Δευτέρα, 20 Αυγούστου 2018 13:15

Κάστρα και οχυρά της Μεσσηνίας: Το κάστρο στο Πήδημα

Γράφτηκε από τον

Στον απότομο βράχο που υψώνεται πάνω από τις πηγές του ποταμού Αρι στο χωριό Πήδημα, σώζονται τα ερείπια ενός κάστρου του 13ου αιώνα.

Το κάστρο αυτό, που η κατασκευή του με τις τοξοειδείς καμάρες και τις κόγχες στους τοίχους του θυμίζει τα ανάλογα ευρήματα στα κάστρα του Μυστρά, της Ανδρούσας αλλά και του Γερακιού, μπορεί να ανήκει στην ίδια εποχή με αυτά. Ετσι οι άγνωστοι σήμερα σε μας αρχικοί κτήτορες αυτού του κάστρου θα μπορούσαν να είναι Ελληνες ή Φράγκοι στα μέσα του 13ου αιώνα. Η ομοιότητα με τα άλλα κάστρα είναι μεγάλη και αυτά ήταν έργα του Guillaumede Villehardouin γύρω στο 1250, και αυτό το μικρό κάστρο στο Πήδημα θα μπορούσε να έχει τον ίδιο αρχικό κτήτορα.

Βέβαια λόγω και της έκτασής του φαίνεται ότι αυτό ήταν μια δευτερεύουσα οχύρωση. Στις βιβλιογραφικές πηγές όμως και ειδικότερα στο La Morée Franque; recherches historiques, topographiques et archéologiques sur la Principauté d' Achaïe (1205-1430). Paris: Boccard, 1969 του Antoine Bon, αναφέρεται ότι αυτό είναι έργο των βυζαντινών γύρω στο 1300. Και αυτό όμως δεν πιστοποιείται από άλλα ευρήματα. Εμμεσες ενδείξεις γι’ αυτό το επιχείρημα είναι οι δυο μικροί βυζαντινοί ναοί που υπάρχουν μέσα και έξω από τον περίβολό του.

Το κάστρο είναι προσανατολισμένο πάνω στο βράχο από βορρά προς νότο και έχει μήκος περίπου 100 μέτρα. Στη βορειότερη και πιο στενή πλευρά του υπάρχουν τα ερείπια του κεντρικού πύργου του (donjon) καθώς και τα λείψανα δυο δεξαμενών. Στη μέση της ανατολικής πλευράς του οχυρού, υπάρχουν τα ερείπια ενός τετράπλευρου πύργου του που η βάση του έχει διαστάσεις 5,5m. x 3,6m. περίπου. Στη νότια πλευρά των τειχών υπάρχουν τα ερείπια δυο μικρών προμαχώνων, ενώ στα ερείπια της νοτιοδυτικής πλευράς θα μπορούσε να αναζητήσει κανείς την κεντρική πύλη του κάστρου.

Στο εσωτερικό του κάστρου υπάρχουν επίσης τα ερείπια ενός μονόχωρου ναού, αφιερωμένου, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, στον Αγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Εξω από τα τείχη της νότιας πλευράς, στα ‘κυλισμένα λιθάρια’, υπάρχουν τα ερείπια ενός ακόμα μικρού σταυρεπίστεγου ανώνυμου ναού.

Σύμφωνα με την παράδοση, το σημερινό όνομα του μικρού οικισμού αποδίδεται σε μια ηρωική πράξη νεαρών κοριτσιών που προτίμησαν να πηδήξουν από τα απότομα βράχια πάνω από τις πηγές, για να γλιτώσουν από Τούρκους που τα καταδίωκαν. Αν κάτι τέτοιο ευσταθεί, τότε θα μπορούσε να είχε γίνει στο ξέσπασμα του πρώτου βενετοτουρκικού πολέμου, στις  αρχές του 1463. Τότε, οι Τούρκοι έχοντας κατακτήσει τις περιοχές γύρω από το Αργος και το Ναύπλιο,

έστειλαν για αντιπερισπασμό ένα τμήμα του στρατού τους κατά της Μεθώνης. Ενδεχομένως σε αυτή την κάθοδο των Τούρκων, τα νεαρά κορίτσια καταδιωκόμενα προσπάθησαν να καταφύγουν στο βενετοκρατούμενο κάστρο, αλλά άγνωστο για ποιο λόγο δεν τα κατάφεραν κι έτσι πήδηξαν και γκρεμιστήκαν από τα απότομα βράχια, δίνοντας το όνομα στην περιοχή των πηγών του Αρι.

