Πάντως υπάρχουν αρκετά ερωτηματικά και διαφωνίες, όπως διατυπώθηκαν στην εκδήλωση που διοργάνωσε ο Δικηγορικός Σύλλογος Καλαμάτας το Σάββατο στο ξενοδοχείο “Rex”, στο κέντρο της πόλης, σε συνεργασία με την Εισαγγελία Πρωτοδικών.
Η μεγαλύτερη καινοτομία ίσως των νέων Κωδίκων είναι η υιοθέτηση του αγγλοσαξονικού συστήματος που προβλέπει την έκτιση ενός μέρους της ποινής, ακόμα και για ήσσονος απαξίας αδικήματα. Επίσης καταργείται η δυνατότητα εξαγοράς της ποινής και αντικαθίσταται από την υποχρεωτική παροχή κοινωνικής εργασίας.
ΟΙ ΟΜΙΛΗΤΕΣ
Ομιλητές στην ενημερωτική εκδήλωση ήταν οι Νίκος Δημητράτος δικηγόρος - επίκουρος καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα "Το σύστημα των ποινικών κυρώσεων στον νέο ποινικό κώδικα" και Κώστας Γώγος δικηγόρος Αθηνών, μέλος της Επιτροπής Επεξεργασίας Κωδίκων της Ενωσης Ποινικολόγων και Μαχόμενων Δικηγόρων, με θέμα "Νέοι θεσμοί στην ποινική δικονομία – ποινική διαπραγμάτευση – ποινική διαταγή – ποινική συνδιαλλαγή – μεταβατικές διατάξεις".
Ομιλήτρια ήταν και η εισαγγελέας Πρωτοδικών Καλαμάτας Σοφία Γκουγκουλιάνα, η οποία ανέπτυξε τις περιπτώσεις που ο εισαγγελέας διατάσσει αναβολή, αναστολή και αποχή από την ποινική δίωξη. Συντόνισε ο πρόεδρος του ΔΣΚ Περικλής Ξηρογιάννης.
Αξίζει να τονιστεί ότι η παραδοχή σύσσωμου του δικηγορικού κόσμου ότι αλλαγές και μεταρρυθμίσεις στην ποινική δικονομία ορθά έγιναν μετά από 70 χρόνια. Ομως δεν έλειψαν οι αιτιάσεις ότι αυτό έγινε σε προεκλογική διαδικασία και χωρίς να δοθεί χρόνος για διαβούλευση. Οπως επισημάνθηκε μάλιστα, ξεκίνησαν κιόλας, μόλις ένα μήνα μετά, οι πρώτες τροποποιήσεις.
ΤΕΛΟΣ ΣΤΑ ΠΤΑΙΣΜΑΤΑ
Σε ένα δημοσιογραφικό κείμενο δεν μπορούν να αναλυθούν εκτενώς όλες οι αλλαγές, ούτε να μεταφερθεί το πνεύμα των νέων Κωδίκων. Από τις σημαντικές αλλαγές όμως, οι οποίες αλλάζουν το πρόσωπο της Δικαιοσύνης για τον απλό πολίτη, είναι και η κατάργηση των πταισμάτων. Ωστόσο, η κριτική που ασκήθηκε ως προς αυτό αφορά δύο μορφές αδικημάτων. Το ένα θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία, καθώς δεν προβλέπει ούτε διοικητικές κυρώσεις (πέρα από ποινικές) και έχει να κάνει με τα βιβλιάρια υγείας που υποχρεούντο να έχουν οι εκδιδόμενες γυναίκες, και πλέον δεν διώκεται ως αδίκημα.
Το άλλο αφορά καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος τα οποία μετά από τρεις αποφάσεις του αρμόδιου φορέα σφραγίζονταν, ενώ τώρα υπάρχει κενό στη νομοθεσία.
