Μέσα από συγκρούσεις και με αφορμή το σεισμό συνειδητοποιήθηκε από ευρύτερα στρώματα της τοπικής κοινωνίας η ανάγκη διάσωσης των κτηρίων. Σε αυτό συνέτειναν μια σειρά από παράγοντες και κυρίως η αποφασιστικότητα της τότε δημοτικής αρχής (με δήμαρχο το Στ. Μπένο) που είχε θέσει το "καυτό" εκείνη την εποχή θέμα στις προτεραιότητες. Ο χαρακτηρισμός μιας ευρείας περιοχής ως Ιστορικού Κέντρου και μια μελέτη για τα διατηρητέα της πόλης που είχε ολοκληρωθεί την εποχή των σεισμών, αποτέλεσαν τη βάση για την εκκίνηση ενεργειών αποκατάστασης αμέσως μετά τους σεισμούς. Η παροχή κινήτρων που διευρύνθηκαν μετά από τις επίμονες ενέργειες και προτάσεις του Συλλόγου Ιδιοκτητών που υιοθετήθηκαν από το Δημοτικό Συμβούλιο, έδωσε μια επιτάχυνση στην υπόθεση αυτή. Σημαντικό ήταν το γεγονός ότι η διαδικασία αυτή συνέπεσε με μια γενικότερη "έκρηξη" της οικοδομικής δραστηριότητας και την ανάπτυξη εμπορικών-επαγγελματικών δραστηριοτήτων στις περιοχές που απλώνονται τα διατηρητέα.
Η αποκατάσταση ξεκίνησε με γρήγορους ρυθμούς οι οποίοι όμως με το χρόνο ατόνησαν καθώς εξανεμίστηκαν η ευαισθησία για τις ζημιές από τους σεισμούς και το ενδιαφέρον τόσο της Πολιτείας όσο και του Δήμου Καλαμάτας. Τα κίνητρα δεν έφταναν πλέον για να συνεχιστεί η προσπάθεια, τα προγράμματα περιορίστηκαν και ο ίδιος ο δήμος εγκατέλειψε τα δικά του διατηρητέα στην τύχη τους. Πολλά εξαιρετικά αξιόλογα κτήρια έμειναν πληγωμένα σε περιοχές χωρίς ιδιαίτερη εμπορική δραστηριότητα, γεγονός που έκανε ακόμη περισσότερο δύσκολη την αποκατάσταση. Οι παραινέσεις προς τις εκάστοτε δημοτικές αρχές να καθιερώσουν μια δέσμη κινήτρων για τους ιδιοκτήτες και να διεκδικήσουν πρόσθετα μέτρα, δεν έπιασαν τόπο καθώς οι τοπικοί άρχοντες διέγραψαν από την ατζέντα ενδιαφερόντων του δήμου αυτή την υπόθεση. Οι δυνατότητες για τουριστική αξιοποίηση κτηρίων ως ομάδων καταλυμάτων περιορίστηκαν καθώς συνέπεσαν με την έναρξη της κρίσης. Η οποία ήρθε να βάλει τέλος σε οποιαδήποτε σκέψη ανακατασκευής.
Ετσι βρισκόμαστε σήμερα να έχει αποκατασταθεί ένας σημαντικός αριθμός διατηρητέων που δίνει το "χρώμα" της παλιάς πόλης σε ορισμένες περιοχές, αλλά ένας εξίσου σημαντικός αριθμός κτηρίων να είναι σε… στάση αναμονής μέχρι να έρθει η ώρα της κατάρρευσης ή ενός "θαύματος" που θα διασώσει κάποιο από αυτά. Προοπτική εξαιρετικά… χλωμή αλλά "η ελπίδα πεθαίνει τελευταία".
Υπάρχει όμως μια πρωτοβουλία που παρουσιάζει ενδιαφέρον και έχει να κάνει με την επαναδραστηριοποίηση του Πανελληνίου Συλλόγου Πολιτών και Φορέων Ιδιοκτητών Διατηρητέων Κτηρίων και Μνημείων. Είχε χαθεί για περισσότερα από 10 χρόνια έχοντας αμφιλεγόμενους στόχους καθώς μεταξύ αυτών περιλαμβανόταν και η… κατεδάφιση διατηρητέων από τη στιγμή που δεν απέφεραν εισόδημα στους ιδιοκτήτες. Η επανεμφάνιση συνοδεύτηκε από μια στροφή στους στόχους του συλλόγου, όπως παρουσιάστηκαν πριν από λίγο καιρό στο Ναύπλιο.
Δύο είναι οι βασικές κατευθύνσεις, σύμφωνα με το νέο πρόεδρο, τον αρχιτέκτονα και επίτιμο διευθυντή Αναστήλωσης Νεότερων και Σύγχρονων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού Νίκο Χαρκιολάκη: η ενίσχυση των φορολογικών κινήτρων για τους ιδιοκτήτες διατηρητέων κτηρίων και η αξιοποίηση του νέου ΕΣΠΑ (2014 - 2020) προκειμένου να χρηματοδοτηθεί η πλήρης ή μερική αποκατάσταση ενός πολύ σημαντικού αριθμού διατηρητέων σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια: αν τα χαρακτηρισμένα από διαφορετικούς φορείς κτήρια υπολογίζονται πρόχειρα σε 20.000 με ένα κονδύλι της τάξης του 1 δισεκατομμυρίου ευρώ μπορούν να αποκατασταθούν στο σύνολό τους ή μερικώς (όψεις και στέγη) περισσότερα από 5 με 6.000 κτήρια σε όλη τη χώρα. Πιο συγκεκριμένα: το 1 δισ. ευρώ μοιράζεται ισομερώς σε δύο κατηγορίες διατηρητέων. Με τα πρώτα 500 εκατ. μπορούν να αποκατασταθούν οι όψεις και οι στέγες 5.000 κτηρίων. Το δεύτερο «πακέτο» των υπόλοιπων 500 εκατ. θα καλύψει τα έξοδα πλήρους αποκατάστασης 500 σημαντικών από αρχιτεκτονική ή ιστορική άποψη κτισμάτων με μέσο όρο δαπάνης 1 εκατ. ευρώ. Ο σύλλογος είναι πρόθυμος να καλύψει το κόστος της εθνικής συμμετοχής (10% με ενδεχόμενο περαιτέρω μείωσης στο 5%) πείθοντας τα μέλη του να καταβάλουν το συγκεκριμένο ποσοστό. Η εκτίμηση είναι ότι μέσα στο 2014 θα μπορούσαν να γίνουν αναθέσεις μελετών και το 2015 να ξεκινήσουν τα έργα αποκατάστασης. Η πρόταση αποτελεί ένα μεγάλο πρόγραμμα αναζωογόνησης της οικοδομικής δραστηριότητας και ως εκ τούτου παρουσιάζει πρόσθετο ενδιαφέρον. Η ενεργοποίηση των δήμων προς αυτήν την κατεύθυνση, είναι μια υπόθεση που θα έπρεπε να εξεταστεί σοβαρά γιατί πέραν των άλλων είναι και η μοναδική που φαντάζει εφικτή για τη διάσωση του αρχιτεκτονικού πλούτου και της ιστορικής φυσιογνωμίας πολλών περιοχών.
Ηλίας Μπιτσάνης
