοσολογίας του Κέντρου Ερευνας Εμβολίων ((VRC / Vaccine Research Center).
Απλός και προσγειωμένος, ο Κ. Πέτροβας μίλησε στην “Ε” για το ερευνητικό δυναμικό στη χώρα μας, το οποίο όπως λέει κοσμούν αξιόλογοι επιστήμονες, αλλά ταυτόχρονα αδικείται από τη νοοτροπία του ελληνικού πολιτικού και πανεπιστημιακού κατεστημένου, καθώς η πολυδιάσπαση και η πανσπερμία ερευνητικών κέντρων στην Ελλάδα στερούν -κατά μεγάλο μέρος- από τους ερευνητές τη δυνατότητα μιας διεθνούς παρουσίας. Κάποιες εξαιρέσεις που διαπιστώνει ο συμπατριώτης μας επιστήμονας, απλώς επιβεβαιώνουν τον ισχύοντα σήμερα στην χώρα μας κανόνα.
Την ίδια στιγμή, επισήμανε τις παθογένειες των ελληνικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, εκφράζοντας ανησυχία για το γεγονός ότι από κέντρα έρευνας που θα έπρεπε να είναι, τείνουν να μετατραπούν σε απλά... εκπαιδευτήρια που παράλληλα διαιωνίζουν και μια νοοτροπία πολύ μακριά από αυτή που ενυπάρχει σε αντίστοιχα ιδρύματα του εξωτερικού.
Δεν παρέλειψε, φυσικά, να μοιραστεί με την “Ε” τις εξελίξεις στην έρευνα, γύρω από τον ιό HIV όπως και άλλους επικίνδυνους ιούς, ενώ καταδίκασε τη... νέα μόδα της άρνησης των εμβολιασμών, η οποία έχει συνέπεια την επανεμφάνιση -στις ΗΠΑ αλλά και στην Ευρώπη- ασθενειών που είχαν να εμφανιστούν εδώ και μισό αιώνα περίπου.
- Ποιος είναι ο Οργανισμός στις ΗΠΑ στον οποίο είστε ενταγμένος, ποιο είναι το αντικείμενό του, αλλά και ποιο είναι το δικό σας αντικείμενο έρευνας;
Η βασική έρευνά μου είναι ο HIV, παθογένεση, έρευνα του ανοσοποιητικού συστήματος σε επίπεδο λεμφαδένων, με σκοπό την παραγωγή βασικής ανοσολογικής γνώσης για την καλυτέρευση των στρατηγικών εμβολιασμού.
Εγώ και οι υπόλοιποι συνεργάτες μου, μεταξύ των οποίων και 3 Ελληνες, ερευνούμε στο Εργαστήριο Ανσολογίας (Immunology Laboratory) τεχνολογίες εξτρίμ, αναπτύσσουμε τεχνολογίες για ανάλυση ιστού. Απ’ ό,τι λένε, στον χώρο του HIV και του καρκίνου λίγα είναι τα εργαστήρια που το κάνουν, στον πρώτο είμαστε το μόνο εργαστήριο που το κάνει. Πλέον, το 20% της έρευνάς μου έχει στραφεί και στον καρκίνο, με ενδιαφέρει η βασική ανοσολογία, οι βασικοί μηχανισμοί λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος, με στόχο τη θεραπεία.
Το Εργαστήριο Ανσολογίας είναι πιο χρηματοδοτούμενο εργαστήριο στο Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ (NIH / National Institutes of Health), το οποίο ξεκινά από τη βασική έρευνα και φτάνει μέχρι την παραγωγή εμβολίων. Συνολικά στο NIH είμαστε γύρω στους 650 ερευνητές, περί τους 30 με 50 μόνιμοι και οι υπόλοιποι συμβασιούχοι, εκπαιδευόμενοι, φοιτητές και απόφοιτοι πανεπιστημίου.
