Ένα ιστορικό γεγονός μεγάλης σημασίας, άγνωστο στους νεότερους και σε όσους δεν έχουν ασχοληθεί με την ιστορία αυτής της περιόδου.
Οργανωμένη από δασκάλους Γιάννη Β. Μιχαλόπουλο (Ωρίωνα) και Παν. Βασιλογιαννακόπουλο, αλλά και τους Δημητρ. Γ. Αγγελόπουλο και Θεοδ. Π. Βασιλόπουλο σε συνεργασία με την οργάνωση του ΕΑΜ και τους κατοίκους, εξέφρασε την αντίδραση των αγροτών στην “φορολογία της δεκάτης”. Φορολογία την οποία είχαν επιβάλει οι Ιταλοί και η κατοχική κυβέρνηση με πρόσχημα την τροφοδοσία των πόλεων και κατέληγε στους κατακτητές και τους μαυραγορίτες. Η πείνα είχε αρχίσει να “θερίζει” και την ύπαιθρο, η αντίδραση στο μέτρο ήταν καθολική αλλά η αντίσταση απαιτούσε τόλμη και οργάνωση. Την οποία έδειξαν στη Χρυσοκελλαριά οι πατριώτες που οργάνωσαν τη στάση εν γνώσει των κινδύνων. Οι κατακτητές δεν θα άφηναν ατιμώρητη την “στάση” για να αποτρέψουν παρόμοιες αντιδράσεις.
Η “ΔΕΚΑΤΗ”
Η δεκάτη είχε οριστεί στο 10% επί του ακαθάριστου γεωργικού εισοδήματος, ποσοστό σημαντικό για τα δεδομένα του μικρού κλήρου. Αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι οι αγρότες καλλιεργούσαν δημητριακά σε μικρή και έκταση και κυρίως για δική τους χρήση στην κατοχή, γίνεται αντιληπτό ότι το μέτρο έπληττε τους αγρότες.
Οι Ιταλοί έβαλαν το Νομάρχη να οργανώσει την υποβολή δηλώσεων καλλιέργειας με τα στρέμματα δημητριακών αλλά επειδή εμφανίστηκε απροθυμία, κάλεσαν οι ίδιοι τους προέδρους Κοινοτήτων για να ασκήσουν πιέσεις. Δηλώσεις και πάλι δεν έγιναν και η Νομαρχία διέταξε τους προέδρους των Κοινοτήτων να συντάξουν αυτοί τους πίνακες καλλιέργειας μαζί με τους αγροφύλακες. Και πάλι οι πίνακες ήταν παραπλανητικοί, αναφέρεται ότι στη Χρυσοκελλαριά εμφάνιζαν μόνο το 10% της πραγματικής καλλιέργειας. Αλλά οι αγρότες και πάλι αρνήθηκαν να καταβάλουν τη δεκάτη.
Η Νομαρχία τότε έστειλε δύο εφοριακούς υπαλλήλους στη Χρυσοκελλαριά για να πιέσουν τους αγρότες. Εφτασαν στο χωριό στις 14 Ιουνίου 1942, κάλεσαν τους αγρότες να συγκεντρωθούν αλλά αυτοί τους αποδοκίμασαν και αρνήθηκαν να καταβάλουν τη δεκάτη.
