Αντί Ύμνων, μένει μόνον η ευκαιρία ενός θρήνου για την συντριβή και αποσύνθεση του μεσαίου χώρου.
Υπάρχει μια αδικία στην Ιστορία. Γράφτηκαν ύμνοι -κατά παραγγελίαν ή αυθόρμητοι- για τις ελίτ όλων των κοινωνικών σχηματισμών τής Ιστορίας. Γράφτηκαν λαϊκά έπη και για τους παρίες των κοινωνικών πυραμίδων. Αλλά σχεδόν τίποτα, τίποτα για τις μεσαίες τάξεις. Δεν λέω, ενδεχομένως μπορεί να εκληφθούν ως έπος του μικρομεσαίου όλα τα ακαλαίσθητα γλειψίματα, όλες οι άτσαλες κολακείες που έχουν εκστομίσει οι ψηφοθήρες τού δυτικού κόσμου τα τελευταία χρόνια για την πολιτική ισχύ τού μεσαίου χώρου. Αλλά στο ευαίσθητο πεδίο τής τέχνης δεν θυμάμαι τίποτε άλλο εκτός από αποκρουστικές ψυχογραφίες ασπόνδυλων μικρομεσαίων που διαγκωνίζονται για μια θέση στην οικονομική ελίτ και συντρίβονται τελικά στην ατελέσφορη προσπάθεια τους.
Α, ναι. Τώρα θυμήθηκα. Υπάρχει κι εκείνη η άνευ ανταπόκρισης στιχουργική έκκληση του «Λογό», τη δεκαετία του ’70, αν θυμάμαι καλά: «Γράψε κάτι που να πιάνει τη μεσαία τάξη, Γιάννη...» Εξ όσων θυμάμαι δεν γράφτηκε τελικά κάτι σχετικό. Ούτε από τον «Λογό». Υπάρχουν επίσης «Τα Μικροαστικά» του Κηλαηδόνη, σε στίχους του Νεγρεπόντη, βγαλμένα το 1973, ωδή στην πανελλήνια μικροαστική σιωπή για τη δικτατορία («ησυχία, τάξις και ασφάλεια»), αλλά κι αυτά δεν το έπος μιας τάξης που διεκδικεί την ηγεμονία στην πολιτική.
Ο Τζον Λένον, μας παρέδωσε στη δεκαετία του ‘70 τον τελευταίο ύμνο για τον «ήρωα της εργατικής τάξης». Για τους ήρωες της αστικής τάξης υπάρχει επίσης ένα πλήθος καλαίσθητων «αγιογραφιών»- σχοινοτενείς βιογραφίες και αυτοβιογραφίες, πληρωμένες ή όχι, πορτρέτα δια χειρός μεγάλων ζωγράφων, ανδριάντες, ιδρύματα με τ’ όνομα τους, κτίρια που υπενθυμίζουν την ανθρωπιστική τους ή φιλότεχνη δράση τους. Αλλά, για τον ήρωα της μεσαίας τάξης, όσο κι αν στύβω το μυαλό μου, δεν μπορώ να θυμηθώ ένα τρυφερό τραγούδι, μια λογοτεχνική ματιά συμπάθειας, ένα μνημείο δημόσιας αναγνώρισης της προσφοράς του.
Τα κόμματα εξουσίας που οφείλουν τις εκλογικές τους επιτυχίες, ιδιαίτερα της τελευταίας δεκαετίας, εδώ, στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, στην κολακεία προς το κοινωνικό συνονθύλευμα που αποκαλούν μεσαίο χώρο, έχουν υποχρέωση να αποκαταστήσουν αυτή την ιστορική αδικία. Ιδιαίτερα τώρα, που το είδος τελεί υπό εξαφάνιση.
Αναγνωρίζω, βεβαίως, τη δυσκολία τού πράγματος. Ο ήρωας της μεσαίας τάξης βρίσκεται σε μια αέναη σχιζοφρένεια. Τα βράδια κοιμάται με το όνειρο της οικονομικής μεγέθυνσης. Στον βαθύ του ύπνο βλέπει τον εφιάλτη της φορολογικής δήλωσης. Και το πρωί ξυπνάει με την φρίκη των φουσκωμένων λογαριασμών από τις πιστωτικές κάρτες του που τον απειλούν με προλεταριοποίηση. Δεν υπάρχει τίποτε το ηρωικό σ’ αυτές τις τρεις διαστάσεις του.
