Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι διαχρονικά το κράτος και γενικότερα το πολιτικό μας σύστημα δεν ήταν ποτέ ειλικρινή στις σχέσεις τους με τον Τύπο, φυσικά και με τον περιφερειακό του κλάδο. Πρόκειται για μια σχέση διαχρονικά προβληματική και ετεροβαρή.
Το ισχύον θεσμικό περιβάλλον είναι έτσι δομημένο ώστε να ευνοεί, να συντηρεί και να αναπαράγει πελατειακές λογικές και σχέσεις εξάρτησης και υποταγής αντί να ενισχύει και να στηρίζει την ανεξαρτησία, την επιχειρηματικότητα και τον υγιή ανταγωνισμό. Αντίστοιχα οι δημόσιες πολιτικές που ασκήθηκαν στο χώρο όλα αυτά τα χρόνια πέραν του ότι ήταν αντιφατικές και πρόχειρες, προσαρμοσμένες κάθε φορά στη συγκυρία και στις πολιτικές επιδιώξεις της εκάστοτε κυβέρνησης, ποτέ δεν διακρίθηκαν για τον αναπτυξιακό και όχι επιδοματικό και διανεμητικό τους χαρακτήρα, ακριβώς για να συντηρούνται αυτές οι σχέσεις εξάρτησης.
Και το μεν κράτος και η πολιτική εξουσία καλά κάνουν και συντηρούν αυτό το αντιπαραγωγικό μοντέλο. Κάθε υπουργός θέλει όσο τίποτε άλλο να τον περιμένουν ουρές έξω από το γραφείο του και να του χτυπάνε την πόρτα συνδικαλιστές ή μεμονωμένοι εκδότες και καναλάρχες για να παίζει το προαιώνιο πολιτικό παιχνίδι. Το πραγματικό ερώτημα είναι τι κάνουμε εμείς οι υπόλοιποι, ο κόσμος του περιφερειακού Τύπου σε όλες του τις μορφές (έντυπο, τηλεόραση, ραδιόφωνο, sites). Οσοι θεωρούν εύκολη ή και αυτονόητη την απάντηση πλανώνται πλάνην οικτράν!
Ας κάνουμε μια υπόθεση εργασίας: Ας υποθέσουμε ότι εμφανίζεται ένας ρέκτης και τολμηρός υπουργός και μας εκχωρεί τη νομοθετική πρωτοβουλία. Μας λέει δηλαδή εμπρός νομοθετήστε ή εισηγηθείτε μου και εγώ θα υιοθετήσω ό,τι μου προτείνετε. Τρέμω και μόνο με την ιδέα! Γιατί τότε θα αναδειχτούν και θα έρθουν στην επιφάνεια όλες μαζί οι παθογένειες και αντιφάσεις ενός κλάδου (μιλώ κυρίως για το έντυπο και την τηλεόραση, χώρους που γνωρίζω καλά) που έχει «φρακάρει» συνδικαλιστικά, πολιτικά και προγραμματικά. Δεν παράγει γεγονότα, δεν ανοίγει ζητήματα και απλώς δίνει κάθε φορά μάχες οπισθοφυλακής προσπαθώντας να αποτρέψει τη μία ή την άλλη εξέλιξη, χωρίς καν να γνωρίζει ποια εξέλιξη θα ήταν επιθυμητή στη θέση αυτής που αποκρούεται. Είναι φανερό ότι απουσιάζει παντελώς ένα στρατηγικό σχέδιο για τον περιφερειακό Τύπο της σύγχρονης εποχής που θα δίνει νέες απαντήσεις στα σύγχρονα ερωτήματα που δεν μπορούν να απαντηθούν με τις παλιές συνταγές και τα παλιά στερεότυπα!
Γιατί όμως δεν μπορούμε να φτιάξουμε ένα τέτοιο σχέδιο; Δεν μας λείπουν ούτε οι έμπειροι και ευφυείς εκπρόσωποι ούτε τα ικανά στελέχη για να το καταρτίσουν.
Η απάντηση είναι ότι προσκρούουμε σε μια δομική ανεπάρκεια του περιφερειακού Τύπου, έντυπου και ηλεκτρονικού, που δεν είναι άλλη από την ύπαρξη πολλών και διαφορετικών ταχυτήτων στον κλάδο. Και αναφέρομαι προφανώς σε διαφορετικές ταχύτητες μεγεθών, δυνατοτήτων, στόχων, επιδιώξεων και εν τέλει συμφερόντων. Και το πρόβλημα είναι ότι αυτοί οι κύκλοι διαφορετικών συμφερόντων όχι μόνο δεν τέμνονται έστω σε κάποια σημεία αλλά τις περισσότερες φορές είναι πλήρως αντιτιθέμενοι σε βαθμό που ό,τι θεωρείται ευεργετικό για μερικούς να θεωρείται την ίδια στιγμή καταστροφικό για κάποιους άλλους.
