Οι περιγεννητικές ψυχικές διαταραχές έχουν αναγνωριστεί ως μια από τις κύριες αιτίες νοσηρότητας και θνησιμότητας.Η λοχεία είναι μια σημαντική περίοδος κατά την οποία οι γυναίκες υφίστανται ψυχολογικές αλλαγές που μπορεί να κυμαίνονται από τη θλίψη της μητρότητας και την κατάθλιψη ως την σοβαρή κατάθλιψη με ψυχωτικά στοιχεία.Το 85% βιώνει μια συναισθηματική δυσκολία μετά τον τοκετό. Η κατάθλιψη μετά τον τοκετό έχει λάβει σημαντική παγκόσμια προσοχή κατά τις τελευταίες δεκαετίες, με περίπου 13% των γυναικών, να αναφέρουν καταθλιπτικά συμπτώματα κατά τους πρώτους μήνες μετά τον τοκετό.Το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC 2016) αναφέρει ότι 1 στις 9 γυναίκες βιώνουν την κατάθλιψη πριν, κατά την διάρκεια ή μετά την εγκυμοσύνη. Τα συμπτώματα της επιλόχειας είναι παρόμοια με αυτά της κατάθλιψης:
Αισθήματα θλίψης και άγχους
Αισθήματα ενοχής, αναξιότητας, ανικανότητας
Αισθήματα ευερεθιστότητας ή νευρικότητας
Απώλεια ενέργειας
Απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες και χόμπι
Προβλήματα συγκέντρωσης
Δυσκολία ύπνου ή το αντίστροφο
Υπερκατανάλωση τροφής ή απώλεια όρεξης
Αυτοκτονικές σκέψεις ή απόπειρες αυτοκτονίας
Άλγη που δεν βελτιώνονται με την αγωγή
Αλλά μπορεί επίσης να περιλαμβάνουν:
Κλάμα πιο συχνά από το συνηθισμένο
Συναισθήματα θυμού
Αποξένωση από αγαπημένα πρόσωπα
Ακραία ανησυχία για το μωρό
Αίσθημα αποξένωσης από το μωρό
Αισθήματα ενοχής για τον γονικό ρόλο και αμφισβήτηση για την ικανότητα φροντίδας του μωρού
Διαρκεί για μήνες και χρήζει θεραπευτικής παρέμβασης, ψυχολογικής ή πιθανόν και φαρμακευτικής. Η ακριβής αιτία της επιλόχειας κατάθλιψης δεν είναι ακόμα γνωστή. Είναι πολύ πιθανό οι ορμονικές αλλαγές να συμβάλλουν στη δημιουργία κατάθλιψης.
Σύμφωνα με τον Robertson (2004) σε μετανάλυση 104 ερευνών με πληθυσμό 14000 γυναίκες ξεχώρισε ως σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση της ΕΛΚ τους εξής :
α) το άγχος στην κύηση
β) την κατάθλιψη στην κύηση
γ) στρεσσογόνα γεγονότα ζωής στην κύηση ή στη λοχεία
δ) απουσία συναισθηματικών στηριγμάτων
ε) ιστορικό προηγηθείσας κατάθλιψης
Ενώ ο Beck (1996) προσθέτει και τις δυσλειτουργικές σχέσεις ανάμεσα στο ζευγάρι, το χαμηλό εισόδημα και τα λιγότερα χρόνια εκπαίδευσης .Αρκετές διεθνείς μελέτες έχουν δείξει ότι η συντροφική βία στην περιγεννητική περίοδο συνδέεται σημαντικά με την κατάθλιψη μετά τον τοκετό. Μια πρόσφατη μελέτη προοπτική στη Βραζιλία διαπίστωσε ότι η σωματική ,σεξουαλική, ψυχολογική κακοποίηση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης συνδέεται στενά με την επιλόχειο κατάθλιψη. Ειδικά η ψυχολογική βία έδειξε υψηλή συσχέτιση με την επιλόχειο κατάθλιψη, ακόμα και εν απουσία σωματικής ή σεξουαλικής βίας. Οι συγγραφείς της μελέτης αυτής ζήτησαν περαιτέρω μακροχρόνιες μελέτες για τη διερεύνηση θεμάτων ψυχικής υγείας όπως η συντροφική βία και η επιλόχειος κατάθλιψη.(Ludermir Ab,2010).Η έρευνα για τη σχέση της συντροφικής βίας και την επιλόχειο κατάθλιψη είναι γενικά περιορισμένη . Η συντροφική βία είναι πολύ πιθανά η πιο διαδεδομένη μορφή βίας κατά των γυναικών, ιδιαίτερα στις πολύ αναπτυγμένες χώρες τις Ευρώπης, καθώς ξεπερνά τα κοινωνικά ,πολιτισμικά, οικονομικά, γεωγραφικά όρια κάθε χώρας. Η συντριπτική πλειοψηφία στα ποσοστά της συντροφικής βίας βρίσκει τις γυναίκες θύματα από τους άνδρες ή τους συντρόφους τους, παρά το γεγονός ότι και οι γυναίκες μπορεί να είναι βίαιες, εναντίον των ανδρών. (Π.Ο.Υ., 2002:89).Μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους συμπεριλαμβανομένων
Σεξουαλικής,
Συναισθηματικής,
Οικονομικής,
Σωματικής βίας,
Την επιβολή κοινωνικής απομόνωσης,
Και τον συνδυασμό όλων των παραπάνω
Οι επιπτώσεις είναι ποικίλες και τις περισσότερες φορές θέτει το θύμα σε σημαντικά αυξημένο κίνδυνο από μια πληθώρα ψυχικών και σωματικών προβλημάτων υγείας Ειδικά η βία κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης έχει συσχετιστεί με:
