Αντιπαρέρχομαι την παγίδα με οδηγό δυο-τρία δικά του λόγια: Μιλώντας στην "Ε", ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου περηφανεύεται για το πελοποννησιακό του μέταλλο, μιλάει με έμφαση για ευαισθησία, συνείδηση και κοινωνική δικαιοσύνη, εκμυστηρεύεται φόβους, αλήθειες κι όνειρα, σηκώνει τα όπλα του ενάντια στον λαϊκισμό... Και όλα αυτά, φυσικά, με την αβίαστη απλότητα ενός πραγματικά μεγάλου καλλιτέχνη.
«Χωρίς έρωτα, επανάσταση δε γίνεται», μας θυμίζει μεταξύ άλλων - και κλείνοντας μας εύχεται «Καλό αντάμωμα...». Επιβεβαιώνει έτσι το ραντεβού μας αυτή την Τετάρτη στο Χανδρινού, για τη μεγάλη του συναυλία μαζί με το Χρήστο Θηβαίο - όπου θα πούμε μαζί «τα τραγούδια που μας κρατούν ζωντανούς... και σαν λαό και σαν ανθρώπους. "Ανθρώπινους" ανθρώπους - όχι ανθρωποειδή».
Συνέντευξη στην Πέπη Αλευρά
- Πάνω από 40 χρόνια είστε «στην πρώτη τη γραμμή», όπως είχατε κάποτε υποσχεθεί... Από ποιο μέταλλο, από ποιο κράμα είναι φτιαγμένος τελικά ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου;
«Εάν βγείτε έξω στο δρόμο και πάτε κοντά στο αεροδρόμιο και κοιτάξετε προς τα πάνω, θα δείτε το Βάστα, το χωριό. Αυτό το κράμα είναι. Το Βάστα... Αγία Θεοδώρα, ξέρετε - στα σύνορα ακριβώς Αρκαδίας, Ηλείας και Μεσσηνίας!».
- Ναι, στο «τριεθνές»! Πελοποννησιακό κράμα λοιπόν. Ομως 40 χρόνια έφηβος... Πώς διασώζεται και τι χρειάζεται για να τραφεί το παιδί που ζει μέσα μας;
«Το θέμα είναι να διακατέχεσαι από ευαισθησία, από συνείδηση, από κοινωνική δικαιοσύνη. Να προέρχεσαι από κοινωνικές σχέσεις με τους συνανθρώπους σου - διαβάζοντας ταυτόχρονα και γνωρίζοντας την Ιστορία. Ολα αυτά δηλαδή που συνιστούν έναν άνθρωπο ο οποίος μπορεί να σκεφτεί και λίγο παραπέρα, και που λόγω ευαισθησίας μπορεί να πάρει και θέση. Θέση συνείδησης.
Μεγάλωσα σ' ένα τέτοιο περιβάλλον. Μάλιστα στην εφηβεία μου με βρήκε και η δικτατορία - και τα πράγματα για να συνειδητοποιηθεί κανείς ήταν πιο φανερά τότε, άρα και πιο εύκολα».
- Πάντως όλα αυτά μπορούν και να γεράσουν έναν άνθρωπο, όχι απαραίτητα να τον διατηρήσουν σε ατέλειωτη εφηβεία. Εσείς πώς τα καταφέρνετε;
«Αυτά μπορεί να γεράσουν εκείνους που είναι μοιρολάτρες και απαισιόδοξοι. Εγώ ποτέ δεν υπήρξα τέτοιος. Το αντίθετο μάλιστα».
- Ο χρόνος ποιες πτυχές σας έχει αγγίξει περισσότερο - τι σας έδωσε, τι πήρε;
«Μου έχει δώσει πάρα πολλά ο χρόνος. Μου έχει δώσει καταρχάς τη γνώση - και τα λάθη μου μέσα στο χρόνο μού δίνουν ακόμα περισσότερη γνώση. Δεν ξέρω τι μου έχει πάρει, γιατί παίζω ακόμα με τα παιδιά. Και όχι, δεν το κάνω για τα παιδιά - για μένα το κάνω».