ΔΗΜΑΡΧΟΙ ΚΑΤΑΧΡΑΣΤΕΣ ΜΕ ΤΙΣ ΕΥΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
Μια άλλη επισήμανση από τους ομιλητές δικηγόρους ήταν και αυτή της κατάργησης αποστέρησης πολιτικών δικαιωμάτων. Οπως χαρακτηριστικά ειπώθηκε, κάποιος δήμαρχος ο οποίος θα έχει καταδικαστεί π.χ. για κατάχρηση δημοσίου χρήματος, θα μπορεί έως ότου τελεσιδικήσει η απόφαση να θέσει ξανά υποψηφιότητα και να συνεχίσει να εκλέγεται και να διαχειρίζεται δημόσιο χρήμα.
ΔΕΝ ΜΕΤΑΤΡΕΠΕΤΑΙ Η ΠΟΙΝΗ ΣΕ ΧΡΗΜΑ
Κριτική έγινε επίσης για την κατάργηση της μετατροπής της ποινής σε χρήμα, με αμφιβολίες για το κατά πόσο οι υπάρχουσες δομές και οι θέσεις σε δήμους επαρκούν για την υποχρεωτικότητα που ο νόμος πλέον ορίζει για την έκτιση της ποινής με την παροχή κοινωφελούς εργασίας.
Μάλιστα ακούστηκε το πώς μπορεί να αποτραπεί, με ποιους ελεγκτικούς μηχανισμούς, το να λειτουργήσει πελατειακά αυτο το μέτρο από δημάρχους και δημοτικούς παράγοντες. Επίσης και η ίδρυση ΜΚΟ για την παροχή κοινωφελούς εργασίας ξενίζει, καθώς οι επιμελητές κοινωνικής αρωγής οι οποίοι ελέγχουν κατά πόσο τηρείται ο θεσμός και δεν βάζουν τυπικά τις υπογραφές για την παροχή εργασίας, είναι δυσεύρετοι ή επιφορτισμένοι με άλλα καθήκοντα, όπως αυτό του επιμελητή ανηλίκων.
ΤΡΕΙΣ ΝΕΟΙ ΘΕΣΜΟΙ
Ο κ. Γώγος στην εισήγησή του ανέπτυξε επίσης τους 3 νέους θεσμούς: της ποινικής διαταγής, της ποινικής συνδιαλλαγής και της ποινικής διαπραγμάτευσης.
Στην περίπτωση της ποινικής διαταγής, για ένα ήσσονος σημασίας πλημμέλημα η δικαστική αρχή θα αποφασίζει και θα επιβάλλει ποινή χωρίς ακρόαση του κατηγορούμενου, την παρουσία πληρεξούσιου δικηγόρου ή την κατάθεση μαρτύρων. Βέβαια μπορεί ο θιγόμενος μέσα σε 15 ημέρες να καταθέσει αντιρρήσεις και να εκδικαστεί η υπόθεσή του στο ακροατήριο, αλλά ποιος θα ρίσκαρε (σύμφωνα με τους... αντιρρησίες όσον αφορά την εν λόγω μεταρρύθμιση) να βρεθεί, αντί με 3 μήνες φυλάκιση, με ένα έτος στο ακροατήριο.
Σε ό,τι αφορά την ποινική συνδιαλλαγή και διαπραγμάτευση, οι αιτιάσεις των ομιλητών επικεντρώθηκαν στις ασφαλιστικές δικλίδες που κατά την άποψή τους δεν υπάρχουν. Ετσι, σε μικρά πρωτοδικεία, όπου ο αριθμός των δικαστών και εισαγγελέων είναι περιορισμένος, αν η διαπραγμάτευση αποτύχει με την εισαγγελική αρχή ο κατηγορούμενος μένει εκτεθειμένος ως προς την υπεράσπισή του στο δικαστήριο. Κι αυτό γιατί προϋπόθεση για να συνδιαλλαγεί κάποιος με τον τοπικό εισαγγελέα και να διαπραγματευτεί την ποινή του είναι η παραδοχή της ενοχής του, όπως έχουμε συνηθίσει στο αγγλοσαξονικό σύστημα.
Διατυπώθηκε ακόμα η επιφύλαξη για το κατά πόσο θα διασφαλιστεί η αρχή της αναλογικότητας, και σε ένα οικονομικό έγκλημα για παράδειγμα, ποια δικονομία ορίζει τι ποσό θα πρέπει να επιστρέψει ο κατηγορούμενος για να απαλλαγεί της κατηγορίας. Ποια θα είναι δηλαδή τα κριτήρια και αν τα ορίζει ο κατά τόπον εισαγγελέας που θα έρθει σε συνδιαλλαγή και διαπραγμάτευση.
