Σε έναν ιδανικό κόσμο λοιπόν, τα παραπάνω στοιχεία μελέτης του ΟΟΣΑ όχι μόνο θα ήταν στην κορυφή της ατζέντας των διεθνών φόρουμ, αλλά και στο επίκεντρο των συζητήσεων για το μέλλον της δημοκρατίας - αφού αποδεδειγμένα πλέον η ανασφάλεια για τον παρόν και το μέλλον οδηγεί το εκλογικό σώμα σε επικίνδυνα εθνικολαϊκιστικά μονοπάτια.
Στον πραγματικό κόσμο όμως η βελτίωση της τεχνολογίας, ενώ έχει αυξήσει την παγκόσμια παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών, συνεχίζει να προκαλεί κύματα ανασφάλειας και απαισιοδοξίας, αφού ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι φοβούνται ότι θα χάσουν την εργασία τους και το εισόδημά τους. Οι ωδίνες της γέννησης του μεταβιομηχανικού κόσμου θυμίζουν τους αντίστοιχους κραδασμούς της μετάβασης από την αγροτική στη βιομηχανική εποχή. Αν και η σύγκριση των δύο μεταβατικών περιόδων δεν είναι αντικείμενο μελέτης του παρόντος άρθρου, θα ήταν λάθος να μην τονίσουμε ότι οι τωρινές αλλαγές γίνονται από τη μια μέρα στην άλλη επηρεάζοντας τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον πλανήτη, ενώ η μετάβαση από την αγροτική στη βιομηχανική κοινωνία είχε μεγάλη χρονική διάρκεια και στην αρχή της επηρέασε μόνο τη Δύση.
Ανεξάρτητα όμως από την ένταση και τη χρονική διάρκεια των αλλαγών στην παραγωγική διαδικασία, είναι επιτακτική ανάγκη να συζητήσουμε για την κατανομή του πλούτου με βάση τα νέα δεδομένα, και όχι πλέον με γνώμονα τις ανάγκες του 20ού αιώνα. Σε διαφορετική περίπτωση η νοσταλγία του "βιομηχανικού οκτάωρου" θα φέρει στην εξουσία ακόμα περισσότερους λαϊκιστές σαν κι αυτούς που ήδη έχουν εγκαθιδρύσει καθεστώς διανομής επιδομάτων, εκμεταλλευόμενοι τη φτώχεια και την ανασφάλεια των πολιτών. Σε κάθε περίπτωση, η συζήτηση για την παραγωγή και την κατανομή του πλούτου αφορά σε τελική ανάλυση την ίδια τη δημοκρατία - καθώς τα σχέδια των δικτατόρων προβλέπουν εξ ορισμού διαιώνιση του ανελεύθερου καθεστώτος με αποκλεισμό των αντιφρονούντων από την παραγωγή και, κυρίως, από τη διανομή του εισοδήματος.
Σήμερα οι δικτάτορες (και οι επίδοξοι) ονειρεύονται χιλιάδες εργοστάσια και χωράφια με ρομπότ που θα παράγουν προϊόντα, των οποίων μόνο ένα μικρό μέρος θα διανέμεται στον πληθυσμό, ενώ την ίδια ώρα η νομενκλατούρα και η οικονομική ολιγαρχία θα απολαμβάνει τα προνόμια που απολαμβάναν οι φεουδάρχες του μεσαίωνα. Μια ματιά στη ανελεύθερη Ανατολή (Κίνα, Ρωσία και Τουρκία) είναι αρκετή για να αντιληφθούμε αφενός πως η δημοκρατία δεν είναι δεδομένη και, αφετέρου, ότι το μέλλον της είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την παραγωγή και τη διανομή του πλούτου. Ετσι κι αλλιώς, το πολίτευμα της δημοκρατίας επικράτησε τον 20ό αιώνα επειδή οι δημοκρατίες πρόσφεραν στους πολίτες τους όχι μόνο πολιτική ελευθερία, αλλά και αγαθά που δεν μπορούσαν να προσφέρουν οι δικτατορίες. Ειδικά μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, το άνοιγμα της οικονομικής "ψαλίδας" μεταξύ των δημοκρατιών και των ανελεύθερων καθεστώτων έγινε τόσο οφθαλμοφανές, που μόνο οι... δικτάτορες και η ακολουθία τους δεν το έβλεπαν.
Από τότε και μέχρι σήμερα, αν και το άνοιγμα της οικονομικής "ψαλίδας" έχει κλείσει, οι δημοκρατίες συνεχίζουν ν' αποτελούν προορισμό και όνειρο για χιλιάδες πολίτες ανελεύθερων καθεστώτων. Δυστυχώς όμως, ούτε η ένταξη εκατομμυρίων μεταναστών στις δημοκρατίες της Δύσης, ούτε η "εξαγωγή δημοκρατίας" είναι εύκολες υποθέσεις. Αντιθέτως, τόσο η μετανάστευση όσο και η "εξαγωγή της δημοκρατίας" (βλέπε "Αραβική Ανοιξη") αντιμετωπίστηκαν λανθασμένα από τη δημοκρατική πολιτική ελίτ - με συνέπεια να γιγαντωθεί το κύμα της ανασφάλειας που πλήττει τις δυτικές κοινωνίες.
Τελικώς όμως, ο επαγγελματίας οδηγός στη Δύση κινδυνεύει να χάσει την εργασία του από τον Ινδό μετανάστη ή επειδή σε 10 χρόνια θα κυκλοφορούν αυτοκίνητα χωρίς οδηγούς; Αντίστοιχα ο Μεσσήνιος αγρότης κινδυνεύει να χάσει το εισόδημά του από τον Πακιστανό εργάτη γης ή επειδή σε 10 χρόνια η παραγωγή αγροτικών προϊόντων θα γίνεται από ρομπότ σε θερμοκήπια; Ο Ελληνας ρεσεψιονίστ κινδυνεύει να χάσει τη θέση του από τον φθηνότερο Φιλιππινέζο ή από την αυτοματοποίηση των ξενοδοχειακών υπηρεσιών;
Οι απαντήσεις είναι αυτονόητες, αλλά δεν μειώνουν ούτε την ανασφάλεια των πολιτών ούτε τους κινδύνους που εγκυμονεί η νοσταλγία του οκτάωρου και της μεταπολεμικής ευημερίας.
Θανάσης Λαγός
Εmail: lathanasis@yahoo.gr