- Εχετε χαρίσει τη φωνή σας σε κάποια από τα πιο δυναμικά, επαναστατικά κομμάτια... αλλά και σε κάποιες από τις πιο τρυφερές ερωτικές μπαλάντες του ελληνικού πενταγράμμου - με την ίδια ακριβώς επιτυχία. Τι τα συνδέει αυτά τα άκρα;
«Χωρίς έρωτα, επανάσταση δεν γίνεται! Το έχουμε πει αυτό εδώ και πάρα πολλά χρόνια... Ο έρωτας, η ευαισθησία είναι αυτό το συνδετικό. Και η διαμαρτυρία ακόμη, ευαισθησία είναι: Και τα δύο προσδοκούν κάτι. Μάλιστα κάποιες φορές η διαμαρτυρία μπορεί να είναι και ερωτική... απέναντι στο σύντροφό σου π.χ. που σε απάτησε».
- Το κοινό που σας ακούει φανατικά δεν γνωρίζει ούτε ηλικία, ούτε φύλο, ούτε τάξη, ούτε οποιαδήποτε άλλη διάκριση. Ποιο ρεύμα διαπερνάει τον κόσμο που παραληρεί «Βασίλη ζούμε για να σ’ ακούμε»;
«Η αλήθεια. Είναι οι αλήθειες που έχω, και μαζί με το υλικό που τραγουδάω -που έχω επιλέξει να τραγουδήσω- είναι μια πορεία ζωής, δεν είναι μια πορεία καριέρας. Αλλο πορεία, άλλο καριέρα. Ημουν πάντα ενάντια σε κάθε "καριέρα", ποτέ δεν υπολόγιζα ακριβώς τι "πρέπει" να τραγουδήσω. Απλώς θέλω να είμαι πάντα ελεύθερος να επιλέγω. Να είμαι ανοιχτός σε ό,τι μπορώ να θαυμάσω, χωρίς σκοπιμότητα από πίσω, έστω και σαν σκέψη. Κι αυτή η ειλικρίνεια που έχω σε σχέση με το υλικό που τραγουδάω, είναι τόσο καθαρή, που αντανακλάται και σ’ εκείνους που ακούν το αποτέλεσμα - ανεξαρτήτως χαρακτηριστικών».
- Οταν όμως τα φώτα σβήνουν στη σκηνή, κι αργότερα στο σπίτι, μετά από μια ξέφρενη αποθεωτική βραδιά... τι μένει στον Βασίλη; Τι μένει δικό σας;
«Υπάρχει, θα έλεγα, μία εκφόρτιση φοβερή... Κι αυτό είναι φυσιολογικό - φαντάζεσαι να πηγαίνεις και την άλλη μέρα γεμάτος μ' αυτό; Μία εκφόρτιση λοιπόν - έχεις τα φιλαράκια σου, πας και συζητάς τι έγινε, τι θα γίνει... πίνοντας ένα ποτό το βράδυ σε κάποιο στέκι, σε κάποιο μπαρ, οπουδήποτε».
- Τώρα ακριβώς θα σας ρωτούσα ποιες καθημερινές μικροχαρές σάς συντηρούν...
«Η επικοινωνία. Είναι το μόνο που μπορεί να μας δώσει - και φυσικά να δώσουμε κι εμείς. Επικοινωνία με τους ανθρώπους».
- Εχετε αναμετρηθεί σχεδόν με όλες τις προκλήσεις, με όλα τα βάθη και τα ύψη, με όλες τις παγίδες που απειλούν έναν μεγάλο καλλιτέχνη. Υπάρχει πλέον κάτι που φοβάστε;
«Ποτέ δεν έπαψα να φοβάμαι, τα πάντα... Καταρχήν φοβάμαι εμένα τον ίδιο, αν θα μπορώ να αντέχω - γιατί υπήρχαν όντως πολλές προκλήσεις, πολλές εχθρότητες, τέτοια πράγματα... Κι από την άλλη μεριά το αντίθετο βέβαια: Υπήρχε πολλή αγάπη, αλλά κι αυτή καμιά φορά σε στριμώχνει ακόμα περισσότερο... Είναι το μόνιμο άγχος μου, αν θα σταθώ αντάξια στη θέση που μου έχουν δώσει μέσα τους οι άνθρωποι».