ΜΕΡΙΚΗ ΕΚΤΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΝΗΣ
Ισως η μεγαλύτερη ανατροπή που φέρνουν οι νέοι κώδικες για τον κατηγορούμενο για πλημμέλημα πολίτη να είναι η υποχρεωτική, κατά ένα μέρος, έκτιση της ποινής φυλάκισης, ακόμα και για ήσσονος σημασίας αδικήματα. Μέχρι τώρα, εφόσον ο κατηγορούμενος είχε τις προϋποθέσεις, έφευγε ελεύθερος με αναστολή της ποινής του, ειδάλλως αυτή μετατρεπόταν και την πλήρωνε. Αυτό πλέον, εξήγησε ο επ. καθηγητής Νομικής Ν. Δημητράτος, δεν θα συμβαίνει.
ΓΙΑ ΑΔΙΚΗΜΑΤΑ 1-3 ΕΤΗ ΕΚΤΙΕΙΣ ΤΟ 1/10
Ετσι για πράξεις μειωμένης απαξίας που το πλαίσιο ποινής είναι από 1 - 3 έτη φυλάκιση, ο καταδικασθείς εκτίει το 1/10 της ποινής και άσχετα από το εάν πληροί ή όχι τις προϋποθέσεις (η καινοτομία της διάταξης), το υπόλοιπο της ποινής αναστέλλεται.
Σε βαρύτερης απαξίας αδικήματα, τα οποία τιμωρούνται με ποινή έως και 5 έτη φυλάκισης, ναι μεν και εδώ ο καταδικασθείς θα εκτίει το 1/4 της ποινής, αλλά το υπόλοιπο μετατρέπεται σε κοινωνική εργασία υποχρεωτικά – παραμένει το ανασταλτικό αποτέλεσμα στη έφεση (δηλαδή το δικαστήριο να κρίνει ότι μένει ελεύθερος μέχρι την εξέταση της υπόθεσης σε δεύτερο βαθμό).
Επίσης είναι στην κρίση του δικαστή, εφόσον έχει απέναντί του έναν παραβάτη ο οποίος υποτροπιάζει, αν θα δώσει οριστική αναστολή στο υπόλοιπο της ποινής, στα αδικήματα τα οποία τιμωρούνται με 1-3 έτη φυλάκισης.
Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ
Πάντως επειδή στην υποχρεωτική έκτιση μέρους της ποινής έγινε μεγάλη συζήτηση και ακούστηκαν επικριτικά σχόλια, ότι δεν αρμόζει σε ένα σύγχρονο κράτος δικαίου να εξαλείφει τη δυνατότητα αναστολής για τα πλημμελήματα, υπήρξε αντίλογος. Ο δικηγόρος Βασίλης Αμανατίδης αντέκρουσε λέγοντας ότι το πλημμέλημα της ανθρωποκτονίας εξ αμελείας από έναν οδηγό μεθυσμένο ο οποίος παραβιάζει το κόκκινο είναι μια πράξη βαριάς απαξίας. Σχολίασε επίσης ότι οι νομοπαρασκευαστικές επιτροπές προετοίμαζαν τις αλλαγές και μεταρρυθμίσεις στους κώδικες από το 2012 και αποτελούνταν από έγκριτους νομικούς επιστήμονες και μαχόμενους δικηγόρους, καθώς και αναγνωρισμένου κύρους δικαστικούς ακριβώς για να συμπλεύσουν οι αλλαγές αυτές με το ευρωπαϊκό κεκτημένο και με τη φιλοσοφία να διαμορφωθεί ένα επιεικέστερο σύστημα ποινών.
Να πούμε τέλος πως σε ό,τι αφορά ειδικότερα τα βαριάς απαξίας πλημμελήματα τονίστηκε ότι στο δικαστήριο αξιολογούνται η προσωπικότητα του δράστη και οι ιδιαιτερότητες στις συνθήκες τέλεσης.
