«Η Costa Navarino είναι ένα παράδειγμα του τι μπορεί να πετύχει η συλλογική προσπάθεια στον τουρισμό. Και δεν θα υπάρξουν πολλές Costa Navarino στο μέλλον -μολονότι η Ελλάδα έχει πολλά περιθώρια ανάπτυξης στον τουριστικό τομέα» δήλωσε χαρακτηριστικά ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ενώ ο δημοσιογράφος συντονιστής της συζήτησης Αντώνης Σρόιτερ, χαρακτήρισε την επένδυση της Costa Navarino σαν «case study» για την παγκόσμια τουριστική βιομηχανία την περίπτωση της. Η Costa Navarino έκανε jumpstart (σσ: εκκίνηση) σε έναν νέο προορισμό και μια ολόκληρη περιοχή δήλωσε ο επιχειρηματίας Αχιλλέας Κωνσταντακόπουλος τονίζοντας ταυτόχρονα ότι «θεμελιώδες συστατικό για την επιτυχία μιας τουριστικής επένδυσης σε έναν νέο προορισμό, είναι η θέληση της τοπικής κοινωνίας, σε όλη την περιοχή, να στηρίξει και να συμβαδίσει με την ανάπτυξη» και ότι «στη Μεσσηνία ίσχυε αυτό, καθώς στη συντριπτική πλειονότητά τους οι ντόπιοι, ως άτομα και ως φορείς, μας στήριξαν για τη δημιουργία της Costa Navarino».
ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΓΙΑΛΟΒΑΣ
Μιλώντας για το πολλαπλασιαστικά οφέλη των μεγάλων επενδύσεων ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητοστάκης είπε «μια μεγάλη επένδυση μπορεί να δημιουργήσει ανάπτυξη σε πάρα πολλές μικρές. Το παράδειγμα της Γιάλοβας, το μικρό εστιατόριο γύρω από το μεγάλο, το οποίο όμως και αυτό πρέπει να προσφέρει ποιότητα. Ο τοπικός παραγωγός ο οποίος θα γνωρίζει ότι έχει ένα σταθερό πελάτη να πουλάει τα αγροτικά του προϊόντα. Ο οδηγός που θα μπορεί να προσφέρει μία εκδρομή mountain biking και θα θέλει να συνεργαστεί με το ξενοδοχείο για να προσφέρει μία εκδρομή. Αλλά και το μικρό ξενοδοχείο, το τονίζω -γιατί όλα αυτά είναι επαγγέλματα γύρω από το τουριστικό προϊόν- θα έχει πάντα τη δική του ξεχωριστή θέση. Διότι δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη, να το επαναλάβω αυτό, ότι στο μοντέλο του τουρισμού, εκεί που πηγαίνει η αγορά, το μεγάλο είναι κατά ανάγκη καλό.
Ναι, το μεγάλο έχει οικονομίες κλίμακος, άλλες δυνατότητες προσέλκυσης επισκεπτών, δίκτυα πελατών που έχουν τα μεγάλα brands τα οποία είναι εξαιρετικά χρήσιμα, να τα κατευθύνουν προς την Ελλάδα. Όμως, άμα δείτε, έχουμε εξαιρετικά μικρά ξενοδοχεία, τα οποία διακρίνονται και τα οποία είναι πολύ βιώσιμες μικρομεσαίες επιχειρήσεις, με 5, 10, 15, 20 εργαζόμενους και θα συνυπάρχουν τα δύο. Υπάρχουν και πάρα πολλοί προορισμοί, όπως σας είπα πριν, που θα μπορούν να υποστηρίξουν τέτοιες μονάδες από τη φύση τους, ειδικά τα μικρότερα νησιά μας.