Πρόσφατα, ένα από τα τμήματα στο εργαστήριο, το οποίο ασχολείται με τον Εμπολα δημιούργησε ένα εμβόλιο βασισμένο σε ένα αντίσωμα ασθενή από Αφρική, ο οποίος προσβλήθηκε, αλλά επέζησε. Από το αίμα του απομονώνουν κύτταρα που παράγουν αντισώματα, τα τροποποιούν και τα επαναχορηγούν με ενέσεις. Είναι πολύ υποσχόμενο, πρόκειται για αποκάλυψη, συνιστά τεράστια ανακάλυψη.
Οσον αφορά τον HIV υπάρχουν δύο-τρία εργαστήρια, ενώ ένα άλλο ασχολείται με το RSV (respıratory virus syndrome), μιας νοσοκομειακής λοίμωξης που προσβάλλει παιδιά και είναι θανατηφόρα σε μεγάλο ποσοστό καθώς δεν υπάρχει εμβόλιο.
ΤΑ ΕΜΒΟΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ HIV
- Πριν από μερικά χρόνια έγιναν σημαντικές ανακοινώσεις από το Εργαστήριό σας για έναν νέο τρόπο να εντοπίζονται κύτταρα που έχουν μολυνθεί από τον HIV, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε θεραπευτικές παρεμβάσεις, ενδεχομένως και εμβόλιο;
Για τον HIV δεν έχουμε ακόμα ενεργητικό εμβόλιο που κάνει τον οργανισμό να παράγει αντισώματα, παρά μόνο παθητικό, δηλαδή μέσω του εμβολίου χορηγούμε εμείς στον οργανισμό τα αντισώματα που θα επιτεθούν και θα μπλοκάρουν τον ιο.
Το σημαντικότερο στα εμβόλια είναι η ενεργητική ανοσοποίηση, δηλαδή η χορήγηση μιας μορφής πρωτεΐνης του ιού ή τον ίδιο τον ιο ώστε να κάνεις το ενδογενές ανοσοποιητικό σύστημα, από μόνο του, να τον θυμηθεί, να αντιδράσει και να τον μπλοκάρει.
Δυστυχώς, στον HIV δεν υπάρχει αυτό ακόμα, είναι φοβερά δύσκολο, για συγκεκριμένους επιστημονικούς λόγους. Οι πρωτεΐνες στα κύτταρα τροποποιούνται τόσο πολύ που μέχρι τώρα έχει σταθεί αδύνατο να “εκπαιδεύσουμε” το ανοσοποιητικό σύστημα να παρακολουθήσει αυτές τις μεταβολές. Οταν γίνεται κάποιο εμβόλιο, στους λεμφαδένες ενεργοποιούνται κάποια κύτταρα σε πολύ συγκεκριμένες δομές και παράγουν τα κύτταρα που αυτά με τη σειρά τους παράγουν τα αντισώματα. Αν σε αυτές τις αλληλεπιδράσεις δεν υπάρχει σωστό τάιμινγκ, τότε το εμβόλιο αποτυγχάνει.
Κι ενώ οι εταιρείες μέχρι πρόσφατα έδιναν πολλά χρήματα για ερευνητικά προγράμματα, έχουν απογοητευθεί και πλέον περιμένουν από τα πανεπιστήμια και το NIH να βγάλουν κάτι. Υπάρχει ένα δίκτυο με 3-4 ερευνητικά κέντρα στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη ένα δίκτυο σε Ελβετία και Γαλλία.
- Μιλάμε για μεταλλάξεις του ιού;
Η μετάλλαξη του ιού είναι ένα πράγμα, αλλά για να μπει ο ιος στο κύτταρο χρησιμοποιεί κάποιες πρωτεΐνες - επιφανείας όπως λέγονται. Υπάρχει ένα πρωτεϊνικό κάλυμμα, μέσα στο οποίο υπάρχει το RNA του ιού, που κάνει σύνθεση με το κύτταρο χρησιμοποιώντας κάποιες πρωτεΐνες για να μπει στο κύτταρο στο οποίο διαχέει το RNA του και μετά ολόκληρη η μηχανή του κυττάρου χρησιμοποιείται για να μπει ο ιός στο DNA του οργανισμού. Εκεί, είτε θα ενεργοποιηθεί και θα διαδοθεί, είτε θα μείνει ανενεργός αλλά εν δυνάμει δραστήριος - κι αυτό ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα των μακροχρόνιων ιων. Γιατί αν κόψεις τα φάρμακα, μέσα σε 2-3 εβδομάδες ο ιός επανακάμπτει πολύ επιθετικός. Ουσιαστικά, αυτό σημαίνει ότι μια ζωή θα πρέπει κάποιος να παίρνει καθημερινά φάρμακα.
