Η επιφυλακτικότητα είναι φυσιολογική καθώς εν προκειμένω παίζονται πολλά τόσο στο προσκήνιο όσο και στο παρασκήνιο. Οι παράγοντες της αυτοδιοίκησης αποτελούν κατά έναν τρόπο τμήμα από το “βαθύ κράτος” που ενισχύθηκε σημαντικά με τις ρυθμίσεις του “Καλλικράτη”. Πολύπλοκοι μηχανισμοί επιρροής στην κοινωνία διευθύνονται από κέντρα και παράκεντρα της αυτοδιοίκησης, γεγονός που αποτυπώθηκε στην αναντιστοιχία της πολιτικής επιρροής των κομμάτων με τα εκλογικά αποτελέσματα στην αυτοδιοίκηση. Ποτέ δεν υπήρχε ασφαλώς απόλυτη στοίχιση, παρά το γεγονός ότι όλα τα κόμματα κατά κανόνα “έχριζαν” άμεσα ή έμμεσα εκλεκτούς. Η πρόσφατη αναντιστοιχία έχει να κάνει κατ' αρχήν με τον “Καλλικράτη” και τους μηχανισμούς που “γεννάει” μέσα από τη νέα γραφειοκρατία η μετατροπή του θεσμού της αυτοδιοίκησης σε τμήμα του μηχανισμού διοίκησης. Αλλά και με την πολύ γρήγορη ανατροπή των πολιτικών συσχετισμών η οποία δεν απορρόφησε τους τοπικούς και περιφερειακούς μηχανισμούς εξουσίας. Οι οποίοι γνωρίζουν να αναπαράγονται και σε δυσμενές πολιτικό περιβάλλον. Οι παράγοντες αυτοί βεβαίως σε συνδυασμό με τη φθορά του πολιτικού συστήματος οδήγησαν σημειακά και σε αυτοδιοικητικές τερατογενέσεις. Αποκαλύπτοντας ότι η ιδεολογία της ευτέλειας που καλλιεργείται την εποχή της μιντιοκρατίας έχει βαθύτατη επίδραση στην κοινωνία και παίζει καταλυτικό ρόλο στην αποδιοργάνωση του πολιτικού συστήματος. Το οποίο κάνει ό,τι είναι δυνατόν να την ενισχύσει καθώς οι λέξεις “διαφθορά” και “διαπλοκή” παρελαύνουν άλλοτε ως νοσηρή πραγματικότητα και άλλοτε ως μιντιακή εφεύρεση στο καθημερινό πολιτικό λεξιλόγιο. Η όποια συζήτηση για την αυτοδιοίκηση δεν μπορεί να αγνοεί αυτό το περιβάλλον και την επίδραση που έχει σε όλα τα επίπεδα.

Η ισχύς των μηχανισμών εξουσίας στην αυτοδιοίκηση έχει διαφανεί τα προηγούμενα χρόνια όταν δήμαρχοι και νομάρχες κατόρθωσαν να ανατρέψουν ρυθμίσεις οι οποίες θα άλλαζαν ριζικά τα πράγματα εφόσον είχαν εφαρμοστεί τα νομοθετημένα μέτρα. Ως εκ τούτου θα πρέπει να περιμένει κάποιος τις τελικές ρυθμίσεις για να εκτιμηθεί και η επίδραση την οποία μπορεί να έχουν σχετικά με την επιτάχυνση των εξελίξεων στην αυτοδιοίκηση. Ανεξαρτήτως από αυτό όμως και από τις τελικές ρυθμίσεις που θα καθιερωθούν -και με την αίρεση... αν θα εφαρμοστούν- εκείνο το οποίο γίνεται αντιληπτό είναι πως καταλυτικό ρόλο σε κάθε περίπτωση μπορεί να παίξουν οι αυτοδιοικητικές κινήσεις πολιτών. Οι οποίες είναι και το ζητούμενο καθώς το πολιτικό σύστημα επιδιώκει να ρυμουλκήσει την αυτοδιοίκηση και η αυτοδιοίκηση το... πολιτικό σύστημα. Τα κόμματα επιδιώκουν να χειραγωγήσουν την αυτοδιοίκηση και να κερδίσουν θέσεις μέσα στο σύστημα τοπικής και περιφερειακής διοίκησης. Στο πλαίσιο αυτό με τον έναν ή τον άλλον τρόπο δημιουργούν δικές τους “κινήσεις” και προωθούν τους “εκλεκτούς” που επιλέγουν από τη “δεξαμενή” στελεχών που έχει το καθένα ή τα “ανοίγματα” που κάνει για να διευρύνει την επιρροή του. Το έχω γράψει και άλλοτε, δεν θεωρώ ότι... απαγορεύεται τα κόμματα να ασχολούνται με την αυτοδιοίκηση. Αντιθέτως πιστεύω ότι θα έπρεπε να παράγουν πολιτική για την αυτοδιοίκηση και τοπική πολιτική, με εσωτερικές θεσμικές διαδικασίες μέσα από τις οποίες θα μπορούσαν να αναδειχθούν πραγματικά αυτοδιοικητικά στελέχη. Ιδιαίτερα όμως σήμερα σε συνθήκες πλήρους απαξίας της κεντρικής πολιτικής σκηνής, θεωρώ όμως ότι “ανάσα” στην τοπική αυτοδιοίκηση μπορούν να δώσουν οι πολίτες οργανώνοντας τη δική τους παρέμβαση στις διαδικασίες με κινήσεις που θα εκφράζουν την αγωνία των ανθρώπων εκτός κομματικών τειχών.