Πρόωρο τοκετό
Τραυματισμό εμβρύου
Αποβολή
Χαμηλό βάρος γέννησης βρέφους και IUGR
Καθυστερημένη προγεννητική φροντίδα
Θνησιγένεια
Αποκόλληση πλακούντα
Μητρική θνησιμότητα
Έχουν επίσης περιγραφεί σωματικές βλάβες σε έμβρυα και βρέφη, όπως μώλωπες και σπασμένα κόκκαλα μέχρι και θάνατος. Η προγεννητική βία συσχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο διαταραχών συμπεριφοράς των παιδιών.(Flach 2011)Επομένως η βία που ασκείται στην έγκυο όχι μόνο καταπατεί το δικαίωμά της για ελεύθερη ζωή ,προσβάλλει την ασφάλεια, την αυτοεκτίμηση της αλλά και δημιουργεί παθολογίες στην ίδια, καθώς προσβάλλει τη φυσική και συναισθηματική ακεραιότητα της.Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ στην Παγκόσμια Έκθεση για τη Βία και την Υγεία αναφέρει τον επιπολασμό της συντροφικής βίας μεταξύ 10% και 69%.Ειδικά οι γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο με τις εκτιμήσεις για την κακοποίηση στην κύηση να κυμαίνονται από 4% ως 8% για τη σωματική κακοποίηση. Η απρογραμμάτιστη κύηση αυξάνει τον κίνδυνο της συντροφικής θυματοποίησης κατά 4.1 φορές, συγκριτικά με τις γυναίκες που είχαν προγραμματισμένες κυήσεις. Η ενδοοικογενειακή βία γενικότερα θεωρείται ένας προγνωστικός δείκτης για την ανάπτυξη μαιευτικών επιπλοκών και συμπτωμάτων κατάθλιψης Επίσης οι γυναίκες που είχαν δεχθεί βία είναι πιο πιθανό να έχουν μικρότερη προσκόλληση με το έμβρυο, σε σύγκριση με τις γυναίκες που δεν είχαν δεχθεί βία, και μια γενικότερα αρνητική στάση για την εγκυμοσύνη
Η βοήθεια και υποστήριξη των θυμάτων βίας αποτελεί ύψιστη ηθική υποχρέωση των επαγγελματιών υγείας και αναπόσπαστο μέρος της κοινωνικής φροντίδας. Η έγκαιρη όμως αναγνώριση της συντροφικής βίας στα θύματα δεν είναι εύκολα ανιχνεύσιμη καθώς είναι αρκετά διστακτικά να ξεκινήσουν τα ίδια, μια συζήτηση για αυτό που τους συμβαίνει. Πιο συγκεκριμένα οι γυναίκες αντιδρούν θετικά όταν ερωτώνται από ειδικούς για τις εμπειρίες τους παρόλο που από μόνες τους δεν θα το έκαναν.
Οι επαγγελματίες υγείας οφείλουν να έχουν εκπαιδευτεί για την αναγνώριση του προβλήματος της συντροφικής βίας έτσι ώστε να βελτιωθεί ο έγκαιρος εντοπισμός (screening) από τη μια και να εντοπιστούν οι γυναίκες υψηλού κινδύνου κατά την κύηση με σκοπό να μπορέσει να προληφθεί η επιλόχειος κατάθλιψη. Μια πολλά υποσχόμενη παρέμβαση στην πρωτοβάθμια φροντίδας υγείας για μείωση της έκθεσης στην συντροφική βία, τη μείωση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης και την αύξηση της κοινωνικής υποστήριξης αποτελούν οι 16 εβδομαδιαίες επισκέψεις από εκπαιδευμένες μαίες.
Τους επόμενους μήνες αναμένονται τα αποτελέσματα μιας έρευνας για το συγκεκριμένο θέμα που αφορά την πόλη της Καλαμάτας από το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Οπότε και θα υπάρξει δυνατότητα εξαγωγής συμπερασμάτων. Παρόλα αυτά η επίλυση ενός τόσο σοβαρού προβλήματος δεν μπορεί να επαφίεται στην οικογένεια ή, κατά περίσταση, στη γειτονιά» αλλά «απαιτείται εθνική, περιφερειακή και τοπική στρατηγική, δηλ. νόμοι ,πολιτικές και προϋπολογισμός .Αυστηροί νομοθεσία που να τιμωρεί τους παραβάτες .Ένα εκπαιδευτικό σύστημα, που να προάγει την ουσιαστική ισότητα και επικοινωνία των δύο φύλων. Έτσι ώστε να αλλάξει η νοοτροπία. Αλλά και οι δημόσιοι λειτουργοί στον τομέα της δικαιοσύνης, της δημόσιας τάξης και της υγείας να είναι ευαισθητοποιημένοι στις ανάγκες των θυμάτων βίας. Απαιτείται κοινωνική ευαισθητοποίηση και κοινωνικά αντανακλαστικά. Γιατί; «Γιατί οι κραυγές του διπλανού σπιτιού μας αφορούν όλους».
ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΒΙΝΑ, Μαία, Msc Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας και Διαχείριση Κρίσεων-Mεταπτυχιακή φοιτήτρια στο ΠΜΣ « Advance and evidence based Midwifery»