Η κατάσταση σήμερα έχει ως εξής: Γίνεται προσπάθεια να φτιάξουν οι εταιρείες καλύτερα αντιρετροϊκά φάρμακα, ώστε η χορήγησή τους να απαιτείται μόνο μια φορά τον μήνα κι όχι κάθε μέρα όπως τώρα, γιατί η καθημερινή χορήγηση αποτελεί σημαντικό πρόβλημα, ιδίως σε περιοχές όπως η Αφρική. Αλλά και στις ΗΠΑ, τα επιδημιολογικά στοιχεία του 2011 από το CDC (Centers for Disease Control and Prevention) αναφέρουν ότι μόνο το 45% των διαγνωσμένων Αμερικανών έκανε χρήση αντιρετροϊκών. Αυτό, επί της ουσίας, συνιστά αποτυχία του συστήματος. Κι αν αυτό συμβαίνει στις ΗΠΑ, μπορεί κανείς να φανταστεί τι ενδεχομένως συμβαίνει στις μη αναπτυγμένες περιοχές...
Γι’ αυτό υπάρχει ανάγκη ενεργητικού εμβολίου, γιατί είναι πολύ σημαντικό να μπορείς να εξασφαλίσεις έναν ασθενή για δύο ή τρεις μήνες.
Ωστόσο, ακόμα κι αν δεν υπάρχει μέχρι τώρα αυτό το εμβόλιο, η έρευνα και μόνο που από το 1990 γίνεται για τον HIV μας έκανε να αποκτήσουμε απίστευτες γνώσεις στην ανοσολογία. Οσα ξέρουμε σήμερα για τον τομέα αυτόν τα οφείλουμε, σε ποσοστό 80%, στη χρηματοδότηση που δόθηκε για την έρευνα του HIV.
Επιπλέον, αναπτύσσεις τεχνογνωσία και τεχνολογίες που μπορεί να χρησιμεύσει και να χρησιμοποιηθούν, αντίστοιχα, στην καταπολέμηση άλλων ιων, όπως στον Εμπολα που αναφέραμε προηγουμένως. Η μεθοδολογία για ένα εμβόλιο που χρησιμοποιήθηκε για τον HIV και δεν ανταποκρίθηκε, δοκιμάστηκε για τον Εμπολα και λειτούργησε ελπιδοφόρα. Κι αυτό συνιστά τεράστιο όφελος για την κοινωνία.
ΠΑΡΑΛΟΓΗ Η ΑΡΝΗΣΗ ΤΟΥ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΥ
- Μιας και αναφερόμαστε σε εμβολιασμούς, τι λέτε για την τάση άρνησης των εμβολιασμών που διαχέεται τα τελευταία χρόνια;
Είναι τελείως παράλογο, δεν έχει αποδειχθεί καμία σχέση ότι οι εμβολιασμοί ευθύνονται για όσα διαδίδεται ότι ευθύνονται. Εχουν υπάρξει εκατοντάδες επιδημιολογικές έρευνες, από το CDC και δεκάδες πανεπιστήμια, οι οποίες δεν έχουν διαπιστώσει απολύτως τίποτε, ούτε για αυτισμό που λέγεται, ούτε για οτιδήποτε άλλο.
Μπορώ να αντιληφθώ τον φόβο, ιδίως αν τυχαίνει κάτι σε κάποιον γνωστό σου, αλλά συσχέτιση εμβολιασμού με αυτισμό και άλλες πνευματικές ασθένειες δεν υπάρχει. Ακόμα κι αν διαπιστωθούν 2-3 περιπτώσεις, μπροστά στα εκατομμύρια εμβολιασμών αυτό δεν σημαίνει τίποτα. Κι αυτό το βεβαιώνουν τεράστιες επιδημιολογικές μελέτες. Εκτός βέβαια αν μας αρέσουν οι θεωρίες συνωμοσίας, ότι για όλα ευθύνονται κάποια εργαστήρια...
