Ο τίτλος είναι άκρως δηλωτικός του όλου εγχειρήματος. Ετσι ο αναγνώστης δεν έχει μόνο την ευκαιρία να διαβάσει μια ποιητική συλλογή, αλλά παράλληλα και να απολαύσει μια συλλογή-έκθεση πινάκων ζωγραφικής του Σταύρου Καλυβιώτη. Η παραλληλία και η αντιστοίχιση ποιήματος και εικόνας είναι τέτοια που το ένα συμπληρώνει το άλλο. Το ποίημα μοιάζει να σχολιάζει την εικόνα και η εικόνα να έχει λειτουργήσει ως πηγή έμπνευσης για το ποίημα, και αντίστροφα. Τούτο αποτελεί παράλληλα και ‘εργαλείο’ αποτελεσματικής ανάγνωσης της συλλογής. Βοηθάει τον αναγνώστη να προσλάβει με αμεσότητα μέσα από την εικόνα τον λόγο της ποίησης και να απολαύσει τις δύο αυτές μορφές τέχνης σε μια ομολογουμένως αρμονική σύνθεσή τους.
Το βιβλίο έχει διαρθρωθεί σε τρεις ενότητες με ευκρινή τη θεματολογία τους. Στην πρώτη με τίτλο «Από την Ελληνική Μυθολογία» ένας εκχειλίζων λυρισμός διαχέεται σε εικόνες και ποιήματα. Κυριαρχούν Ναϊάδες, Δρυΐδες Νύμφες της Νέδας να παίζουν αυλό, να τραγουδούν, να χορεύουν. Ενας διάχυτος αισθησιασμός που τον αισθητοποιούν οι θελκτικές κινήσεις τους, τα ‘ερωτικά’ πολύ γλυκά χρώματα, αιχμαλωτίζει τον θεατή και παράλληλα αναδεικνύει τις ελκυστικές ομορφιές, τις παρθένες, της Νέδας. Και έρχονται δίπλα τα ποιήματα, ο λόγος με τη δική του δύναμη, όχι μόνο ως ποιητικός λόγος, αλλά ως μουσική, ως το τραγούδι που βγαίνει από τους πίνακες και ολοκληρώνει την τελετουργία. Ας προσπαθήσουμε να τον ακούσουμε: «Ναϊάδες της Νέδας όνειρα τ’ ανέμου και της θύελλας!». «Των νερών οπτασίες μελωδίες ουράνιες τ’ ανέμου και της λήθης!». «Και συ, Νέδα, πανέμορφη Νύμφη, σεργιανίζεις στη γαλάζια λίμνη, αναζητώντας κλαδί βελανιδιάς που έριξε στα πόδια σου, κατεβαίνοντας από το ναό του Λυκαίου, ο υμνωδός του Δία».
Ξεχωριστές στη σύλληψη ποιητικές εικόνες που πιστοποιούν τη δημιουργική φαντασία του ποιητή και σκηνοθετούν ένα υποβλητικής έντασης τοπίο.
Το ίδιο και στα άλλα ποιήματα της πρώτης ενότητας που έχουν και αυτά πηγή έμπνευσης θέματα της ελληνικής μυθολογίας. Χαρακτηριστικά αναφέρω το αντάμωμα του Πάνα και της Σελήνης, τον Ορφέα και την Ευρυδίκη, τη Λήδα και τον Κύκνο, τον Δάφνι και τη Χλόη, τη Δανάη, τη Γοργόνα… που ζωντανεύουν όμορφες ιστορίες της ελληνικής μυθολογίας και που η αναλυτική περιγραφή τους παραπέμπει στον τρόπο της χορικής ποίησης του Πινδάρου (η αναφορά μου στον Πίνδαρο, είναι αυτονόητο πως δεν έχει βέβαια καμιά πρόθεση παραλληλισμού και σύγκρισης). Ή εικόνες, όπως της Σελήνης:
«Μ’ ατίθασο ολόλευκο άτι, σεργιανίζεις σε καταγάλανους κάμπους τ’ ουρανού, καρτερώντας τη νύχτα που θ’ ανταμώσεις τον Πάνα σε σπηλιές του Λυκαίου». Που παραπέμπουν στον λεπτό λυρισμό της Σαπφούς.
Στη δεύτερη ενότητα με τον τίτλο «Από την ιστορία του τόπου μας» μεταφερόμαστε στους νεότερους χρόνους. Στην Καλαμάτα. Πηγή έμπνευσης επεισόδια από την τοπική μας ιστορία. Κυριαρχεί η καταγραφή της Επανάστασης του ’21 που άρχισε από την πόλη μας. Ηδη η ενότητα ανοίγει με χαρακτηριστικό πίνακα που εικονίζει την Ελευθερία με επαναστάτες Ελληνες μπροστά στο εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων που έχει εικονογραφηθεί με το σπαθωτό καμπαναριό του, όπως ήταν την εποχή της επανάστασης. Εκεί, «Στο εκκλησάκι το μικρό στην άκρη του Δαφνώνα η κλεφτουριά συνάχτηκε με τ’ άρματα στα χέρια… Φτεροκοπούν της Λευτεριάς ολάσπρα περιστέρια…», δηλώνεται η έναρξη της Επανάστασης.
