Δευτέρα, 16 Ιουλίου 2018 15:17

Κάστρα και οχυρά της Μεσσηνίας: Το κάστρο στα Πλατάνια

Γράφτηκε από τον

 

Στα Πλατάνια, ένα μικρό γραφικό χωριό της βόρειας Μεσσηνίας πάνω από το φαράγγι της Νέδας, το φυσικό σύνορο με την Ηλεία και απέναντι από την αρχαία Φιγαλεία, υπάρχουν τα λείψανα ενός οχυρού.

Πρόκειται για τα υπολείμματα των γωνιακών πύργων ενός μικρού μεσαιωνικού κάστρου, που είχε την ατυχία να καταστραφεί από ένα έθιμο που επικράτησε για πολλά χρόνια στο χωριό. Σύμφωνα με αυτό, παλιότερα οι νέοι του χωριού στη γιορτή της απόδοσης της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στις 23 Αυγούστου, σε μια επίδειξη της σωματικής τους ρώμης, έπαιρναν πέτρες από το κάστρο και προσπαθούσαν να τις πετάξουν από εκεί στο ποτάμι. Κι αυτό γιατί τότε στην απέναντι όχθη, το μικρό ξωκλήσι της Παναγίας που γιόρταζε, ήταν γεμάτο προσκυνητές. Αυτή η ‘λιθοβολία’ προκαλούσε βέβαια μεγάλο θόρυβο και θαυμασμό στους προσκυνητές, αλλά ταυτόχρονα και σημαντική καταστροφή στα τείχη του κάστρου.

Φθάνοντας στα Πλατάνια, για να βρει κανείς το ξωκλήσι της Παναγίας θα πρέπει να ακολουθήσει το δρόμο που ξεκινάει στα δεξιά, λίγο πριν την πλατεία του χωριού και να κατηφορίσει σιγά-σιγά με κατεύθυνση βορειοδυτική, ακολουθώντας το χωματόδρομο που οδηγεί στο ποτάμι. Αυτός ο φιδωτός χωματόδρομος οδηγεί μετά από 3,5 χιλιόμετρα στην καρδιά της Νέδας, σε ένα παλιό τοξωτό πέτρινο γεφύρι. Περνώντας το, έχουμε ήδη φθάσει στην απέναντι όχθη, στην πλευρά της αρχαίας Φιγαλείας. Από εκεί ακολουθώντας ένα μικρό λαξευμένο μονοπάτι και περνώντας ακόμα ένα μικρό ξύλινο γεφύρι δίπλα σε έναν καταρράκτη, μέσα στο μαγευτικό τοπίο φαίνεται το στόμιο, η είσοδος μιας μεγάλης σπηλιάς που μέσα της χάνονται τα νερά του ποταμιού. Αφού περάσουμε και το ξύλινο γεφύρι πάνω από τη λιμνούλα του καταρράκτη, φθάνουμε στο μικρό ξωκλήσι της Παναγίας που είναι κυριολεκτικά σφηνωμένο στα ριζά του αρχαίου ιερού Ελαίου όρους. Εδώ θα πρέπει παλιότερα να υπήρχε μια σπηλιά όπου οι αρχαίοι Φιγαλείς λάτρευαν τη Μέλαινα Δήμητρα. Πάνω στα κάθετα βράχια της απέναντι πλαγιάς, δηλαδή της πλευράς κάτω από τα Πλατάνια, υπάρχουν τα ερείπια του μικρού οχυρού.

Για να φθάσουμε λοιπόν στο κάστρο πρέπει περίπου μετά τα μισά του κατηφορικού χωματόδρομου που οδηγεί στο τοξωτό γεφύρι της Νέδας, να ακολουθήσουμε στα αριστερά, έναν άλλο μικρό ανηφορικό χωματόδρομο. Ακολουθώντας τον και περνώντας το χαμηλό λόφο που υψώνεται στα αριστερά μας, φθάνουμε σε ένα μικρό πλάτωμα. Πάνω από αυτό, στεφανώνοντας ένα λόφο που η μια πλευρά του είναι η απότομη πλαγιά του φαραγγιού πάνω από το ποτάμι, απέναντι από το μικρό ξωκλήσι της Παναγίας, βρίσκονται τα λιγοστά ερείπια του κάστρου. Κυριολεκτικά σαν ικέτες προς τον ουρανό, τα αγκωνάρια του κάστρου, φαγωμένα από το χρόνο και τον αέρα, περιμένουν την ταυτοποίησή του.

Κι ενώ το κάστρο φαίνεται μεσαιωνικό και μάλλον φράγκικο, λέγεται από τους ντόπιους ότι στο μικρό χαμηλό λόφο, στο πλάτωμα κάτω από το κάστρο, παλιότερα είχαν βρεθεί αρχαία. Στον περίβολο του οχυρού έχουν εντοπιστεί ίχνη από πολλά μικρά σπίτια, ενώ στο χώρο έξω από το κάστρο σώζονται θεμέλια ενός παλιού μικρού νεκροταφειακού ναού της Αγίας Τριάδας και ένα αρχαίο πηγάδι. Θα μπορούσε λοιπόν κανείς να υποψιαστεί ότι εδώ βρισκόταν κάποιο αρχαίο Μινυακό πόλισμα που κατακτήθηκε από τους Ηλείους μετά την κάθοδό τους στην αρχαία Τριφυλία. Παλιότερα είχε υποστηριχθεί ότι εδώ ήταν η Είρα, το οχυρό των Μεσσηνίων του Αριστομένη στον Γ΄ Μεσσηνιακό πόλεμο. Ομως η ανάλυση του Σουηδού αρχαιολόγου Nattan Valmin της Σουηδικής Μεσσηνιακής αποστολής του 1927-34, για τη θέση της αρχαίας Είρας, έδειξε με βεβαιότητα τους λιθοσωρούς πάνω από το σημερινό Κακαλέτρι.

Ετσι αφού σήμερα τίποτα δεν είναι γνωστό για αυτό το μεσαιωνικό κάστρο αλλά και το πλάτωμα στα νοτιοδυτικά του, θα πρέπει να γίνει μια επιστημονική ταυτοποίηση των λίγων στοιχείων που εξακολουθούν να υπάρχουν στην περιοχή.