Είναι η πανάκεια στο πρόβλημα της νεανικής βίας και παραβατικότητας, η αυστηροποίηση της ποινικής αντιμετώπισης των ανήλικων δραστών; Ή μήπως είναι η εύκολη λύση; Αυτό είναι μόνο ένα από τα ερωτήματα που ζητούν απάντηση και θα τεθούν σήμερα Κυριακή στις 10.30 π.μ. στο Πνευματικό Κέντρο Καλαμάτας, στην ημερίδα για τη βία των ανηλίκων, τα αίτια, τους τρόπους αντιμετώπισης, την πρόληψη και την προστασία, που συνδιοργανώνουν η Εταιρεία Προστασίας Ανηλίκων και ο Δικηγορικός Σύλλογος Καλαμάτας. Ένα θέμα που απασχολεί τη σύγχρονη οικογένεια, το σχολείο, τις τοπικές κοινωνίες και τους θεσμούς, δεδομένης και της αύξησης της παραβατικότητας των ανηλίκων, αλλά και λόγω του ότι οι ανήλικοι που διαπράττουν εγκλήματα είναι ολοένα και μικρότεροι σε ηλικία. Κι επειδή όταν μιλάμε για νεανική βία δεν μπορούμε να ξεχνάμε την κοινωνική πραγματικότητα, σημαντικό είναι να εξετάσουμε κατά πόσο είναι αποτελεσματικά τα προληπτικά μέτρα που παίρνει η Πολιτεία, για την αντιμετώπιση αυτού του ανησυχητικού φαινομένου.
“ΟΠΙΣΘΟΔΡΟΜΙΚΕΣ ΑΥΣΤΗΡΟΠΟΙΗΣΕΙΣ”
Οι τροποποιήσεις του ποινικού δικαίου των ανηλίκων με έναρξη ισχύος από τον προσεχή Μάιο, χαρακτηρίζεται από πολλούς ως “οπισθοδρομική αυστηροποίηση” του νόμου που κάθε άλλο παρά αντιμετωπίζει τη νεανική παραβατικότητα. Την ίδια ώρα πάνω από 10.700 περιστατικά παραβατικότητας ανηλίκων απασχόλησαν την Ελληνική Αστυνομία όλο το 2023, ενώ ο αριθμός τους ήδη από τους πρώτους 8 μήνες της περασμένης χρονιάς ξεπέρασε τα περιστατικά όλου του 2022. Επίσης, πέρυσι εξαρθρώθηκαν συνολικά 17 συμμορίες ανηλίκων, που ασκούσαν σκληρή βία. Από την άλλη ωστόσο, ο Συνήγορος του Πολίτη παρατηρεί πως με τη σημαντική διεύρυνση των περιπτώσεων εγκλεισμού σε Καταστήματα Κράτησης Ανηλίκων, οι ανήλικοι παραβάτες θα τίθενται υπό κράτηση και για μικρότερης ηθικοκοινωνικής απαξίας εγκλήματα (π.χ. διακεκριμένη κλοπή). Ο Συνήγορος εκφράζει επίσης τον προβληματισμό του και για την αύξηση των χρονικών ορίων εγκλεισμού σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων από 8 σε 10 χρόνια, υπενθυμίζοντας ότι: “Βασική αρχή του ποινικού δικαίου των ανηλίκων αποτελεί η αγωγή αντί της τιμωρίας και η αποφυγή μέτρων περιορισμού της ελευθερίας τους, δεδομένου ότι - όπως υποστηρίζεται στην επιστήμη και διαπιστώνεται στην πράξη- η στέρηση της ελευθερίας του ανηλίκου λειτουργεί τελικά επιβαρυντικά, συμβάλλοντας στην υποτροπή αντί της επιδιωκόμενης αποχής από την παραβατικότητα”.
ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΩΝ ΑΝΗΛΙΚΩΝ
Σε ό,τι αφορά ειδικότερα το Ποινικό Δίκαιο των ανηλίκων, για τους παραβάτες μέχρι 12 ετών δεν λαμβάνονται μέτρα. Από 12 έως 15 ετών δεν καταλογίζονται ποινικά οι πράξεις και λαμβάνονται αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα. Πάνω από τα 15 έτη κι εφόσον η πράξη είναι κακούργημα, υπάρχει η δυνατότητα να αποφασιστεί ο εγκλεισμός του παραβάτη σε κατάστημα κράτησης ανηλίκων. Αξίζει να διευκρινίσουμε εδώ ότι με τις προηγούμενες διατάξεις του νόμου, ο εγκλεισμός αφορούσε μόνο στα κακουργήματα που περιέχουν στοιχεία βίας και στρέφονται κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας.
Πιο αναλυτικά, ο εγκλεισμός σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων τροποποιείται από την 1η Μαΐου ως εξής: “Περιορισμός σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων επιβάλλεται μόνο σε ανηλίκους που έχουν συμπληρώσει το 15ο έτος της ηλικίας τους εφόσον η πράξη τους, αν την τελούσε ενήλικος, θα ήταν κακούργημα. Η απόφαση πρέπει να περιέχει ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία, από την οποία να προκύπτει γιατί τα αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα δεν κρίνονται στη συγκεκριμένη περίπτωση επαρκή ενόψει των ιδιαίτερων συνθηκών τέλεσης της πράξης και της προσωπικότητας του ανηλίκου. Κρίνοντας από τις περιστάσεις, το δικαστήριο μπορεί να αντικαταστήσει εν όλω ή εν μέρει την έκτιση του περιορισμού σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων, σε κατ’ οίκον έκτιση ή σε κοινωφελή εργασία, με αναλογική εφαρμογή των άρθρων 104Α και 105”. Πάντως ως προς το τελευταίο, όπως τονίζει ο Συνήγορος του Πολίτη, θα πρέπει να εξετασθεί υπό το πρίσμα της εφαρμοσιμότητάς της στην πράξη, ειδικά λαμβάνοντας υπόψη την ισχύουσα κατάσταση σε ό,τι αφορά το μέτρο της κοινωφελούς εργασίας ανηλίκων στη χώρα αλλά και το κόστος και τις δυσχέρειες εφαρμογής για όλη την Ελλάδα της ηλεκτρονικής επιτήρησης.
ΑΝΑΧΩΜΑ ΣΤΗ ΒΙΑ
Εν τω μεταξύ στα τέλη του περασμένου Φεβρουαρίου η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου δημοσίευσε εγκύκλιο με προτεινόμενες δράσεις για την αντιμετώπιση της παραβατικότητας των ανηλίκων. Στην εγκύκλιο αυτή τονίζεται ότι “η αντιμετώπιση του κοινωνικού αυτού φαινομένου, το οποίο διαρκώς διογκώνεται δεν έγκειται μόνο στην ποινική καταστολή αλλά προϋποθέτει ευρύτερες κοινωνικές δράσεις και συνεργασίες πολλών φορέων”. Στο πλαίσιο αυτό, η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου παροτρύνει να εξαντληθεί κάθε δυνατότητα που διαθέτει ο εισαγγελέας Ανηλίκων. Έτσι ώστε, “εκτός από τον σχηματισμό των οικείων ποινικών δικογραφιών και την κατά προτεραιότητα διεκπεραίωσή τους, να δοθεί έμφαση σε συνεργασία με άλλους εμπλεκόμενους φορείς σε δράσεις και προγράμματα, μέσω των οποίων θα παιδιά θα μαθαίνουν το σεβασμό, τη συνεργασία, τη συμμετοχή, τη λήψη πρωτοβουλιών για πράγματα που τους ενδιαφέρουν, τη διαχείριση του θυμού, την επίλυση συγκρούσεων, τη βελτίωση της επικοινωνίας, τη διαχείριση του άγχους ώστε να τεθεί ένα ανάχωμα στη βία”.