Εκτός από θέματα της Επανάστασης, στην ενότητα αυτή, συναντάμε και ποιήματα και εικόνες που αναφέρονται σε επεισόδια, όπως η εξέγερση των λιμενεργατών το 1934, τον βομβαρδισμό του λιμανιού το 1941, αλλά και ‘στιγμιότυπα’ της πόλης, του κάστρου σε διάφορες χρονικές περιόδους. Δεν μπορώ να μη σταθώ σε δύο εξαιρετικής καλλιτεχνικής εκτέλεσης πίνακες που παριστάνουν την οδό Ναυαρίνου ο ένας και την οδό Αριστομένους ο άλλος του 1930. Σ’ αυτές, νομίζω, ο ζωγράφος Καλυβιώτης αποτύπωσε με όλη του τη μαεστρία το κλίμα μιας ρομαντικής εποχής, αλλά και τη δική του ρομαντική πλευρά.
Πάντως στα ποιήματα, και στους πίνακες, της δεύτερης ενότητας έχει υποχωρήσει ο λυρισμός και η δημιουργική φαντασία της πρώτης ενότητας. Εχουμε άλλο ύφος, που χωρίς να χάνει σε εκφραστικότητα, παίρνει κάποια αφηγηματική χροιά, την οποία επιβάλλουν τα θέματα της ενότητας.
Η τρίτη ενότητα με τον τίτλο «Αναζητήσεις-Προβληματισμοί» αρχίζει με έναν πίνακα που εικονίζει έναν έρημο δρόμο μιας πόλης· βροχή, υγρασία. Τρεις άνθρωποι απομακρύνονται από τον θεατή, αποχωρούν προς το βάθος του δρόμου. «Αναζήτηση ρόδινης ελπίδας, στα νοτισμένα μονοπάτια του κόσμου» γράφει η λεζάντα κάτω από τον πίνακα. Τα βασικά θέματα της ενότητας έχουν πράγματι να κάνουν με τη βεβαιότητα της ελπίδας μέσα από την καταστροφή, του ναυαγού μέσα στη φουρτουνιασμένη θάλασσα. Με την πίκρα για τα γηρατειά, τη μελαγχολία που φέρνει η αναπόληση με το πέρασμα του χρόνου, την μοναξιά και την προσμονή:
«Ονειρα προσμονής και αναζήτησης συνοδεύουν τα βήματα της ζωής μας!»
Και μέσα στα άλλα η άνοιξη από τη μια ως «ηλιοστάλακτη οπτασία» που αναδίδει γαλήνη, λυρισμό και ερωτισμό «… άγγιζε ερωτικά τις ανθισμένες πασχαλιές που φυλλορροούσαν στον ηδονικό ψίθυρο της Ανοιξης» και από την άλλη ως «η κόρη» που φέρνει την ελπίδα μιας νέας ζωής μέσα στην τρικυμία:
«Ομορφη κόρη
του ανθισμένου κάμπου,
την Ανοιξη έφερες
στην τρικυμία της ζωής μου».
Τα ποιήματα και οι πίνακες της τρίτης ενότητας στο σύνολό τους πίσω από την ελπίδα, την πικρία και τον ερωτισμό, έχουν διάχυτη μελαγχολία και μια διάθεση ονειροπόλησης.
Συμπερασματικά, η νέα συλλογή του Σταύρου Καλυβιώτη αποζημιώνει τον αναγνώστη, με άλλα λόγια τον γοητεύει. Τον μαγνητίζει με τον πλούτο και την επιλογή των χρωμάτων στους πίνακες, καθώς και με τον πλούτο και την επιλογή των λέξεων και των εκφράσεων στις εικόνες των ποιημάτων. Και κυρίως με τον πλούτο των συναισθημάτων ενός καλλιτέχνη με εξαιρετική ευαισθησία.
Τελειώνοντας το διάβασμα της συλλογής αναρωτήθηκα ποιος άραγε έχει το προβάδισμα σε τούτο το βιβλίο, ο Καλυβιώτης ποιητής ή ο Καλυβιώτης ζωγράφος; Σκέφτηκα, αλλά δεν κατάφερα να δώσω ούτε στον ένα ούτε στον άλλο το προβάδισμα. Κατέληξα πως ο δημιουργός αυτού του βιβλίου είναι ποιητής-ζωγράφος, ή ζωγράφος-ποιητής, αν θέλετε. Και οι δύο αυτές καλλιτεχνικές του δράσεις συνυπάρχουν ισοδύναμα και αρμονικά στο έργο του. Εμείς οι αναγνώστες καλούμαστε να χαρούμε το αποτέλεσμα αυτής της όμορφης σύνθεσης.
Αγγελος Λάππας
Φιλόλογος - Λογοτέχνης