Για την αξιοποίηση των αεροδρομίων και ο κ. Μητσοτάκης είπε «Έχουμε πάει πολύ καλά στα αεροδρόμια. Πρέπει να πάμε στον επόμενο κύκλο των αεροδρομίων, γιατί βλέπουμε πια ότι και πιο μικροί προορισμοί ξαφνικά αρχίζουν να έχουν ενδιαφέρον, με πρώτο το αεροδρόμιο της Καλαμάτας. Το αεροδρόμιο του Ηρακλείου, στο Καστέλι, είναι κομβικής σημασίας για την ανάπτυξη της Κρήτης και προχωρά με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Έχουμε σημαντική δουλειά να κάνουμε σε αυτά τα οποία δεν φαίνονται, που είναι όλα τα βοηθήματα της αεροναυτιλίας, ώστε να μην έχουμε καθυστερήσεις. Και οι καθυστερήσεις είναι σημαντικό να τις διαχειριστούμε. Είναι πρόβλημα. Δεν είναι μόνο ελληνικό πρόβλημα, είναι ευρωπαϊκό πρόβλημα, αλλά στο κομμάτι αυτό είμαστε πιο πίσω. Θα μας απασχολήσει πολύ έντονα και ενόψει της επόμενης τουριστικής σεζόν».
Για τις νέες αγορές ο πρωθυπουργός δήλωσε «Ενδεικτικά να αναφέρω, ήμουν στην Κίνα πριν από λίγες μέρες, θα έχουμε μια δεύτερη non-stop πτήση από τη Σαγκάη στην Αθήνα, η οποία θα ξεκινήσει την άνοιξη. Αλλά είδαμε μέσα από τον τρόπο με τον οποίο συνδέσαμε την Ελλάδα με προορισμούς στην Αμερική, τι σημαίνει να έχεις 10, 11, 12 καθημερινές πτήσεις που έρχονται από την Αμερική, πόσο σημαντικό είναι αυτό συνολικά για την πρόοδο του τουρισμού. Και μια άλλη αγορά τεράστιων δυνατοτήτων για εμάς, ενδεχομένως και με ενδιαφέρον να εξυπηρετηθεί από την AEGEAN, είναι η αγορά της Ινδίας, η οποία νομίζω ότι είναι η επόμενη πολύ μεγάλη αγορά στην οποία πρέπει να επενδύσουμε. Είναι 5-6 ώρες η πτήση από την Ινδία, ο κοντινότερος ευρωπαϊκός προορισμός.
Άρα, ευκαιρίες θα υπάρχουν πολλές. Αυτό το οποίο μας απασχολεί πάντα είναι η ανταγωνιστικότητα και βέβαια η βιωσιμότητα, διότι εκεί δεν μπορούμε να κάνουμε καμία απολύτως έκπτωση, γιατί η ίδια η αγορά μας οδηγεί εκεί. Εάν δεν είμαστε πρωταγωνιστές σε αυτό το οποίο αποκαλούμε sustainability, πάρα πολλοί επισκέπτες πια διαλέγουν με αυτό το κριτήριο τους προορισμούς στους οποίους θα πάνε».
Μιλώντας για την επέκταση της τουριστικής σεζόν ο κ. Μητσοτάκης είπε: «Η διεύρυνση της τουριστικής περιόδου μπορεί να σημαίνει πολλά πράγματα: αφενός οι κλασικοί καλοκαιρινοί μας προορισμοί να γίνουν πιο ελκυστικοί από τον Μάρτιο μέχρι τον Νοέμβριο -ο Αχιλλέας σε μεγάλο βαθμό, και από τον Φεβρουάριο, το έχει κάνει. Αυτό σημαίνει περισσότερες εμπειρίες γύρω από το κλασικό προϊόν που έχει να κάνει με τον ήλιο και την θάλασσα.