Στον 3ο χωρογραφικό πίνακα του Hopf του 1463, στην 55η θέση, υπάρχει το κάστρο Pidima που φαίνεται να ανήκει στους Βενετούς. Στον 5ο πίνακα του 1467, μετά τον πρώτο Βενετοτουρκικό πόλεμο το κάστρο Apidima αναφέρεται στην 67η θέση σαν κατεστραμμένο (R).

Οπως φαίνεται λοιπόν το Πήδημα είχε κοινή μοίρα με την ευρύτερη περιοχή. Ετσι το 1463, δηλαδή στην έναρξη του πρώτου Βενετοτουρκικού πολέμου το κάστρο ανήκε στους Βενετούς. Ομως και μετά τη λήξη του πολέμου, το κάστρο συνέχισε να ανήκει στους Βενετούς αλλά ερειπωμένο (R).

Αλλη αναφορά για το Πήδημα υπάρχει στον πίνακα της απογραφής που πραγματοποίησαν οι Βενετοί σ’ ολόκληρη την Πελοπόννησο το 1700. Σε αυτή την απογραφή Grimaniκαι στο φύλλο που αφορά την περιοχή της Καλαμάτας (Ristretto Del Territorio Di Calamata), στον αριθμό 10 υπάρχει το Pidimaμε δεκαοκτώ οικογένειες και συνολικά 64 κατοίκους. Στην απογραφή των Γάλλων του εκστρατευτικού σώματος του 1828-33 το Pidima, στα Ιμπλάκικα χωριά, φαίνεται να κατοικείται από 10 οικογένειες.

Για να φθάσει κανείς σήμερα στο κάστρο, υπάρχουν δύο προσπελάσεις. Η πρώτη από τα νοτιοδυτικά είναι δύσκολη και σε κάποια σημεία της γίνεται σχετικά επικίνδυνη. Η οργιώδης βλάστηση αλλά και οι μικροί και απότομοι γκρεμοί κάνουν επισφαλή την ανάβαση. Αν παρ’ όλα αυτά, κάποιος είναι ιδιαίτερα επίμονος και τολμηρός, τότε μπορεί να φθάσει και να αγναντέψει τους προμαχώνες της νοτιοδυτικής πλευράς του κάστρου στα ‘κυλισμένα λιθάρια’, αν ξεκινήσει από το σταθμό του υδραγωγείου δίπλα στο δρόμο. Από εκεί ακολουθώντας τα καλώδια που πηγαίνουν στη δεξαμενή, μπορεί με σχετική δυσκολία να φθάσει σε αυτήν. Από το προαύλιο της δεξαμενής αρχίζει

η πιο δύσκολη προσπάθεια αφού θα πρέπει κανείς να ανέβει από πεζούλι σε πεζούλι προς την κατεύθυνση του κάστρου στα ανατολικά. Η πυκνή βλάστηση και τα βάτα εμποδίζουν πολύ την ανάβαση στα μεγάλα βράχια. Φθάνοντας όμως τελικά αντίκρυ στους δυτικούς προμαχώνες του κάστρου, η εκπληκτική θέα είναι η αποζημίωση του τολμηρού επισκέπτη. Αγριολούλουδα και παρθενικοί κρίνοι, φασκόμηλο και χαμομήλι, μάραθα και άγρια χόρτα δίνουν άρωμα στην αναζήτηση του κάστρου.

Ενας πιο εύκολος τρόπος για την ανάβαση στην βορειοανατολική πλευρά του κάστρου είναι αυτός από τα ανατολικά. Στα δεξιά του δρόμου που οδηγεί στα Αρφαρά, μετά τον «Μύλο», ακολουθώντας έναν ανηφορικό χωματόδρομο.

Από εκεί η ανάβαση για το κάστρο είναι ευκολότερη και οδηγεί στην πιο στενή πλευρά του οχυρού, στην παλιότερη κύρια είσοδό του, στα ερείπια του κεντρικού πύργου του (donjon)και στο εσωτερικό του κάστρου.

οι αρχικοί κτήτορες του κάστρου θα μπορούσαν να είναι Ελληνες ή Φράγκοι στα μέσα του 13ου αι.