Ξέρω πώς παράγονται τα εμβόλια, τα δικά μου παιδιά εμβολιάζονται. Αν ήξερα κάτι θα τα άφηνα;
- Η τάση αυτή έχει συνέπειες για τον πληθυσμό, όπως να επανακάμψουν ασθένειες που κοντεύαμε να ξεχάσουμε;
Ισχύει όντως. Στις ΗΠΑ έχουν επανεμφανιστεί ασθένειες όπως η ιλαρά και η ανεμοβλογιά, που είχαν εξαλειφθεί πλήρως εδώ και 40 χρόνια. Ακόμα και σε πολιτείες εξαιρετικά φιλελεύθερες και ανοιχτόμυαλες, όπως η Καλιφόρνια, βλέπεις ανθρώπους να έχουν φτάσει στο άλλο άκρο και να μιλάνε για “φυσικό τρόπο ίασης”, υποστηρίζοντας ότι τα εμβόλια είναι κακό πράγμα.
Κι έτσι, έχουμε επανεμφάνιση των παιδικών ασθενειών που προείπα, όχι μόνο στις ΗΠΑ, αλλά και στην Ευρώπη - στη Γερμανία υπάρχει έξαρση ιλαράς. Γι’ αυτό, στην Ευρώπη τουλάχιστον, έχει χτυπήσει καμπανάκι, και τόσο η Γερμανία όσο και η Ιταλία επανέφεραν τον υποχρεωτικό εμβολιασμό των παιδιών.
Είναι άλλο πράγμα ο κρατικός εμβολιασμός και άλλο πράγμα εμβολιασμός με φάρμακα που αγοράζω από το ίντερνετ και τα οποία μπορεί να μην έχουν παρασκευαστεί σωστά. Στις ΗΠΑ, τα εμβόλια υπάρχουν από το 1960. Αν υπήρχε κάτι σοβαρό, θα είχε αποδειχθεί - με βάση τα επιδημιολογικά δεδομένα που τηρούνται και είναι μη αμφισβητήσιμα. Τότε μάλιστα, σε σχέση με σήμερα, τα εμβόλια ήταν... πρωτόγονα. Τώρα, σταδιακά οδηγούμαστε σε εμβόλια DNA, σε πλατφόρμες βιοτεχνολογίας που ήδη εφαρμόζονται σε πολλά εμβόλια.
Η ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
- Ως ερευνητής στις ΗΠΑ, τι θα λέγατε για την έρευνα στην Ελλάδα, σε τι επίπεδο βρίσκεται; Υπάρχει όντως “εξαγωγή μυαλών” από τη χώρα μας;
Υπάρχουν επιστήμονες στην Ελλάδα που με βάση το βιογραφικό τους θα μπορούσαν να σταθούν πολύ άνετα σε πολύ καλά πανεπιστήμια των ΗΠΑ. Το Ιδρυμα Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ) στην Κρήτη είναι ένα διαμάντι, έχουν πάρει χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ενωση, κάτι εξαιρετικά δύσκολο. Δεν ξέρω προσωπικά τους ανθρώπους -τον πρόεδρο του Δ.Σ. Νεκτάριο Ταβερναράκη και τους άλλους επιστήμονες- που εργάζονται συστηματικά σε τομείς εξαιρετικά ανταγωνιστικούς, κάνουν δημοσιεύσεις σε πολύ σοβαρά επιστημονικά περιοδικά, αλλά τους σέβομαι πάρα πολύ ως ερευνητές. Επαναλαμβάνω, δεν τους ξέρω προσωπικά, αλλά βλέπω την ποιότητα της δουλειάς τους και πού κάνουν δημοσιεύσεις.