Μπορώ να απαριθμήσω δεκάδες παραδείγματα. Δείτε π.χ. την τελευταία μεγάλη μεταρρύθμιση για τον έντυπο περιφερειακό Τύπο που αφορά το περίφημο Μητρώο Περιφερειακού και Τοπικού Τύπου που απλώς αντικατέστησε την ετησίως (λέμε τώρα…) εκδιδόμενη Υ.Α. για τις εφημερίδες που δικαιούνται να καταχωρίζουν κρατικές δημοσιεύσεις, χωρίς όμως καμιά αλλαγή στους όρους εισδοχής σε αυτό. Κάποιοι έβγαλαν τις «σημαίες στο μπαλκόνι» πανηγυρίζοντας, κάποιοι άλλοι με ολοφάνερη αμηχανία κατήγγειλαν τις διαδικασίες χωρίς να πάρουν θέση επί της ουσίας, κάποιοι τρίτοι, οι πιο πολλοί, είπαν «μια από τα ίδια, τι είχαμε, τι χάσαμε» και κάποιοι άλλοι, στους οποίους συγκαταλέγεται και η ταπεινότητά μου, το θεώρησαν μια ακόμη μεγάλη χαμένη ευκαιρία για τον περιφερειακό Τύπο.
Πάρτε το θέμα των κρατικών δημοσιεύσεων. Οι περισσότεροι επιθυμούν την διατήρησή τους και μετά την 31/12/2020 που σύμφωνα με τον νόμο καταργούνται, αλλά υπάρχουν και άλλοι που θεωρούν ότι πρόκειται για έναν θεσμικό και οικονομικό αναχρονισμό και μια από τις βασικές αιτίες νόθευσης του υγιούς ανταγωνισμού.
Τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα όσον αφορά το μέγα θεσμικό θέμα της περιφερειακής τηλεόρασης, που δεν είναι άλλο από την επικείμενη αδειοδότησή της. Εδώ μέχρι σήμερα κρυβόμαστε από το πρόβλημα γιατί γνωρίζουμε ότι είναι αδύνατον να συμφωνήσουμε όλοι σε ενιαίο πλαίσιο προϋποθέσεων. Και επειδή το θέμα είναι ανοιχτό και λίαν ευαίσθητο, δεν θέλω προς το παρόν να επεκταθώ περισσότερο επ’ αυτού.
Υπάρχει λύση σ’ αυτό το προφανές αδιέξοδο ή είμαστε καταδικασμένοι να παρακολουθούμε απλώς ανήμποροι τις εξελίξεις; Κατά τη γνώμη μου ασφαλώς υπάρχει, μόνο που δεν είναι εύκολη και ανώδυνη γιατί στις μέρες μας εύκολες και ανώδυνες λύσεις που να βολεύουν όλους απλώς δεν υπάρχουν. Και όποιος το ισχυρίζεται απλώς κοροϊδεύει αυτούς που τάχα υπερασπίζεται.
Και η λύση θα προέλθει αναγκαστικά από το κράτος, δεν γίνεται αλλιώς. Το κράτος δεν μπορεί να απουσιάζει παντελώς από το χώρο του Τύπου, είναι άλλωστε και συνταγματική επιταγή αυτό. Αλλά δεν μπορεί και να εμφανίζεται αλά καρτ. Να εμφανίζεται όταν είναι να μοιράσει χρήμα, ενισχύσεις, επιδοτήσεις κ.λπ. και να εξαφανίζεται όταν είναι να ασκήσει τον εποπτικό και ελεγκτικό του ρόλο, να ελέγξει π.χ. αν τηρείται η εργατική, ασφαλιστική και φορολογική νομοθεσία.
Κατά την ταπεινή μου γνώμη ο καιρός των «μπαλωμάτων» και των αποσπασματικών λύσεων όταν κάποιο επί μέρους θέμα κακοφορμίσει, έχει προ πολλού παρέλθει. Είναι επιτέλους ανάγκη η πολιτεία να καταρτίσει ένα στρατηγικό σχέδιο που θα οδηγεί στον περιφερειακό Τύπο της νέας εποχής: βιώσιμο, αυτοδύναμο, άρα πραγματικά ανεξάρτητο και αξιόπιστο.
Η λογική της μίζερης καθολικότητας και του «δίνω σε όλους από κάτι για να μην φωνάζουν» δεν είναι λογική ανάπτυξης. Είναι λογική στασιμότητας. Πρέπει να αντικατασταθεί από τη στρατηγική της δίκαιης και γενναιόδωρης επιλεκτικότητας με αναπτυξιακό πρόσημο, όπου οι κρατικές πολιτικές θα είναι στοχευμένες και θα έχουν σαν στόχο την ενίσχυση των επιχειρήσεων και όχι των επιχειρηματιών.
Για την εξειδίκευση και τη μετατροπή σε ρυθμίσεις εφαρμοσμένης πολιτικής, αυτής της στρατηγικής έχει γίνει ήδη σοβαρή προεργασία από μια σειρά φιλοπρόοδους, ανήσυχους και τολμηρούς επιχειρηματίες του περιφερειακού Τύπου, τόσο του έντυπου όσο και του ηλεκτρονικού. Οταν και η πολιτεία βρει το θάρρος να τις εφαρμόσει, πολλά πράγματα θα γίνουν καλύτερα για τον κλάδο!
* Ο Τρύφωνας Δάρας είναι νομικός, ειδικός σε θέματα περιφερειακών ΜΜΕ. Είναι επίσης νομικός σύμβουλος της Ενωσης Ενημερωτικών Τηλεοράσεων Ελληνικής Περιφέρειας.
(Κεντρική φωτογραφία: Andrys Stienstra / Pixabay)
