Στην περιοχή της Νότιας Πελοποννήσου η όποια συζήτηση για τα αγροτικά προϊόντα περιλαμβάνει υποχρεωτικά στην πρώτη θέση το ελαιόλαδο. Κρίσιμης σημασίας για περισσότερα από 100.000 νοικοκυριά, αποτελεί γι’ αυτά κύριο ή συμπληρωματικό εισόδημα. Σε πολλές περιοχές είναι και η μοναδική καλλιέργεια η οποία μπορεί να επιβιώσει ενώ συμβάλλει τα μέγιστα στη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος στις περιπτώσεις αυτές. Η διαρκώς επιδεινούμενη κατάσταση της αγοράς τα τελευταία χρόνια έχει φέρει σε δύσκολη θέση χιλιάδες καλλιεργητές και ήδη λόγω του υψηλού κόστους παραγωγής έχουν αρχίσει να εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια εγκατάλειψης.
Εχουν καταναλωθεί τόνοι από μελάνι για να φιλοξενηθούν δηλώσεις και υποσχέσεις παραγόντων κάθε επιπέδου, αλλά ελάχιστα πράγματα έχουν αλλάξει στη ζωή των παραγωγών. Εκείνο το οποίο έχει αλλάξει είναι η δραστηριοποίηση ενός πλήθους μικρών παραγωγών (και πολύ μικρών για τα δεδομένα της παγκόσμιας αγοράς). Οι οποίοι όμως προωθούν μικρές ποσότητες τυποποιημένου προϊόντος στην αγορά και φυσικά δεν μπορούν να αλλάξουν τους όρους εμπορίας και πολύ περισσότερο να τραβήξουν τις τιμές προς τα πάνω. Αντιθέτως μάλιστα πιέζονται και πιέζουν (είτε το θέλουν, είτε όχι) με τη σειρά τους τις τιμές προκειμένου να κρατηθούν στην αγορά.
Εύκολες λύσεις δεν υπάρχουν, άλλωστε αν συνέβαινε κάτι τέτοιο όλοι θα μπορούσαν να τις δώσουν και να… ξεμπλέξουν. Τα προβλήματα των τιμών συνδέονται με τη δομή και το κλίμα της οικονομίας, αλλά και τις πολιτικές οι οποίες ακολουθούνται στο θέμα αυτό.
Το πρώτο ζήτημα βεβαίως έχει να κάνει με την εσωτερική κατανάλωση: Δεν θα υπήρχε ανάγκη να συζητούμε για εξαγωγές εφόσον το ελαιόλαδο κατακτούσε την εσωτερική αγορά στις περιοχές που δεν παράγεται κατά παράδοση. Και εφόσον φυσικά κέρδιζε διατροφικά τη θέση που του αξίζει στα καταστήματα εστίασης και μάλιστα στις ελαιοπαραγωγικές περιοχές. Δεκάδες καμπάνιες έχουν εξελιχθεί εδώ και πολλά χρόνια χωρίς όμως το επιθυμητό αποτέλεσμα. Αυτό… δεν πτοεί ωστόσο τους εμπλεκόμενους οι οποίοι συνεχίζουν στον ίδιο δρόμο χωρίς να έχουν μπει ποτέ στον κόπο να μελετήσουν γιατί πήγαν τα λεφτά στο βρόντο. Μόνοι κερδισμένοι της ιστορίας εκείνοι που διαχειρίστηκαν αυτά τα προγράμματα και φυσικά εκ του ασφαλούς πήραν τις (διόλου ευκαταφρόνητες) αμοιβές οι οποίες φυσικά ουδέποτε συνδέονται με την αποδοτικότητα.
Αλλά αν ξεπεράσουμε αυτό το πρόβλημα και έρθουμε αντιμέτωποι με τις εξαγωγές, θα διαπιστώσουμε ότι και σε αυτό τον τομέα δεν έχουν αλλάξει σοβαρά τα πράγματα όταν μάλιστα οι ανταγωνιστές μας οργανώνονται και πραγματοποιούν νέες εφόδους στην αγορά. Ενώ χώρες οι οποίες μέχρι προχθές είχαν ασήμαντη παραγωγή, αρχίζουν να σπρώχνουν στην αγορά εκατοντάδες χιλιάδες τόνους.
Κοινός παρονομαστής για όλες τις αγορές και "κλειδί" για τον ελαιοκομικό τομέα η απουσία οργανωμένου συνεταιριστικού φορέα που θα μπορούσε και να διαπραγματευτεί για λογαριασμό των παραγωγών αλλά και να δημιουργήσει (ή να αποκτήσει) τα δίκτυα που είναι αναγκαία αλλά ταυτοχρόνως να διασφαλίσει την υψηλή ποιότητα του προϊόντος. Στην Ελλάδα η έλλειψη αυτή είναι τεράστιας σημασίας καθώς οι ελαιουργικές βιομηχανίες (και βιοτεχνίες) ενδιαφέρονται μόνον για να περιορίσουν τη διακίνηση ελαιολάδου αυτοτελώς από τους παραγωγούς και για τίποτε περισσότερο. Οι μεγάλες επιχειρήσεις δεν έχουν εξαγωγικό προσανατολισμό και ως εκ τούτου το βάρος πέφτει στους μικρότερους και φυσικά στο… χύμα.
Εχουμε ακούσει αμέτρητα παραμύθια για τον τρόπο με τον οποίο θα πουληθεί το ελληνικό ελαιόλαδο και μάλιστα… ακριβά. Ομως οι νόμοι της οικονομίας στο σημερινό περιβάλλον είναι συγκεκριμένοι και το κλειδί είναι ο "ισχυρός παίκτης". Τέτοιος δεν υπάρχει, οι συνεταιριστές κατάφεραν να χρεωκοπήσουν την πάλαι ποτέ κραταιά "Ελαιουργική" χωρίς να απολογηθούν σε κανέναν, οι Ενώσεις τράβηξαν το δικό τους δρόμο και ακολούθησαν συνεταιρισμοί και ομάδες παραγωγών. Με τον κατακερματισμό που υπάρχει είναι κάτι περισσότερο από προφανές ότι δεν μπορεί να αλλάξει η κατάσταση. Αν δεν ενώσουν δυνάμεις διατηρώντας την αυτοτέλειά τους οι συλλογικές οργανώσεις των παραγωγών, τα πράγμαστα τα επόμενα χρόνια θα γίνουν ακόμη πιο δύσκολα.
Ηλίας Μπιτσάνης
ilias.bitsanis@eleftheriaonline.gr