Σημαίνει πολύ στενότερη σύνδεση του τουρισμού μας με το πολιτιστικό μας απόθεμα. Δεν έρχονται ακόμα αρκετοί άνθρωποι στην Ελλάδα σήμερα πρωτίστως για τον πολιτισμό. Αυτό είναι τεράστια αναξιοποίητη ευκαιρία. Σημαίνει καινούργιες εμπειρίες στον χειμερινό τουρισμό, στον οποίο προσωπικά πιστεύω πάρα πολύ. Και μια από τις δράσεις που ανακοίνωσε η Υπουργός χθες, πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης θα κατευθυνθούν ακριβώς στα χιονοδρομικά μας, στα καταφύγια μας, στο να φτιάχνουμε μονοπάτια. Ο χειμερινός τουρισμός είναι τεράστια ανεκμετάλλευτη δυνατότητα και για περιοχές της χώρας τις οποίες δεν τις έχει ακουμπήσει ακόμα η τουριστική μας ανάπτυξη».
ΑΧ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΟΠΟΥΛΟΣ «ΠΗΓΑΜΕ ΠΟΛΥ ΚΑΛΑ ΦΕΤΟΣ»
Ο πρόεδρος της ΤΕΜΕΣ Αχιλλέας Κωνσταντακόπουλος μιλώντας για τη φετινή σεζόν είπε «οι αριθμοί είναι πολύ καλά εφέτος σε ό,τι αφορά τις αφίξεις και τα έσοδα από τον Ελληνικό Τουρισμό. Ως προς τις δραστηριότητες ειδικά της T.E.MEΣ Α.Ε., ανοίγουμε δύο καινούργιες μονάδες στη Μεσσηνία και, γενικώς, τα μηνύματα από την αγορά που λαμβάνουμε, είναι πολύ καλά». Για τις επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία και στη Λωρίδα της Γάζας ο κ. Κωνσταντακόπουλος δήλωσε «στην Ελλάδα δεν είδαμε κάποια πολύ σημαντική συνέπεια από αυτά τα γεγονότα. Άλλωστε, πιστεύω ότι ο τουρισμός είναι ένα πεδίο για επενδύσεις μακρόπνοες (long term investment). Ούτως ή άλλως, εμείς στην Costa Navarino χτίζαμε μέσα στην οικονομική κρίση. Και μία από τις μεγαλύτερες προσφορές μας, για την ανάπλαση του Hilton Athens, την υποβάλαμε αμέσως μετά το Brexit. Θεωρώ ότι ο Ελληνικός Τουρισμός ήρθε για να μείνει. Και το στοίχημα είναι να στοχεύσουμε σε ένα κοινό τουριστών υψηλότερου επιπέδου, με μεγαλύτερες οικονομικές δυνατότητες, τους οποίους θα πρέπει να προσελκύσουμε στη χώρα μας, ώστε να ανεβάσουμε τον πήχυ της ποιότητας».
«ΕΡΓΟ ΑΓΑΠΗΣ ΤΟΥ ΚΑΠΕΤΑΝ ΒΑΣΙΛΗ»
«Η Costa Navarino ήταν έργο αγάπης του πατέρα μου, του καπετάν Βασίλη Κωνσταντακόπουλου.» δήλωσε στη συνέχεια ο πρόεδρος της ΤΕΜΕΣ « Ήθελε να αναπτύξει την ιδιαίτερη πατρίδα του και, επίσης, στο μυαλό μας είχαμε την ανάπτυξη με βάση το γκολφ. Η ιδέα γι’ αυτή τη δραστηριότητα ταίριαζε πολύ με τη Δυτική Ελλάδα και αποδείχθηκε ότι ήταν σωστή -ως προς την επέκταση της σεζόν- καθώς η περίοδος για τον τουρισμό γύρω από το γκολφ, αρχίζει το Φεβρουάριο και διαρκεί ως το Νοέμβριο. Δεν θα μπορούσαμε να πούμε ότι η περιοχή στην οποίαν δημιουργήσαμε το Costa Navarino δεν ήταν ανεπτυγμένη -εξάλλου ο τοπικός πληθυσμός είναι 150.000 άνθρωποι. Απλώς η Μεσσηνία δεν ήταν ανεπτυγμένη τουριστικά. Άρα υπήρχαν κάποιες υποδομές -προσβάσεις, αεροδρόμιο κ.λπ.
