Οι παραλίες ήταν προνόμιο των οικισμών κοντά στη θάλασσα αλλά και εκείνων που εκστράτευαν με κάθε μέσο από την κοντινή ενδοχώρα για να στήσουν τις καλύβες τους. Ολο το "φρύδι" του Μεσσηνιακού από την Δυτική Παραλία της Καλαμάτας μέχρι τη Βελίκα καταλαμβανόταν από εκατοντάδες πρόχειρα καταλύματα κατά σχηματισμούς από χωριά ή συγγενικές οικογένειες που απολάμβαναν το καλοκαίρι με. ημιπρωτόγονα μέσα.
Για τους υπόλοιπους καλοκαιρινή δροσιά ήταν τα ποτάμια: Κολύμπι στις λίμνες που σχηματίζονταν (πολύ πιο δύσκολα από τη θάλασσα). Κυνήγι καβουριών κάτω από τις πέτρες και μέσα σε τρύπες. Απόχη για τις μενίδες (αλλά και ο. φλόμος πήγαινε σύννεφο). Χελοκόφινα ή και αυτοσχέδια καμάκια για τα χέλια. Ενίοτε και μεγαλύτερα ψάρια συνήθως κοντά σε θαλάσσιες περιοχές. Ολα αυτά κάτω από πλατάνια, ιτιές και άλλα δέντρα που φύτρωναν ακόμη και μέσα στην κοίτη καθώς το νερό κατέβαινε το καλοκαίρι και άφηνε χώρο για βλάστηση.
Ολα αυτά αποτελούν μακρινή ανάμνηση για όσους τα έζησαν, αλλά δυστυχώς μακρινό παρελθόν για όσους θέλουν να το ζήσουν τη σημερινή εποχή. Σε πολλά το υδάτινο δυναμικό στέρεψε και ίσα που τρέχει νερό το καλοκαίρι, δείγμα του φαινομένου της ξηρασίας που απειλεί τη ζωή. Πολλά δέντρα κόπηκαν και τα πλατάνια αρρώστησαν καθώς η έλλειψη σχεδιασμού οδήγησε στην εισαγωγή πολλαπλασιαστικού υλικού από χώρες με προσβολές μεταχρωματικού έλκους. Οι υδρόβιοι πληθυσμοί σχεδόν εξαφανίστηκαν ως αποτέλεσμα της αυξανόμενης ρύπανσης των ποταμών. Πολλά από αυτά έχουν γίνει ουσιαστικά χωματερές καθώς οι περιβαλλοντικά αδιάφοροι τοπικοί άρχοντες αδυνατώντας να διαχειριστούν το στοιχειώδες, οδηγούν άμεσα ή έμμεσα τα σκουπίδια σε ρέματα και από εκεί σε ποτάμια ή ακόμη και στις όχθες των ποταμών. Και φυσικά υπάρχουν οι χείμαρροι που σκεπάστηκαν για να υποδεχθούν τον πολιτισμό του αυτοκινήτου είτε ως πάρκινγκ, είτε ως δρόμοι ή για να αποτελέσουν κλειστούς οχετούς ομβρίων.
Ενδεικτικό της κατάστασης στην οποία έχουν περιέλθει σήμερα τα ποτάμια είναι το απόσπασμα έρευνας που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τους δήμους της Μεσσηνίας, την οποία δημοσιοποίησε πριν από λίγους μήνες το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών. Σύμφωνα με τα όσα ανακοινώθηκαν για τις επαναληπτικές μετρήσεις «τα σημεία δειγματοληψιών στα ανώτερα τμήματα των ποταμών είναι σε καλή κατάσταση, όπως και στις προηγούμενες δειγματοληψίες, αλλά η κατάσταση στα κατώτερα τμήματα χειροτερεύει, όπως έχει διαπιστωθεί και στις προηγούμενες δειγματοληψίες τόσο στην υγρή όσο και στην ξηρή περίοδο. Ιδιαίτερο πρόβλημα από ποικίλους ρύπους έχουν αρκετοί σταθμοί, όπως στη Μουρτιά, αλλά και στα κατώτερα τμήματα του Παμίσου, της Βελίκας, Καρυάς, Επη, Τζάνε, Νέδας, Λυγδού και ειδικά στον ποταμό Δεσπότη, ο οποίος φορτίζει με αρκετούς ρύπους, όπως προκύπτει από τη βιολογική του ταξινόμηση, τη Μαυροζούμαινα και εν συνεχεία τον Πάμισο».
Η κατάσταση των ποταμών και χειμάρρων είναι πολύ μεγάλης σημασίας τόσο για τη ζωή στους παραποτάμιους οικισμούς, όσο και για τις καλλιέργειες και την προστασία της θάλασσας. Δυστυχώς αυτό είναι κάτι το οποίο άργησε να συνειδητοποιηθεί αλλά χρόνο με το χρόνο αποδεικνύεται ότι όλο και περισσότεροι ενδιαφέρονται για το θέμα αυτό, όλο και περισσότεροι έλκονται και αναζητούν την επαφή με τη φύση μέσα από ποτάμια συστήματα. Η αρχή στη Μεσσηνία για παράδειγμα έγινε με τη Νέδα, το Πολυλίμνιο ξαφνικά έγινε προορισμός για πολλούς επισκέπτες της Μεσσηνίας, ο Αρκαδικός απέκτησε τους φίλους του, στην Καρυά έγιναν ανάλογες κινήσεις, ο Καλαμάρης αρχίζει να γίνεται γνωστός. Και φυσικά υπάρχει ο Νέδοντας τον οποίο έχουν ανακαλύψει προ πολλού οι ξένοι επισκέπτες αλλά αγνοούν οι νεότεροι και οι περισσότεροι Καλαματιανοί.
Αυτή η πλευρά φυσικά δεν είναι χωρίς προβλήματα καθώς αλλού τα ποτάμια αυτά είναι αποδέκτες λυμάτων (με τα λιόζουμα στην κορυφή), αλλού γίνεται αλόγιστη εκμετάλλευση των αδρανών υλικών, αλλού φθάνουν στην κοίτη τους σκουπίδια. Και φυσικά ένας κίνδυνος που αναδεικνύεται είναι η "αξιοποίηση" και η "ανάπτυξη" που ταυτίζονται με έντονες επεμβάσεις στο φυσικό περιβάλλον μακριά από τη φυσιολατρική λογική και υποταγμένες στην άνεση του οδηγού που θέλει να φθάσει μέχρι τη λίμνη με το αυτοκίνητο. Οι επίδοξοι "αναπλαστές" (πολιτικοί παράγοντες και μελετητές) θα πρέπει να γνωρίζουν ότι ο φυσιολατρικός τουρισμός και οι άνθρωποι που τον επιδιώκουν, είναι μακριά από τέτοιες λογικές και οι όποιες επεμβάσεις θα πρέπει να είναι εξαιρετικά ήπιου χαρακτήρα και σε απόλυτη ισορροπία με τη φύση.
Τα ποτάμια συστήματα με μια λέξη είναι "ζωή". Και η αυτοδιοίκηση έχει την υποχρέωση να τα προστατέψει παίρνοντας όλα εκείνα τα μέτρα που είναι αναγκαία, ακόμη και αν δυσαρεστήσει τους "πελάτες" και τους "πολιτικούς προστάτες" τους. Οσο για τους πολίτες, είναι καιρός να αντιληφθούν ότι όλα αυτά δεν είναι υπόθεση κάποιων "γραφικών" αλλά της δικής τους ζωής και των παιδιών τους.
Ηλίας Μπιτσάνης