Συμβαίνει εδώ, συμβαίνει στη μεγαλύτερη (προς το παρόν) οικονομία τού κόσμου, την αμερικανική, συμβαίνει στις ευρωπαϊκές οικονομίες, συμβαίνει στις χώρες που πλήττονται από διατροφικές κρίσεις, συμβαίνει στις χώρες τής αλματικής ανάπτυξης που παράγουν νεόπλουτους και νεόπτωχους, συμβαίνει σχεδόν παντού και μ’ έναν θαυμαστό συγχρονισμό. Όπως κι αν αποφασίσουμε ν’ αποκαλέσουμε την κρίση που μαστίζει το οικονομικό μας σύμπαν -πετρελαϊκή, χρηματοπιστωτική, κρίση ρευστότητας, κρίση τροφίμων, κρίση προσφοράς ή ζήτησης, κρίση ακρίβειας, κρίση κυκλική ή του επιχειρηματικού κύκλου, ύφεση ή επιβράδυνση – είναι βέβαιο ότι διαλύει το κοινωνικό εκτόπλασμα στο οποίο, πρωτίστως, στηρίχθηκε εκλογικά ο νεοφιλελευθερισμός. Στη σοσιαλδημοκρατική ή στην αμιγώς δεξιά εκδοχή του.
Ο κοινωνικός χυλός που βαπτίστηκε μεσαίος χώρος, που απέκτησε συνοχή και εικονική ταξική υπόσταση στο πεδίο της απελευθέρωσης των αγορών, τώρα αποσυντίθεται. Ένα μικρό του μέρος έχει την τύχη να πάρει μέρος στο πάρτι της κερδοσκοπίας και τελικά να αποκτήσει το εισοδηματικό εισιτήριο για την είσοδο στο κλαμπ τής οικονομικής ελίτ. Μικρό, πολύ μικρό. Οι υπόλοιποι τρώνε πόρτα. Τα ονόματα τους εγγράφονται πλέον στο libra d’ oro των επισφαλών δανειοληπτών. Οι τράπεζες σταματούν να τους κλείνουν πονηρά το μάτι, φορούν το παγωμένο τους χαμόγελο και, όταν έλθει η ώρα, βγάζουν στο σφυρί τα πολύτιμα αποκτήματα της επίπλαστης ευημερίας.
Οι κυβερνήσεις σταματούν να τους χαμογελούν με νόημα. Φοροαπαλλαγές, τέλος. Το μικρό αποταμιευτικό τους πλεόνασμα, από μαύρες, γκρίζες ή ολόλευκες δραστηριότητες, αξίζει πια μόνο ως φορολογητέα ύλη. Οι επιδοτήσεις; Αν πρόκειται το κράτος να νοθεύσει τον ιερό, ελεύθερο ανταγωνισμό, δεν θα το κάνει για τους loser μικρομεσαίους. Θα το κάνει μόνο για τους «εθνικούς πρωταθλητές» και τους «εθνικούς προμηθευτές».
Ωστόσο, το μεγαλύτερο πρόβλημα δεν το έχουν οι ίδιοι οι αφανείς ήρωες του μεσαίου χώρου, οι οποίοι στο κάτω-κάτω θα βρουν τρόπους να διοχετεύσουν τον θυμό τους μαζί μετά συνήθη θύματα του καπιταλισμού-καζίνο που πνέει τα λοίσθια. Το μεγαλύτερο πρόβλημα το ... έχουν οι κατασκευαστές τού «μεσαίου μύθου» που αποτέλεσε το προσφιλές ιδεολογικό καταφύγιο των περισσότερων κομμάτων εξουσίας στη Γηραιά Ευρώπη και όχι μόνο. Η πολλά υποσχόμενη εκλογική πελατεία τού μεσαίου χώρου εξαντλήθηκε, κουράστηκε να περιμένει τη χρυσή ευκαιρία, δέχεται πια μόνο ξεγυρισμένα χαστούκια, υποβαθμίζεται εισοδηματικά, αποσυντίθεται κοινωνικά. Και, πολιτικά, γίνεται πλέον επικίνδυνη.
* Ο Βαγγέλης Πάλλας είναι δημοσιογράφος, Freelancer. Διαπιστευμένος στην Ε.Ε. - Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και βραβευμένος για άρθρα του από την Ε.Ε.
Pallas.eu@gmail.com
Διαβάστε το άρθρο στην ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ http://www.eleftheriaonline.gr/stiles-sxolia/epistoles/item/46518-evrwpi-twn-perioxwn