Γενικότερα, η Ελλάδα έχει μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης, σε πολλές περιοχές. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι η ακτογραμμή της χώρας μας έχει όσο μήκος έχουν η Ισπανία, η Πορτογαλία και η μισή Ιταλία μαζί. Άρα έχουμε χώρο να αναπτυχθούμε τουριστικά στην Ελλάδα. Νομίζω, δε, ότι ούτως ή άλλως μέχρι στιγμής έχουμε αξιοποιήσει μόλις το 1,5% των τουριστικών δυνατοτήτων της πατρίδας μας.
Είναι επίσης πολύ σημαντικό, για κάποιους προορισμούς που υπάρχουν ήδη, να δημιουργήσουμε και εκεί ενός είδους ανάπτυξη. Σε άλλες χώρες το κάνουν ήδη, βγάζοντας από την αγορά κάποιες κλίνες χαμηλότερου επιπέδου, τις οποίες επιστρέφουν στην τοπική κοινωνία για στέγαση. Και ταυτόχρονα, να δοθούν άδειες για την ανάπτυξη καταλυμάτων ανώτερου επιπέδου για τον τουρισμό.
Η COSTA NAVARINO ΑΛΛΑΞΕ ΤΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Ο κ. Κωνσταντακόπουλος είπε ότι η COSTA NAVARINO άλλαξε το θεσμικό πλαίσιο για τις τουριστικές επενδύσεις: « Ιδιαίτερα σημαντικό για την ανάπτυξη ενός νέου προορισμού, εκτός από την προσβασιμότητα, τις υποδομές κ.λπ. είναι η θεσμική υποστήριξη, από την πλευρά του κράτους. Στην Ελλάδα, για να κάνεις κάτι, δεν φτάνει να μην το απαγορεύει ο νόμος, αλλά και να το προβλέπει κιόλας. Άρα, θα πρέπει να δημιουργηθεί το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο ώστε να απορροφηθούν αυτές οι τουριστικές επενδύσεις. Για παράδειγμα, στο παρελθόν δεν μπορούσε κάποιος να έχει δύο τουριστικές άδειες στο ίδιο οικόπεδο. Ή, δεν μπορούσε να έχει μία επένδυση σε δύο δήμους. Ή ποτάμι που να χωρίζει την έκταση της επένδυσής σου κ.α. Είναι πρακτικά ζητήματα, τα οποία πρέπει να λυθούν.
Η Costa Navarino συνέβαλλε σε ακριβώς αυτό -δημιούργησε το υπόβαθρο για να αλλάξει το θεσμικό πλαίσιο. Και, όντως, τα τελευταία χρόνια, βλέπουμε μια ανταπόκριση από το κράτος σε αυτό τον τομέα. Βασικό και θεμελιώδες συστατικό για την επιτυχία μιας τουριστικής επένδυσης σε έναν νέο προορισμό, είναι η θέληση της τοπικής κοινωνίας, σε όλη την περιοχή, να στηρίξει και να συμβαδίσει με την ανάπτυξη. Στη Μεσσηνία ίσχυε αυτό, καθώς στη συντριπτική πλειονότητά τους οι ντόπιοι, ως άτομα και ως φορείς, μας στήριξαν για τη δημιουργία της Costa Navarino. Το ότι καθυστερήσαμε πολύ, δεν οφείλεται μόνο σε θεσμικά και άλλα προσκόμματα, αλλά και στο δικό μας σχεδιασμό, τον οποίον πολλές φορές αλλάξαμε καθ’ οδόν.