Στο νοσοκομείο “Αμαλία Φλέμινγκ” υπάρχουν επίσης κάποιοι αξιόλογοι επιστήμονες, στο Iδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ), καθώς και στο Πανεπιστήμιο.
Υπάρχουν μονάδες, ναι. Αλλά το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι ότι αφενός δεν υπάρχει η λεγόμενη κρίσιμη μάζα και, αφετέρου, δεν υπάρχει εστίαση σε συγκεκριμένο αντικείμενο. Ιδιαίτερα το δεύτερο είναι κάτι που επισήμαιναν εδώ και 15 χρόνια τουλάχιστον αναγνωρισμένοι επιστήμονες από τις ΗΠΑ, οι οποίοι μετείχαν σε επιτροπές αξιολόγησης. Ενα ερευνητικό ίδρυμα πρέπει να έχει στόχευση: έναν συγκεκριμένο τομέα και τους υποτομείς του, όπου και θα ενεργοποιείται. Μόνο το Κέντρο που εργάζομαι εγώ στις ΗΠΑ, το VRC (Vaccine Research Center), έχει ετήσια κρατική επιχορήγηση 145.000.000 δολάρια, αλλά έχεις 600 άτομα που ασχολούνται με ένα συγκεκριμένο πράγμα, την παραγωγή εμβολίων για διάφορους ιούς, μέσα από τομείς έρευνας όπως η ανοσολογία, η βιολογία, η μοριακή βιολογία και άλλα.
Ετσι γίνεσαι ισχυρός ως ερευνητικό κέντρο και μπαίνεις στον επιστημονικό χάρτη. Η Κρήτη, το ΙΤΕ, το έχει καταφέρει αυτό, είναι ένα ερευνητικό κέντρο υπεροχής, δηλαδή αναγνωρίσιμο στην Ευρώπη. Σε αυτό, σημαντικό ρόλο έπαιξε ο ιδρυτής του, ο αείμνηστος Φώτης Καφάτος, ο μεγαλύτερος επιστήμονας που έχει βγάλει η χώρα μας στον τομέα της Βιολογίας και της Μοριακής Βιολογίας, συνιδρυτής και πρώτος πρόεδρος στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ερευνας (ΕΣΕ).
Επαναλαμβάνω, υπάρχουν πάρα πολλοί αξιόλογοι ερευνητές στην Ελλάδα, είναι όμως μονάδες. Αυτό που νομίζω ότι λείπει, απ’ ό,τι ακούω τουλάχιστον, είναι διατμηματική και διεπιστημονική συνεργασία. Αρα, με έλλειψη οικονομικών πόρων, με όχι κρίσιμη μάζα ερευνητών καλά εκπαιδευμένη -πάνω από τον μέσο όρο όμως- και με απομόνωση, τι περιμένεις τι να κάνεις;
Αυτό που μπορείς να κάνεις με αυτά τα δεδομένα, είναι να παράγεις μερικούς επιστήμονες που τελικά θα πηγαίνουν σε ερευνητικά κέντρα του εξωτερικού και που κάποιοι εκεί θα πετυχαίνουν, όχι όλοι βέβαια. Το να υπάρχουν σήμερα 200 Ελληνες σε πανεπιστήμια των ΗΠΑ είναι πολύ καλό, αλλά να σκεπτόμαστε ότι πίσω από μια επιτυχία υπάρχουν και αποτυχίες.
- Επομένως τι θα λέγατε ότι χρειάζεται η έρευνα στη χώρα μας;
Θεωρώ ότι από την πλευρά της ελληνικής πολιτείας θα πρέπει να υπάρχει μια πολύ ξεκάθαρη πολιτική, η οποία και θα ενθαρρύνει τη συνεργασία - θα πρέπει δηλαδή η Ελλάδα να δημιουργήσει ένα ή δύο ερευνητικά κέντρα υπεροχής.
