«όσοι δε βουλήσονται των τε γενομένων το σαφές σκοπείν και των μελλόντων ποτέ αύθις κατά το ανθρώπινον τοιούτων και παραπλησίων έσεσθαι, ωφέλιμα κρίνειν αυτὰ αρκούντως έξει».
Θουκυδίδης, Ιστορίαι, Α’ , 22.4
9 Μαΐου 1945: Η ανακοίνωση της υπογραφής της παράδοσης της ναζιστικής Γερμανίας σηματοδοτεί το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην καθημαγμένη Ευρώπη. Είναι έκτοτε η «Ημέρα της νίκης» για τους σοβιετικούς αλλά και τη διάδοχο, σημερινή Ρωσία. Για τους περισσότερους Ευρωπαίους όμως, η ημέρα αυτή παραδόξως θα αποκτήσει μετέπειτα ένα διαφορετικό, ενωτικό περιεχόμενο. Πέντε χρόνια αργότερα, ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Robert Schumann θα παρουσιάσει μια διακήρυξη για τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ανθρακα και Χάλυβα ανοίγοντας το δρόμο για μια επιπονη αλλά επιτυχημένη πορεία προς την ενοποίηση της Ευρώπης. Ετσι η 9η Μαίου εορτάζεται εφεξής από νικητές και ηττημένους του πολέμου ως η «Ημέρα της Ευρώπης».
19 Μαΐου 1919: Ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάζεται στη Σαμσούντα του Πόντου και θέτει σε εφαρμογή το τελικό σχέδιο εκκαθάρισης των Ελλήνων και λοιπών χριστιανών της ευρύτερης περιοχής, μια αιματηρή επιχείρηση που θα καταλήξει το 1923, με τη Συνθήκη της Λωζάνης, στην ίδρυση μιας Τουρκίας χωρίς ουσιαστικές χριστιανικές κοινότητες. Η ημέρα εορτάζεται πομποδώς από το τουρκικό κράτος ως «Η ημέρα της νεολαίας» και ταυτίζεται με την τουρκική ανεξαρτησία. Αντίθετα, την ίδια μέρα οι Ελληνες την τιμούμε ως την επέτειο της Γενοκτονίας των Ποντίων και του βίαιου ξεριζωμού τους από τις πατρογονικές τους εστίες.
29 Μαΐου 1453: Η κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς σηματοδοτεί το οριστικό τέλος της Ρωμαϊκής (ή πλέον καθ’ ημάς Βυζαντινής) Αυτοκρατορίας. Η «αποφράδα» αυτή ημέρα για τους σύγχρονους Ελληνες εορτάζεται και εργαλειοποιείται, ιδίως τα τελευταία χρόνια, στο πλαίσιο της νεοοθωμανικής προπαγάνδας του Τούρκου Προέδρου.
Είναι προφανές ότι η ιστορία επιδέχεται συνήθως διαφορετικών ερμηνειών, ανάλογα με τα οικονομικά συμφέροντα και τις πολιτικές σκοπιμότητες που αυτά παράγουν. Είναι επίσης γεγονός ότι η Γερμανία και η Τουρκία υπήρξαν, στα νεότερα χρόνια, σχεδόν πάντοτε στενοί εταίροι και σύμμαχοι. Ομως, από το 1945 και έπειτα ακολούθησαν διακριτούς δρόμους.
Η πρώτη συνέπραξε, έστω και δειλά, στη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ενωσης και στην εμπέδωση της μεταπολεμικής ειρήνης και σταθερότητας στην Ευρώπη. Αναγνώρισε έτσι, εν μέρει, τα σοβαρά λάθη του παρελθόντος. Αλλωστε, παρά τις ανησυχητικές εξελίξεις των τελευταίων ετών, η Ε.Ε. παραμένει το πιο επιτυχημένο πολυεθνικό εγχείρημα της σύγχρονης εποχής, με τα οφέλη να υπερτερούν των αδυναμιών της.
Αντίθετα, η δεύτερη εξακολουθεί να διέπεται από τις «γενετικές» της προδιαθέσεις: άρνηση του ιστορικού της παρελθόντος, σκόπιμη διαστρέβλωση των γεγονότων, επιθετική ρητορική αλλά και εχθρικές ενέργειες εις βάρος των γειτονικών της χωρών. Η πολιτική της μοιάζει τραγικά αμετάβλητη στο πέρασμα των αιώνων.
Χωρίς να υιοθετούμε απλουστευτική λογική, οφείλουμε να εκφράσουμε την προτίμησή μας στην πρώτη επιλογή. Σήμερα που η Ευρώπη βιώνει ξανά μια σοβαρή αξιακή κρίση, οι πρώιμες επιλογές της μεταπολεμικής Γερμανίας πρέπει να αποτελέσουν οδηγό κυρίως για την ίδια της τη σημερινή της ηγεσία, η οποία έχει παρεκκλίνει σοβαρά από αυτές, ιδίως στο ζήτημα της οικονομίας και της διαχείρισης της κατάστασης στην Ευρωζώνη, υιοθετώντας τιμωρητικές και επιθετικές προσεγγίσεις.
Χωρίς αμφιβολία, η σκόπιμη λήθη του ιστορικού παρελθόντος αποτελεί ολέθριο σφάλμα για τη σύγχρονη διακυβέρνηση και εγκυμονεί τον κίνδυνο ανατροπής όσων με πολύ κόπο κατακτήθηκαν στην Ευρώπη τα τελευταία εβδομήντα χρόνια. Οι Ελληνες οφείλουμε σήμερα να αφυπνιστούμε οι ίδιοι, ώστε να αφυπνίσουμε και την κοιμωμένη Ευρώπη, με οδηγό την ιστορική μνήμη και την κληρονομιά μας.
Λειτουργώντας ξανά ως υπεύθυνοι πολίτες, ας τιμούμε έμπρακτα και ας θυμίζουμε σε όλους τις τραγικές επετείους της 19ης και της 29ης Μαΐου.
Ας μη λησμονούμε όμως, ως Ευρωπαίοι, ότι για να πάμε μπροστά δίνοντας ελπίδα και προοπτική στις νεότερες γενιές, πρέπει πρωτίστως να αναδείξουμε και να υπερασπιστούμε με έργα την παραγωγική σημασία επετείων όπως η 9η Μαΐου.
Και μόνο έτσι θα είμαστε πραγματικοί νικητές.
*Ο Νίκος Θεοδώρου είναι Δικηγόρος και Διδάκτωρ Δημοσίου και Ευρωπαϊκού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ludwig-Maximilians του Μονάχου. I Ιστοσελίδα: www.ntheodorou.gr