Φυσικά η λέξη “αγωνία” έχει μια ορισμένη ευρύτητα και είναι πολιτικά ουδέτερη σε μια εποχή που κρίνονται πολλά. Και ο καθένας τοποθετείται απέναντι σε αυτή από τη δική του σκοπιά. Το πραγματικό της περιεχόμενο κρίνεται από το πρόγραμμα στη βάση του οποίου μπορεί να συγκροτηθεί μια αυτοδιοικητική κίνηση σε συνδυασμό με την διαχειριστική ικανότητα εκείνων που την συγκροτούν. Δε σκέπτονται όλοι το ίδιο για το δημόσιο χώρο και την προστασία του, για τις κοινωνικές προτεραιότητες, για τα δικαιώματα και τη δημοκρατία. “Ανεξαρτησία για την... ανεξαρτησία” είναι άνευ νοήματος, ένα άθροισμα “ανεξάρτητων” χωρίς ενιαία αντίληψη για την πόλη και την κοινωνία μπορεί να οδηγήσει σε διαλυτικές καταστάσεις. Αυτό βεβαίως δεν θα πρέπει να να οδηγήσει στην άλλη άκρη της “ομοιομορφίας” και του “λόχου”, από την οποία υπάρχει κακή εμπειρία καθώς είναι και το χαρακτηριστικό “προσωπικών” συνδυασμών (είτε έχουν κομματικό χρώμα, είτε όχι). Τα όσα προηγήθηκαν εξηγούν γιατί ο πολιτικός χρόνος μέχρι τις επόμενες εκλογές δεν είναι τόσο μεγάλος όσο φαίνεται όπως ανέφερα εισαγωγικά. Και γιατί από τώρα θα πρέπει να ξεκινήσουν οι όποιες συζητήσεις για σχηματισμούς οι οποίοι δεν θα ήθελαν να εξαρτήσουν την παρουσία τους από τις πολιτικές συγκυρίες. Γιατί τα προγράμματα θα πρέπει να είναι κατά το δυνατόν σαφέστερα, να εκφράζουν μια συνολική άποψη για τον τόπο, το μέλλον του και τον τρόπο διαχείρισης του δήμου, να τοποθετούνται σε κρίσιμα ζητήματα και να προτείνουν μέσα αντιμετώπισης. Πολύ περισσότερο θα πρέπει να είναι δεσμευτικά για όσους διεκδικούν την ψήφο των πολιτών για να τα υλοποιήσουν. Και να υπάρχει ένας ευρύς πυρήνας ανθρώπων που πλαισιώνουν το εγχείρημα για να είναι γνωστή στους πολίτες η “ανθρωπογεωγραφία” του. Κινήσεις της τελευταίας στιγμής χωρίς κομματικά στηρίγματα, είναι καταδικασμένες να αποτύχουν.

Θα έλεγα ότι το έγκαιρο της εμφάνισης αφορά και τους κομματικούς σχηματισμούς και τους αυτοδιοικητικούς παράγοντες. Οχι πως θα πάρει υπόψη του κανένας την παρατήρηση, αλλά οφείλω να την καταθέσω. Από μια άποψη αφορά “τα του οίκου” των κομμάτων και θα μπορούσε κατ' αρχήν να συμφωνήσει κάποιος. Πλην όμως δεν έχει να κάνει με ποιους θα εκλέξουν στα κομματικά όργανα αλλά ποιους θα προκρίνουν για τη διαχείριση των δημόσιων υποθέσεων. Και ως εκ τούτου η υπόθεση αυτή αφορά και στην κοινωνία. Εχει σχέση με τα πρόσωπα, αλλά δεν έχει σχέση μόνον με αυτά. Συνδέεται και με την αντίληψη των κομματικών φορέων σχετικά με τη διαδικασία επιλογής προσώπων, με τις εσωτερικές έριδες αλλά και τις φιλοδοξίες παλιών και νέων. Ορισμένες φορές συνδέεται και με τους πολιτικούς σχεδιασμούς των προσώπων οι οποίοι πολλές φορές “φρακάρουν την εξέλιξη”. Κατά τη γνωστή έκφραση... ονόματα δεν λέμε, αλλά είναι ηλίου φαεινότερον ότι συμβαίνει και αυτό, είτε σε δήμους με ειδικό πολιτικό βάρος (και ως εκ τούτου ανάλογη βαρύτητα στην επιλογή προσώπων), είτε σε δήμους όπου πίσω από την κουρτίνα υπάρχουν προσωπικοί σχεδιασμοί και έντονες διεργασίες. Δεδομένων τούτων είναι φανερό ότι πλείστα όσα θα εξαρτηθούν από τις τελικές διατάξεις που θα φέρει η κυβέρνηση για ψήφιση στη Βουλή. Η απλή αναλογική ακόμη και... μαϊμουδισμένη όπως φαίνεται, θα δημιουργήσει άλλο περιβάλλον επιταχύνοντας ενδεχομένως τις διεργασίες καθώς αντικειμενικά θα ενθαρρυνθούν ορισμένες πρωτοβουλίες. Η καθιέρωση θητειών εφόσον δεν υπάρχουν “παράθυρα” και... νοθείες της έννοιας, σε ορισμένους δήμους θα... επιβάλει την επιτάχυνση απελευθερώνοντας “δελφίνους” από τα δεσμά του δημάρχου. Το επόμενο διάστημα από αυτή την άποψη, σίγουρα θα έχει ενδιαφέρον και μπορεί να γεννήσει εξελίξεις. Η αναγέννηση όμως του θεσμού της αυτοδιοίκησης θα παραμείνει το ζητούμενο στα χέρια των πολιτών.