Μια χώρα των 11.000.000 κατοίκων δεν μπορεί να έχει 15 ινστιτούτα έρευνας που ασχολούνται με τα πάντα, δεν γίνεται αυτό το πράγμα. Ενώ 2-3 ινστιτούτα, με κρίσιμη μάζα ερευνητών και εστιασμένα σε συγκεκριμένα αντικείμενα, μπορούν να διασφαλίσουν την ετήσια χρηματοδότησή τους. Δεν μπορεί να ξεκινάς ένα ερευνητικό κέντρο, με καλή χρηματοδότηση, κι αντί να εστιάζει σε 1-2 κατευθύνσεις να βλέπεις να αναλώνεται σε... δεκαπέντε! Τέτοια πολυδιάσπαση... Και τελικά, ποιος γνωρίζει αυτά τα ερευνητικά κέντρα;
Οταν μάλιστα Ελληνες επιστήμονες που έρχονται από τις ΗΠΑ τους επισημαίνουν τα παραπάνω, τότε γίνονται “κακοί”. Είναι στοιχειώδες όμως να γνωρίζεις το περιβάλλον που κινείσαι, τον ανταγωνισμό στην έρευνα και πώς να επιβιώνεις.
- Τι μπορούν να κάνουν αυτοί οι Ελληνες του εξωτερικού;
Πιστεύω ότι οι Ελληνες που δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό μπορούν να βοηθήσουν, είτε φέρνοντας παιδιά από την Ελλάδα είτε συνεργαζόμενοι σε έρευνες και συγγράμματα με τον ντόπιο ερευνητή, ώστε να ακούγεται το όνομά του και το εργαστήριό του στο εξωτερικό. Αυτό είναι πολύ μεγαλύτερη βοήθεια από το να έχεις τον Ελληνα του εξωτερικού επίτιμο καθηγητή ή κάτι άλλο...
Πρέπει να βοηθήσεις αυτό το κράτος, που πλήρωσε για να σπουδάσεις. Οφείλεις να του το ξεπληρώσεις αυτό, αν δεν το νιώθεις έτσι, είτε είσαι ανεγκέφαλος είτε είσαι κακός άνθρωπος. Είναι στοιχειώδης σου υποχρέωση, στην κοινωνία που πλήρωσε για να γίνεις επιστήμονας να μπορέσεις να της δώσεις κάτι πίσω, αν μπορείς και όσο μπορείς. Διαφορετικά είσαι ανεπαρκής ως άνθρωπος. Αυτό έμαθα από την πορεία μου, από τη Ράχη όπου μεγάλωσα μέχρι την Ουάσιγκτον όπου βρίσκομαι τώρα.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ
- Τα πανεπιστήμια στην Ελλάδα προετοιμάζουν τους ερευνητές για το σύγχρονο πεδίο;
Εχει προβλήματα το πανεπιστήμιο στην Ελλάδα, έχει ζητήματα αξιολόγησης. Πρέπει οι Ελληνες πανεπιστημιακοί να καταλάβουν ότι πρέπει να γίνει αξιολόγηση, Στις ΗΠΑ όπου εργάζομαι και ζω, αυτό είναι κάτι το αυτονόητο, εκεί ζούμε την αξιολόγηση κάθε μέρα.
Θα πρέπει να μπει η αξιολόγηση στο πανεπιστημιακό σύστημα στην Ελλάδα, θα πρέπει να σταματήσει ο νεποτισμός, που αποτελεί μεγάλο πρόβλημα για τα ελληνικά πανεπιστήμια.
Οι κοινωνικές αλλαγές παίρνουν δεκαετίες - και αυτό συμβαίνει επειδή οι κοινωνίες αναπαράγουν τον εαυτό τους. Η ελληνική γραφειοκρατία θα αναπαράγει την ελληνική γραφειοκρατία, η αμερικάνικη γραφειοκρατία την αμερικάνικη... Η αμερικανική κοινωνία θα παράγει τους γιατρούς έτσι όπως τους χρειάζεται, η ελληνική τους μηχανικούς έτσι όπως τους χρειάζεται... Αυτό ως αντίληψη πρέπει να σπάσει. Θα πρέπει να βγάλουμε επιστήμονες με διαφορετική, αλλιώτικη νοοτροπία, αλλιώτικο τρόπο σκέψης, που θα ξεπερνάει τα στενά όρια μιας πατρίδας. Εχω γνωρίσει αξιόλογους ανθρώπους που έχουν τέτοια διαφορετική νοοτροπία.