Η ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗ ΠΙΕΖΕΙ ΚΑΙ ΑΠΕΙΛΕΙ
Αφού απέτυχε και αυτή η απόπειρα μπήκε μπροστά η χωροφυλακή που συνεργαζόταν με τους Ιταλούς. Ετσι την επόμενη ημέρα (15 Ιουνίου) έφθασε στη Χρυσοκελλαριά ο διοικητής του Σταθμού Χωροφυλακής Κορώνης ανθυπασπιστής Ιωάννης Ρηγόπουλος με 2-3 χωροφύλακες για να πιέσει με τη σειρά του και να απειλήσει έτσι ώστε να παραδοθεί η δεκάτη. Βρέθηκαν όμως στο διαμαρτυρόμενο πλήθος που αυξανόταν συνέχεια στα πλατώματα του χωριού και διαμαρτύρονταν ότι η πείνα θερίζει τις οικογένειές τους και δεν μπορούν να δώσουν το δυσβάστακτο φόρο. Οι χωρικοί εξαγριώθηκαν, ο ανθυπασπιστής αιφνιδιάστηκε και στην προσπάθεια να ελιχθεί ζήτησε να μπει στο σχολείο που είχε εγκατασταθεί μια επιτροπή για διαπραγμάτευση. Οι εξεγερμένοι συμφώνησαν και συγκροτήθηκε επιτροπή από τους Γιάννη Β. Μιχαλόπουλο, Παν. Βασιλογιαννακόπουλο, Δημ. Γ. Αγγελόπουλο, Θεοδ. Π. Βασιλόπουλο, Πέτρο Ε. Λαμπρόπουλο και Νικ. Π. Δουράλα.
Με τις ώρες η συζήτηση αλλά αποτέλεσμα κανένα, ο ανθυπασπιστής επέμενε, η επιτροπή το ίδιο, έφθασε βράδυ και τότε ο ανθυπασπιστής επικοινώνησε με τη Διοίκηση Χωροφυλακής και ενημέρωσε για την άρνηση των χωρικών να παραδώσουν τη δεκάτη.
Την επόμενη ημέρα (16 Ιουνίου) το πρωί φθάνει στο χωριό ο Διοικητής Χωροφυλακής αντισυνταγματάρχης Ιωάννης Λιναρδάκης μαζί με το Διοικητή Χωροφυλακής Πύλου μοίραρχο Δημ. Ανδρικόπουλο και 30 περίπου χωροφύλακες. Ηδη όμως είχαν καταφθάσει επιτροπές και κόσμος από τα γύρω χωριά Ακριτοχώρι, Υάμεια και Βασιλίτσι (η αντιπροσωπεία αυτού του χωριού αποχώρησε αργότερα). Εκατοντάδες κόσμου είχαν συγκεντρωθεί “συν γυναιξί και τέκνοις”, αψήφησαν τη δύναμη χωροφυλακής και έκαναν καθαρό ότι δεν πρόκειται να υποχωρήσουν.
Ο Λιναρδάκης ζήτησε να μιλήσει με επιτροπή και παρουσιάστηκαν ως τέτοια οι Γιάννης Β. Μιχαλόπουλος, Παν. Βασιλογιαννακόπουλος, Δημ. Γ. Αγγελόπουλος, Πέτρος Ε. Λαμπρόπουλος, Νικ. Π. Δουράλας, Θεοδ. Π. Βασιλόπουλος (από Χρυσοκελλαριά), Νικ. Αθ. Μουτζούρης, Αναστ. Π. Κοσμάς, Γεωρ. Κ. Τσώνης και Αθαν. Κ. Τσώνης (από Ακριτοχώρι).
ΦΘΑΝΟΥΝ ΟΙ ΙΤΑΛΟΙ
Η επιτροπή αρνήθηκε κατηγορηματικά να παραδώσουν οι αγρότες τη δεκάτη, κρατήθηκε σε ομηρία και ο Διοικητής Χωροφυλακής κάλεσε τους Ιταλούς να δώσουν τη λύση με τα όπλα. Το μεσημέρι κατέφθασαν 2 διμοιρίες Ιταλών (20-30 άτομα), κύκλωσαν τους συγκεντρωμένους και έστησαν ένα πολυβόλο σε σπίτι από το οποίο μπορούσε να ελεγχθεί όλος ο δρόμος ενώ άλλοι ακροβολίστηκαν πάνοπλοι σε διάφορα σημεία ώστε να μην υπάρχει οδός διαφυγής. Οι συγκεντρωμένοι ειρηνικά κινήθηκαν προς τους Ιταλούς αλλά πλέον η αντίδραση ήταν μάταιη. Ιταλοί και χωροφύλακες συνέλαβαν 12 άτομα, οι Ιταλοί έμειναν μερικές ημέρες στο χωριό και αργότερα η δεκάτη συγκεντρώθηκε και παραδόθηκε στην Ενωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών Μεσσήνης.
ΕΚΤΟΠΙΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΩΝ
Λίγες ημέρες αργότερα ανακοινώθηκε από τη Διοίκηση Χωροφυλακής η απόφαση της “επιτροπής ασφαλείας” (θεσμός του μεταξικού κράτους για τη δίωξη κομμουνιστών που διατήρησαν οι Ιταλοί) ότι “εξετοπίσθησαν οι κάτωθι: 1) Βασιλογιαννακόπουλος Παν. εις εκτόπισιν ενός έτους εις Πλάτανον Ναυπακτίας, 2) Αγγελόπουλος Δημήτριος Γ. επί 1 έτος εις Κατούναν Ακαρνανίας, 3) Λαμπρόπουλος Πέτρος Ε. επί 1 έτος εις Αιτωλικόν Μεσολογγίου, 4) Αγγελόπουλος Θεόδωρος επί 10μηνον εις Ναυπακτίαν. 5) Μιχαλόπουλος Ιωάννης επί 10μην εις Ναυπακτίαν, 6) Τεμπελόπουλος Διον. επί 10μηνον εις Νεοχώριον Παραχελωϊτιδος, 7) Δουράλας Π. Νικόλαος επί 4μηνον εις Οιχαλίαν, 8) Βασιλόπουλος Θεόδωρος Π. επί 4μηνον εις Καρδαμύλην.
Απαντες κάτοικοι Χρυσοκελλαριάς, διότι ηρνήθησαν να καταβάλωσιν εις το Δημόσιον τον φόρον δεκάτης των παραχθέντων σιτηρών, διαπράξαντες επί πλέον και άλλας αξιοποίνους πράξεις αντικειμένας εις την δημόσιαν ασφάλειαν και τάξιν.
Επίσης δια την αυτήν ως ανωτέρω αιτίαν, οι κάτοικοι Ακριτοχωρίου: 1) Τσώνης Γεώργιος εις Ανδρίτσαινα, 2) Τσώνης Αθανάσιος εις Κυπαρισσίαν, 3) Μουτζούρης Νικ. εις Μεγαλόπολιν, 4) Κοσμάς Αναστ. εις Κρέσταινα”.
Φαίνεται όμως ότι υπήρχαν αντιδράσεις (μεμονωμένες ή ομαδικές δεν γνωρίζουμε) και σε άλλες περιοχές καθώς στην ίδια ανακοίνωση αναφέρεται ότι εκτοπίστηκαν “ομοίως δια την αυτήν ως άνω αιτίαν οι κάτοικοι Μανιακίου 1) Τουλούπας Γεώργιος επί 1 έτος εις Μεσολόγγιον, 2) Πετρόπουλος Ιω. του Νικολάου επί 1 έτος εις Αγρίνιον, 3) Πετρόπουλος Γ. του Παναγ. εις Περαχώραν Κορινθίας επί 10μηνον, 4) Πετρόπουλος Ιω. του Παναγ. εις Σοφικόν Κορινθίας.
Ο Φατούρος Ιω. κάτοικος Αιπείας επί 10μηνον εις Ναύπακτον και Μαυροειδής Ιωαν. κάτοικος Κυνηγού επί 8μηνον εις Νεμέαν, αμφότεροι δια την ως ανωτέρω αιτίαν”.
Μια ιστορική επέτειος ξεχασμένη, σημαντική για την αντίσταση του ελληνικού λαού απέναντι στις δυνάμεις κατοχής. Μια επέτειος την οποία θα πρέπει να τιμάται όπως της αξίζει και εδώ ο Δήμος Πύλου – Νέστορος στους οποίου την περιφέρεια ανήκει η Χρυσοκελλαριά, έχει τον πρώτο λόγο και την ευθύνη
Πηγές:
1. Νίκου Ι. