Εκτύπωση αυτής της σελίδας
Τετάρτη, 06 Νοεμβρίου 2019 18:52

Η ανάπλαση και η αρχαία πόλη

Γράφτηκε από τον
Βαθμολογήστε αυτό το άρθρο
(1 Ψήφος)
Η ανάπλαση και η αρχαία πόλη

 

Κάπου στα ψιλά της ειδησεογραφίας περνάει μια υπόθεση η οποία κατά την γνώμη μου αποτελεί έγκλημα σε βάρος της ιστορίας της πόλης, με την υπογραφή των δημοτικών αρχόντων.

Και ως τέτοιο χαρακτηρίζω την “ανάπλαση” της πλατείας Υπαπαντής χωρίς να προηγηθεί η απαραίτητη ανασκαφική έρευνα προκειμένου να έρθουν στην επιφάνεια οι αρχαιότητες που κρύβονται κάτω από τις πλάκες της πλατείας και το οδόστρωμα των γύρω δρόμων.

Πρόκειται για μια παλιά ιστορία η οποία κατά καιρούς έχει προκαλέσει αντιδράσεις των ανθρώπων της πόλης από τις αρχές της δεκαετίας του 1960, όταν, κατά τη διάρκεια των εκσκαφών για τη διαμόρφωση της πλατείας Υπαπαντής, ήρθαν στο φως σημαντικά ευρήματα. Τα οποία θάφτηκαν χωρίς να δοθούν ποτέ εξηγήσεις, με την ελπίδα ότι θα... ξεχαστούν. Τα θυμούνται όλοι εκείνοι οι οποίοι τότε ήταν μαθητές στο Γυμνάσιο και το 1ο Δημοτικό Σχολείο, τα παιδιά της γειτονιάς που έπαιζαν στην πλατεία. Και οφείλουν να τα μάθουν εκείνοι που διαφεντεύουν τις τύχες της πόλης βλέποντας το μέλλον της στις πλακοστρώσεις. Το σχετικό ιστορικό (με τα απαραίτητα σχόλια) είχα καταθέσει πριν από 5 χρόνια (1/10/2014) στη στήλη “Καλημέρα κύριε δήμαρχε” που έγραφα αδιαλείπτως για 20 χρόνια στην “Ελευθερία”:

«Την περίοδο 1960-1961, ο έφορος Αρχαιοτήτων Νίκος Γιαλούρης κάνοντας δοκιμαστικές τομές έφερε στην επιφάνεια ένα μεγάλο κτήριο δημόσιου χαρακτήρα, ίσως ένα Γυμνάσιο. Η χρονολόγηση που έχει γίνει αποφαίνεται ότι πρόκειται για κτίσμα που πρέπει να έχει κατασκευαστεί ανάμεσα στους Ελληνιστικούς και Υστερους Ρωμαϊκούς χρόνους. Πολλοί τότε μίλησαν για την αρχαία πόλη των Φαρών και λογικό θα ήταν να ξεκινήσει εκτεταμένη ανασκαφική προσπάθεια, τουλάχιστον στο χώρο της πλατείας και των δρόμων που την περιβάλλουν, έτσι ώστε να έρθει στο φως ό,τι υπήρχε κάτω από αυτή. Ενα μεγάλο κτήριο δημόσιου χαρακτήρα δεν μπορεί να είναι μόνο του… στο πουθενά. Αλλωστε τη θέση μιας αρχαίας πόλης στην περιοχή την είχε ήδη εντοπίσει από το 1911 ο Καλαματιανός καθηγητής Πανεπιστημίου Ανδρέας Σκιάς που είχε εντοπίσει θεμέλια πύργου και τείχος της κλασικής οχύρωσης των Φαρών νοτίως του Κάστρου, κάπου στη σημερινή οδό Μητροπολίτου Μελετίου, από το νεκροταφείο προς την Υπαπαντής. Θεωρούσε μάλιστα ότι το τείχος συνεχιζόταν προς το βορρά περικλείοντας το Κάστρο και τους κοντινούς λόφους. Ο ίδιος εντόπισε κοντά στο Νέδοντα, στο Λιθωμένο Φίδι, αρχαϊκές επιγραφές χαραγμένες στα βράχια. Ενώ στο διάστημα από το 1961 μέχρι το 1966 έρευνες Αμερικανών αρχαιολόγων στις Τούρλες (στο λόφο βορειοανατολικά του Κάστρου) έφεραν στο φως ευρήματα που ενισχύουν την άποψη ότι στην περιοχή του Κάστρου ήταν οι αρχαίες Φαρές. Εκτενή αναφορά στα θέματα αυτά έχει κάνει σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στην ειδική έκδοση της "Καθημερινής" για την Καλαμάτα ο καθηγητής Πέτρος Θέμελης. Μετά από παρεμβάσεις της Εκκλησίας οι ανασκαφές σταμάτησαν και τα αρχαία σκεπάστηκαν, ενώ δεν υπήρξε κανένας ουσιαστικός έλεγχος στις εκσκαφές που έγιναν τα επόμενα χρόνια για την κατασκευή ογκωδών κτηρίων στην περιοχή. Οι λόγοι είναι προφανείς, αλλά δυστυχώς οι ζημιές έχουν γίνει "νύχτα", ενώ έχουν καταστραφεί ακόμη και τα λείψανα που είχε ανακαλύψει ο Ανδρέας Σκιάς. Απομένει όμως ο χώρος της πλατείας και παραμένει το αίτημα της λογικής, για εκτεταμένη ανασκαφική έρευνα στο χώρο αυτό».

Είναι μια υπόθεση για την οποία (και) προσωπικά έχω δώσει μάχες εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Με αρθρογραφία στην “Ελευθερία” αλλά και μεγάλη έρευνα για το θέμα, στην οποία μίλησαν πολιτικοί και αρχαιολόγοι υποστηρίζοντας την ανάγκη ανασκαφικής έρευνας. Και αφού το θέμα είχε έρθει πάλι στην επιφάνεια, στις 9/5/2008, είχα γράψει το εξής σημείωμα στο “Καλημέρα κύριε δήμαρχε” με τίτλο “Υπαπαντή, ανάπλαση και αρχαία”:

«Το ζήτημα των αρχαιοτήτων της Υπαπαντής έρχεται πάλι στην επικαιρότητα με αφορμή την κίνηση της διαδικασίας για ανάπλαση της πλατείας. Και ενώ η πόλη έχει συνειδητοποιήσει την ανάγκη, πριν από οποιαδήποτε επέμβαση, να γίνει εκτεταμένη ανασκαφική έρευνα έτσι ώστε να αποκαλυφθεί η αρχαία της ταυτότητα, ο δήμαρχος Παν. Νίκας επιμένει να “νίπτει χείρας” για το θέμα αυτό. Με μια ορισμένη τροποποίηση σε σχέση με προηγούμενες τοποθετήσεις, πετάει το μπαλάκι στο υπουργείο Πολιτισμού και το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Με τις δηλώσεις του αναγνωρίζει αυτό που... γνωρίζουν όλοι: Αρχαία είχαν αποκαλυφθεί κατά το παρελθόν στην πλατεία και είναι προσδιορισμένη η θέση τους. Μέχρι πρότινος προσπερνούσε το γεγονός αυτό, κάτι το οποίο ασφαλώς δεν μπορεί να κάνει στο διηνεκές, καθώς υπάρχουν και τεκμήρια που αποδεικνύουν την ύπαρξη κτισμάτων. Υπάρχει ένα ερώτημα το οποίο τελικά οφείλει να απαντήσει ο δήμαρχος: Τον ενδιαφέρει ή όχι η ανάδειξη της αρχαίας κληρονομιάς της πόλης; Εφόσον η απάντηση είναι θετική, οφείλει ο ίδιος να αναλάβει πρωτοβουλία ώστε οι αρμόδιοι φορείς να κινήσουν τη διαδικασία των ανασκαφών, πριν ξεκινήσει η μελέτη για την ανάπλαση της πλατείας.

Η υποχρέωση αυτή απορέει λόγω του αξιώματος που κατέχει για δύο λόγους. Ο πρώτος έχει να κάνει με το ενδιαφέρον που οφείλει να επιδείξει, καθώς από μόνο του το υπουργείο Πολιτισμού ουδέποτε θα σκεφθεί να... μπει στα έξοδα. Ο δεύτερος σχετίζεται με την ίδια την ανάπλαση. Η μελέτη που θα εκπονηθεί οφείλει να λάβει υπόψη της τον παράγοντα αυτό. Διαφορετικά υπάρχει η πιθανότητα να δοθούν τσάμπα χρήματα καθώς όταν έρθει η ώρα των επεμβάσεων μπορεί να... βρει μπροστά του τα αρχαία. Γιατί κανένας δεν του διασφαλίζει ότι τότε οι πολίτες δεν θα προσφύγουν ζητώντας την αναστολή των εργασιών που θα αναπτυχθούν σε χώρο στον οποίο υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα. Η λογική του δημάρχου Λουδοβίκου είναι εξαιρετικά επικίνδυνη για την πόλη. Και δεν σημαίνει ότι οι πολίτες θα την ανέχονται μονίμως χωρίς να χρησιμοποιήσουν τις δυνατότητες που τους δίνει η νομοθεσία. Είναι αδιανόητο τη σημερινή εποχή να αντιμετωπίζεται με σκοταδιστικό τρόπο η υπόθεση της πολιτιστικής κληρονομιάς. Συνέβη τη δεκαετία του 1960 και εκτός από τα ευρήματα που θάφτηκαν κάτω από τους όγκους χωμάτων, καταστράφηκαν και άλλα στην περιοχή με εργασίες που έγιναν νύχτα. Οι σκοποί ήταν προφανείς και ουδεμία σχέση είχαν με τα... εκκλησιαστικά μνημεία και την προστασία τους. Δεν μπορούμε να διανοηθούμε ότι ο δήμαρχος είναι δέσμιος των ιδίων κύκλων που εμπόδισαν την ανασκαφική έρευνα στη δεκαετία του 1960. Οι οποίοι έχουν πλέον σιωπήσει δημοσίως καθώς δεν βρίσκουν πια υποστήριξη μέσα στους κόλπους της επίσημης Εκκλησίας. Και ο ίδιος οφείλει να αποδείξει ότι βάζει το συμφέρον της πόλης πάνω από τις αντιλήψεις ορισμένων (παρα)εκκλησιαστικών υποστηρικτών του».

Ολα αυτά ισχύουν στο ακέραιο και με τη μετακίνηση του κ. Νίκα στη θέση του περιφερειάρχη, από την οποία στην ουσία κατευθύνει τις υποθέσεις της Καλαμάτας. Θεωρώ αυτονόητη την τοποθέτηση ότι καμία επέμβαση δεν πρέπει να γίνει στην πλατεία Υπαπαντής αν δεν προηγηθεί ανασκαφική έρευνα. Δημοτικοί σύμβουλοι, συλλογικότητες και πολίτες έχουν το λόγο, για να αποτρέψουν μια τεράστια δαπάνη για έργο καταστροφικό της ιστορίας μας. Αν θαφτούν για μια ακόμη φορά τα αρχαία κάτω από τις πλάκες, τότε η υπόθεση ανάδειξης της αρχαίας πόλης κλείνει για πολλές δεκαετίες, ίσως και οριστικά. Αν επιλεγεί αυτό ως τύχη τους, οι αρχαιότητες μπορεί να εκδικηθούν τον βανδαλισμό τους και να έρθουν στην επιφάνεια στη διάρκεια των εργασιών και να ακυρώσουν την ταφή τους, οπότε τέλος η χρηματοδότηση και η ανάπλαση.

Ως υστερόγραφο: Τότε που ξεκίνησε η συζήτηση της ανάπλασης μου τηλεφώνησε ένας παλιός Καλαματιανός από ιστορική οικογένεια της πόλης, γείτονας κάποτε της Υπαπαντής. Για να διαμαρτυρηθεί, επειδή η διαμόρφωση της πλατείας Υπαπαντής είναι έργο του σπουδαίου Καλαματιανού αρχιτέκτονα Ηλ. Σκρουμπέλου. Είναι μια άλλη πλευρά της υπόθεσης, που έχει να κάνει με τη λαίλαπα των πλακοστρώσεων που δεν εξετάζει και δεν σέβεται την ιστορία και την κληρονομιά της πόλης.