Οχι νεποτισμός, αλλά ένας αλλιώτικος, καλύτερος τρόπος σκέψης από το διδακτικό προσωπικό. Θα πρέπει να σταματήσουν τα πανεπιστήμια να είναι “σκέτα” εκπαιδευτικά ιδρύματα που απλώς μεταφέρουν παγιωμένες γνώσεις: Θα πρέπει να μετατραπούν σε εστίες έρευνας.
Θα μου πεις, δεν υπάρχουν χρήματα. Απαντώ, εκεί που είσαι, με αυτά που έχεις, κάνε το καλύτερο που μπορείς. Φοβάμαι όμως ότι υπάρχουν πολλά μέλη ΔΕΠ στην Ελλάδα τα οποία εκεί που είναι, με αυτά που έχουν, είτε έχουν απογοητευθεί είτε απλώς δεν τους ενδιαφέρει.
Κατά τη γνώμη μου, επομένως, πέρα από θέμα χρημάτων, είναι θέμα οργάνωσης ή κεντρικής ή πανεπιστημιακής ή επιστημονικής. Εφόσον δεν έχεις την κρίσιμη μάζα που έχει η Ευρώπη, κάνε ως επιστήμονας2-3 συγγράμματα, να μπεις σε ευρωπαϊκά προγράμματα.... Ας μην καλλιεργείται η αίσθηση του κατώτερου, να μην “κολλήσεις” να κοντραριστείς με τον Γερμανό. Γιατί σε τελευταία ανάλυση, αυτό που έχει ο Γερμανός είναι η οργάνωση - και βεβαίως μια πολιτεία που έχει οικονομικούς πόρους και τον χρηματοδοτεί. Κάνε λοιπόν κι εσύ, ως ελληνική πολιτεία, το ίδιο. Σε μικρότερη κλίμακα φυσικά, αλλά με νοοτροπία ίδια με τη δική τους.
- Επομένως, αυτό που λέτε είναι πως το βασικό πρόβλημα στην Ελλάδα είναι σήμερα η κυρίαρχη νοοτροπία, σε πανεπιστήμια και πολιτεία;
Το πρόβλημα στο ελληνικό πανεπιστήμιο είναι ο τρόπος σκέψης που καλλιεργείται. Γιατί τι άλλο μπορείς να σκεφτείς, όταν βλέπεις νεποτισμό, ακόμα και αναξιοκρατία μέχρι έναν βαθμό, βαρεμάρα, ευθυνοφοβία, έλλειψη επικοινωνίας ή και κακές σχέσεις μεταξύ των σχολών και των τμημάτων, με τον καθένα να θεωρεί εαυτόν υπεράνω των υπόλοιπων και ότι έχει την πρωτοκαθεδρία;
Πρέπει τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας να αλλάξουν τον τρόπο που σκέπτονται, διαφορετικά τα πανεπιστήμια σε μια δεκαετία θα μετατραπούν σε απλά εκπαιδευτήρια, οδηγώντας τους περισσότερους νέους να αναζητούν τρόπους να φύγουν για το εξωτερικό.
Κι ένα τελευταίο... Οταν έδινα εγώ πανελλήνιες εξετάσεις, στα μέσα της δεκαετίας του 80, στην Ελλάδα υπήρχαν πέντε πανεπιστήμια κι από τις 115.000 υποψήφιους έμπαιναν οι 15.000. Δεν βάζω ζήτημα αριστείας, αλλά κατανοούσες ότι πρέπει να διαβάσεις για να μπεις στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Τώρα βλέπω εισακτέους με 9 και 10. Υπάρχουν πανεπιστημιακές σχολές σχεδόν σε κάθε κωμόπολη. Ολα αυτά τα χρήματα...
