Η πεποίθηση αυτή εδραιώνεται διαρκώς και όπως φαίνεται ορισμένοι τουριστικοί πράκτορες έχουν εντάξει την επίσκεψη στο πρόγραμμα φιλοξενίας. Πέρα από κάθε αμφιβολία οι επισκέπτες μένουν εντυπωσιασμένοι από την τεράστια ποικιλία φρούτων και λαχανικών αλλά και από τις τιμές, όταν τα στοιχεία αυτά συγκρίνονται με αυτά που βλέπουν στις χώρες τους. Η λαϊκή αγορά αποτελεί μια χειροπιαστή απόδειξη για τις παραγωγικές δυνατότητες του τόπου, ενώ ταυτοχρόνως αναδεικνύει για τις ιδιαιτερότητες της περιοχής και τα τοπικά χαρακτηριστικά ορισμένων προϊόντων.
Αναφερόμαστε ειδικά στη λαϊκή αγορά γιατί εκεί βρίσκεται συγκεντρωμένος ο μεγάλος όγκος των προϊόντων. Από εκεί και ύστερα αυτή η ποικιλομορφία συναντιέται σε ένα πλήθος από μανάβικα και μικτά καταστήματα που παρά τη διαφορά στην τιμή, αποτελούν σημαντικούς κρίκους για τη διάχυση της παραγωγής στους καταναλωτές μέσα από ένα ευρύτατο δίκτυο. Σε εποχές κρίσης η διαφορά στην τιμή παίζει σημαντικό ρόλο και γι' αυτό το λόγο άλλωστε παρατηρείται όλο και περισσότερη μετατόπιση προς τη λαϊκή αγορά ή και τα σούπερ μάρκετ (όπου οι τιμές χαρακτηρίζονται ως ενδιάμεσες).
Περιγράφουμε αυτή την εικόνα της ποικιλότητας τόσο στην παραγωγή όσο και τους τρόπους διάθεσης για να την αντιπαραβάλουμε με μια άλλη πλευρά που υποδηλώνει τις στρεβλώσεις στην οικονομία. Την ίδια ώρα που ο τόπος πλημμυρίζει κυριολεκτικά από φρούτα και λαχανικά της περιοχής, στα ράφια των σούπερ μάρκετ μοστράρουν φρούτα και λαχανικά εισαγωγής ακόμη και από τη Λατινική Αμερική, σε τιμές που… σοκάρουν. Βεβαίως οι αλυσίδες δεν επιδιώκουν να πουλήσουν εισαγόμενα αγροτικά προϊόντα, αλλά τα πλασάρουν σε έχοντες και "ψωνισμένους" με τον τηλεοπτικό βομβαρδισμό απίστευτων συνταγών μαγειρικής που απαιτούν εξωτικά ή εκτός εποχής φρούτα και λαχανικά. Η κρίση έχει "συνετίσει" εκ των πραγμάτων αυτή την κατηγορία καταναλωτών, αλλά παρ’ όλα αυτά η κατανάλωση εισαγόμενων αγροτικών προϊόντων συνεχίζεται και σε υπολογίσιμη έκταση, διαφορετικά δεν θα έφερναν… σταφύλια από τη Βραζιλία λίγες ημέρες μάλιστα πριν βρει στην αγορά η δική μας παραγωγή.
Εννοείται πως αν αυτά συμβαίνουν στα φρούτα και λαχανικά, στον τομέα της κτηνοτροφίας η κατάσταση είναι πολύ χειρότερη, με την ελληνική παραγωγή να βρίσκεται σε εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση καθώς εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με υψηλότερες, αλλά με χαμηλότερες τιμές εισαγόμενων προϊόντων. Οσο βαθαίνει η κρίση και στεγνώνει η τσέπη των καταναλωτών, τόσο περισσότερο αυτοί θα στρέφονται σε φθηνότερα προϊόντα αδιαφορώντας για τις συνέπειες που μπορεί να έχει αυτό στην ελληνική παραγωγή. Το βιώνουν άλλωστε οι κτηνοτρόφοι που πιέζονται με πολύ έντονο τρόπο από τις αλυσίδες καταστημάτων σε κρίσιμες περιόδους, υπό την απειλή της μαζικής εισαγωγής προϊόντων από γειτονικές (και όχι μόνον) χώρες.
Τα όσα προαναφέρθηκαν υποδηλώνουν με πολύ χαρακτηριστικό τρόπο τις στρεβλώσεις της αγροτικής οικονομίας που δημιουργήθηκαν εδώ και δεκαετίες εξ αιτίας μιας σειράς παραγόντων με πρώτον την πρόσδεση της αγροτικής πολιτικής στις επιδιώξεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της παγκοσμιοποίησης του εμπορίου. Αλλά και την απουσία εθνικού σχεδίου όσον αφορά τις υποδομές, τον προσανατολισμό, τις ενισχύσεις και τις ιεραρχήσεις της παραγωγής.
Οι στρεβλώσεις ενισχύθηκαν παράλληλα από τα καταναλωτικά πρότυπα και τον τρόπο ζωής που καλλιεργήθηκαν από ένα ολόκληρο σύστημα "μαζικής πληροφόρησης". Το οποίο προώθησε μαζί με την οικονομία και την κοινωνική αντίληψη του "αέρα" απαξιώνοντας την παραγωγή, τους παραγωγούς και την τοπική γαστρονομική παράδοση. Η οποία έγινε αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους επιτήδειους της εστίασης όταν επανήλθε ως… γκουρμέ εκδοχή της νέας ελληνικής γαστρονομικής κουλτούρας.
Η διαπίστωση των στρεβλώσεων και της επίπτωσης που έχουν αν μέσω βαθύτατης κρίσης, δεν οδηγεί κατ’ ανάγκην και σε προσαρμογές που είναι αναγκαίες για την αντιστροφή της κατάστασης. Η τάση επιστροφής στη γεωργία όπως καταγράφεται ως ένα "εν δυνάμει ρεύμα", υποδηλώνει μια αμυντική στάση απορρέουσα από την ανάγκη της επιβίωσης. Ακόμη και η "γεωργική αυτοσυντήρηση" όμως δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση, γιατί η επιστροφή συνοδεύεται από μια σειρά προβλήματα, ακόμη και από την έλλειψη της απαραίτητης τεχνογνωσίας.
Η αλλαγή στη δομή και τον προσανατολισμό της ελληνικής γεωργίας, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η διατροφική αυτάρκεια και να ενισχύεται η εξωστρέφεια της παραγωγής, απαιτεί ένα μεγάλο εθνικό σχέδιο παραγωγικής ανασυγκρότησης. Και κάτι τέτοιο κινείται στον αντίποδα της λογικής που ακολουθείται σήμερα και ενισχύει ουσιαστικά μόνον τις επιχειρηματικές επιδιώξεις ομίλων που έχουν την κεφαλαιακή επάρκεια και την ενίσχυση του Δημοσίου στη χρηματοδότηση, την εξασφάλιση φθηνής γης και μιας σειράς παραγόντων που μειώνουν το κόστος παραγωγής κατά περίπτωση.
Ηλίας Μπιτσάνης