- Είπαμε πριν ότι κατάγεστε από τη Νότια Πελοπόννησο: Πώς θα θέλατε να δείτε τον τόπο σας να πορεύεται στο μέλλον;
«Θα ήθελα να δω τις ανθρώπινες σχέσεις με τις οποίες μεγάλωσα: κάθε μέρα ο ένας στο σπίτι του άλλου, να μαζεύονται, να καθαρίζουν το καλαμπόκι ή να λιχνίζουν τ' άχυρα για να βγει το στάρι... κι όλοι μαζί, ο ένας να είναι βοηθός του άλλου. Το έχει πει κι ο Μαρξ βέβαια αυτό, αλλά εμείς το είχαμε κάνει στην Πελοπόννησο. Οταν ο ένας είναι βοηθός του άλλου, τότε μόνο ο κόσμος θα είναι κόσμος - ανεξάρτητα από το επάγγελμα, εάν είναι αγρότες ή όχι, δεν έχει να κάνει τίποτα μ' αυτό».
- Πριν από 40 χρόνια τραγουδήσατε πάντως τα «Αγροτικά», κι ένα τραγούδι έλεγε: «Ηρθε ο βουλευτής στο χωριό / βόλτες από 'κεί κι από 'δώ / "Γεια και χαρά σας βρε πατριώτες / κι εμέ οι παππούδες μου ήταν αγρότες"»... Αυτός ο λαϊκισμός με τα χίλια πρόσωπα θα πεθάνει ποτέ; Τι μπορεί να τον σκοτώσει;
«Ο πολιτισμός, μόνο ο πολιτισμός. Κανένα άλλο όπλο δεν μπορεί να αντισταθεί στην ατομική βόμβα της στημένης ενημέρωσης από τα μέσα μαζικής ύπνωσης, τηλεοράσεις, ραδιόφωνα κ.λπ. Πιστεύω πως η μόνη αντιπαράθεση είναι ο πολιτισμός - δηλαδή η γνώση, η σκέψη. Ενας καλλιεργημένος άνθρωπος δεν μπορεί να φάει τόσο εύκολα αυτό το κουτόχορτο, ούτε να φανατιστεί τόσο πολύ, να πάει να σκοτώσει άλλους ανθρώπους στην άλλη άκρη της γης γιατί κινδυνεύει η πατρίδα του... που δεν κινδύνεψε ποτέ. Είναι ικανός να αναλύσει για ποιον λόγο γίνεται ο κάθε πόλεμος».
- Θα θέλατε να μας εκμυστηρευτείτε ένα προσωπικό ή μουσικό σας όνειρο, που είναι ακόμα ανεκπλήρωτο;
«Πολλά πράγματα θέλω να κάνω ακόμα... θέλω να τραγουδήσω Μάνο Χατζιδάκι, θέλω να τραγουδήσω δημοτικά τραγούδια, θέλω να τραγουδήσω κάποια ρεμπέτικα, θέλω να γνωρίσω καινούργια τραγούδια...
Κάθε φορά που γίνεται ένας δίσκος, την επόμενη μέρα ισχύει το ότι τώρα ξεκινάμε την πορεία μας».
- Μετά από αμέτρητες συνεντεύξεις... και μία, λοιπόν, τι δεν σας έχουν ρωτήσει ποτέ;
«Νομίζω δεν έχει μείνει κάτι, είναι πραγματικά τόσο πολλές οι συζητήσεις με συναδέλφους σας, αμέτρητες... 42 χρόνια τώρα! Ευτυχώς υπάρχει μια διακριτικότητα από τη μεριά σας, από τη μεριά των συναδέλφων σας, που είναι πολύ επιθυμητή από τη δική μου μεριά. Και πολύ καλοδεχούμενη».
- Μιλήστε μας τότε για τις καλοκαιρινές σας συναυλίες, για το αντάμωμά σας με το Χρήστο Θηβαίο με τον οποίο θα σας δούμε κι εμείς την Τετάρτη στο Χανδρινού!
«Ναι, είμαι μαζί με το Χρήστο το Θηβαίο στη φετινή καλοκαιρινή περιοδεία και τραγουδάμε τα τραγούδια που μας κρατούν ζωντανούς... και σαν λαό και σαν ανθρώπους. "Ανθρώπινους" ανθρώπους - όχι ανθρωποειδή. Είμαστε κι δυο εδώ λοιπόν, με ευαισθησίες και με θέσεις και με απόψεις... Καλό αντάμωμα να έχουμε!».