Το λάθος ξεκίνησε από το 1995, όταν ήρθαν οι πρώτες μεγάλες ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις, που αντί να μοιραστούν τότε πολλά σε λίγους, μοιράστηκαν λίγα σε πολλούς. Η κρίσιμη δεκαετία 1995-2005 δυστυχώς χάθηκε για την Ελλάδα. Η χωρα μας έχασε το τρένο, γιατί απέτυχε να αξιοποιήσει την δυνατότητα που της δόθηκε να δημιουργήσει 2-3 πανίσχυρα ερευνητικά κέντρα και να αξιοποιήσει, ας πούμε, 200 ερευνητές, προβλλοντας μια σοβαρή και ουσιαστική παρουσία στην ευρωπαϊκή έρευνα. Κι αυτό έγινε γιατί επικράτησε η πολιτικάντικη σκέψη.
Εν κατακλείδι, η πανεπιστημιακή κοινότητα στην χώρα μας θα πρέπει να γίνει πιο σοβαρή, και η πολιτεία να σταματήσει να αντιμετωπίζει τα πανεπιστήμια ως βραχίονα της πολιτικάντικης πρακτικής να βολεύει τους εκάστοτε “ημετέρους”.
Και μια τελευταία, απλή, απορία: Είναι δυνατόν η Ελλάδα να μην διαθέτει το καλύτερο -ή, έστω, ένα από τα καλύτερα- τμήμα κλασικών σπουδών σε ολόκληρο τον κόσμο;
Ο ΚΩΣΤΑΣ ΠΕΤΡΟΒΑΣ
Ο Κώστας Πέτροβας εργάζεται στο Εργαστήριο Ανοσολογίας του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργίας και Λοιμωδών Νόσων (NIAID / National Institute of Allergy and Infectious Diseases) στις ΗΠΑ. Εδώ και 19 χρόνια διεξάγει έρευνα στο πεδίο της παθογένεσης του ιού HIV και του συγγενικού SIV.
Η έρευνά του, πριν από περίπου 4 χρόνια, φανέρωσε ένα νέο τρόπο να εντοπίζονται κύτταρα που έχουν μολυνθεί από τον ιό του HIV, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε θεραπευτικές παρεμβάσεις. Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Κ. Πέτροβα, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο αμερικανικό ιατρικό περιοδικό “Science Translational Medicine”.
Ο Κ. Πέτροβας αποφοίτησε από το Τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Πατρών, έκανε μεταπτυχιακό στο τμήμα Χημείας και στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και στη συνέχεια ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στην Ανοσολογία ερευνώντας αντισώματα αντιφωσφολιπιδιών στην αυτοανοσία και τον HIV.
Εργάστηκε ως μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Βιοχημείας του Πανεπιστημίου της Βοστώνης και στο Τμήμα Μικροβιολογίας και Ανοσολογίας του Πανεπιστημίου Ντρέξελ. Η έρευνά του είχε επικεντρωθεί στους μηχανισμούς που μεσολαβούσαν στην εξάντληση των SIV/HIV- ειδικά CD8 T κυττάρων και ήταν ο πρώτος που περιέγραψε το PD-1 ως μεσολαβητή της επιβίωσης των SIV/HIV- εδικών CD8 T κυττάρων.
Το 2005, εντάχθηκε στο επιστημονικό προσωπικό του Εργαστηρίου Ανοσολογίας του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργίας και Λοιμωδών Νόσων στο Μέριλαντ των Ηνωμένων Πολιτειών. Η έρευνά του επικεντρώνεται στις δυναμικές των CD4 και CD8 Tκυττάρων σε επίπεδο ιστού και συγκεκριμένα στα θυλάκια λεμφαδένων που είναι μολυσμένα από τον ιό του HIV και SIV. Πρώτος περιέγραψε το φαινότυπο, τον εντοπισμό, το μοριακό προφίλ και τη δυναμική των Tfh CD4 T κυττάρων σε οξεία και χρόνια λοίμωξη από το SIV.
Ο Κώστας Πέτροβας αρθρογραφεί σε πολλά επιστημονικά περιοδικά, όπως το “Journal of Experimental Medicine”, το “Blood”, το “Journal of Immunology”, το “Plos Pathogen” και το “Journal of Virology