Είναι χαρακτηριστικό, πάντως, ότι όταν ξεκινήσαμε τις εργασίες για την Costa Navarino, το κοντινό αεροδρόμιο δεχόταν 140 διεθνείς πτήσεις το μήνα. Τώρα ο αριθμός έχει υπερδεκαπλασιαστεί, οι πτήσεις είναι πάνω 1.500. Και από αυτές, μόνο το 10% φέρνει τουρίστες στην Costa Navarino. Άρα, η δική μας επένδυση έκανε jumpstart σε έναν νέο προορισμό και μια ολόκληρη περιοχή».
Μιλώντας για τον εισαγόμενο ανταγωνισμό, από διεθνείς επενδύσεις που αναπτύσσονται το τελευταίο διάστημα στην ελληνική αγορά, ο κ. Κωνσταντακόπουλος υπογράμμισε ότι «σε κάθε περίπτωση, η έλευση ξένων άμεσων επενδύσεων στον Ελληνικό Τουρισμό, είναι κάτι θετικό. Διότι το ζητούμενο είναι το να είμαστε ανταγωνιστικοί. Οι ελληνικές επιχειρήσεις πρέπει να είναι ανταγωνιστικές, όχι μόνο σε τοπικό, αλλά και σε διεθνές επίπεδο. Στην αγορά του τουρισμού, άλλωστε, όλα είναι ανοιχτά».
ΑΙΣΙΟΔΟΞΟΣ Ο ΕΥΤ. ΒΑΣΙΛΑΚΗΣ
Την αισιοδοξία του για το μέλλον του ελληνικού τουρισμού εξέφρασε ο πρόεδρος της Aegean, Ευτύχης Βασιλάκης «H χρονιά είχε ρεκόρ στα έσοδα. Οι πόλεμοι είναι μια τραγωδία όμως για τις επιχειρήσεις, σημασία έχει η προσαρμοστικότητα, ειδικά για τις τουριστικές επιχειρήσεις. Το Ισραήλ είναι απώλεια για εμάς αλλά ο χειμώνας εξελίσσεται πάρα πολύ καλά» επεσήμανε ο κ. Βασιλάκης ενώ μιλώντας για την Aegean είπε «Η εταιρεία κατά τη διάρκεια του 2023 πετά σε 46 χώρες, σε 165 διεθνείς προορισμούς με 264 δρομολόγια. Συνολικά, στο δίκτυό της προστέθηκαν μέσα στο καλοκαίρι, 16 νέοι διεθνείς προορισμοί». Ο πρόεδρος της Αegean τόνισε πως οι επενδύσεις έχουν βελτιώσει τις υποδομές μας σε πολύ καλό επίπεδο, αναφερόμενος ειδικά στις επενδύσεις της Fraport στα περιφερειακά αεροδρόμια. Επεσήμανε πως η Ελλάδα έχει καταστεί ένας fashionable (μοδάτος) προορισμός και σε αυτό έχει συμβάλλει και η Aegean η οποία πετάει πια σε 165 διεθνείς προορισμούς.
Ο κ. Βασιλάκης είπε πως το «απρόοπτο» είναι πια μόνιμη κατάσταση στην αεροπορική βιομηχανία και για αυτό χρειάζεται διασκορπισμός ρίσκου κάνοντας ειδική αναφορά στα χειμερινά προγράμματα πτήσεων «Αυτή τη στιγμή η ΑEGEAN πετάει 2 χειμερινά προγράμματα εκτός Αθήνας και Θεσσαλονικης, από Ρόδο και Καλαμάτα».
Ο κ. Βασιλάκης μιλώντας για την τουριστική αγορά εκπαίδευσης και εργασίας. «Υπάρχει το ζήτημα της επάρκειας προσωπικού λόγω δημογραφικού προβλήματος και μετανάστευσης αλλά και το ζήτημα της εκπαίδευσης. Νομίζω πως είναι σημαντικό το κράτος να έχει ξανά κάποιες σχολές όπως τουριστικές ή τεχνικές αλλά την ίδια στιγμή και οι εταιρείες. Εμείς ξεκινήσαμε να δίνουμε υποτροφίες από το 2018 σε πιλότους. Παράλληλα αναπτύξαμε το μοναδικό υγιές πράγμα που κληρονομήσαμε από την Ολυμπιακή, μία σχολή τεχνικών».
Ο πρόεδρος της AEGEAN αναφέρθηκε και στις σχεδιαζόμενες αλλαγές στη φορολογία: «Τη φορολογική σφήνα για τον μισθωτό όσο μπορεί να τη μειώσει η κυβέρνηση τόσο καλύτερο θα είναι, γιατί πρέπει να υπάρχει και η ανταγωνιστικότητα αλλά και η φορολογική δικαιοσύνη».
15 MINUTES CITY ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ
«Θέλουμε να κάνουμε ένα πάρκο ανθρώπινο. Έχουμε μάλιστα 45 χιλιόμετρα διαδρομές ποδηλάτου. Θέλουμε να κάνουμε μια 15 minutes city. Θέλουμε να ικανοποιούμε τις ανθρώπινες αισθήσεις. Φέραμε μια ομάδα κορυφαίων αρχιτεκτόνων του κόσμου. Πρόθεσή μας δεν είναι μόνο το sustainability, δηλαδή να προσθέσεις πράσινο, αλλά να κάνουμε μια “έξυπνη πόλη”» είπε ο διευθύνων σύμβουλος της Lamda Development Οδυσσέας Αθανασίου που δήλωσε εντυπωσιασμένος για την θετική επίδραση που είχε στην περιοχή το Costa Navarino λέγοντας ότι «οι γύρω τοποθεσίες έχουν επηρεαστεί θετικά και οι κάτοικοι είναι ευχαριστημένοι από την ανάπτυξη. Έχουν αναπτυχθεί εστιατόρια, πεζόδρομοι, καφέ». Ο κ. Αθανασίου μιλώντας για την Aegean είπε ότι «έχει ανεβάσει την εικόνα της Ελλάδας στο εξωτερικό»
«Στη χώρα μας το μεγάλο συμπληρώνει το μικρό. Κάθε μεγάλο project σε μια περιοχή βοηθά τις τοπικές επιχειρήσεις. Με τον κ. Κωνσταντακόπουλο έχουμε κάνει δύο από τις ωραιότερες αναπτύξεις στην ακτογραμμή του Ελληνικού, έχουμε επίσης επίσημα συμμετοχή της Αegean στο κεφάλαιο της Lamda που δείχνει την εμπιστοσύνη στις συνεργασίες τα επόμενα χρόνια. Είναι σημαντικό να αναπτύσσουμε μελλοντική γενιά κατασκευαστικών εταιρειών που έχουν νέα άτομα και θα αναπτυχθούν κι αυτές μαζί μας» συμπλήρωσε ο Οδυσσέας Αθανασίου.
Ο διευθύνων σύμβουλος της Lamda Development αναφέρθηκε και στον ρόλο της Τεχνητής Νοημοσύνης λέγοντας ότι «οι θέσεις εργασίας του τουρισμού είναι από τις λίγες περιπτώσεις που η Τεχνητή Νοημοσύνη θα σπρώξει προς τα εμπρός. Καθώς αυξάνεται ο ελεύθερος χρόνος, θα υπάρχει χρόνος για εμπειρίες, διασκέδαση και ψυχαγωγία. Πρέπει να δώσουμε σημασία στο πώς μπορούν να έρθουν νέα άτομα από το εξωτερικό. Πρέπει να δώσουμε σημασία να έρθουν άτομα από το εξωτερικό, να κατασκευαστούν νέα έργα και βέβαια θα πρέπει να εξασφαλιστούν και κατοικίες».
Θ.Λ.
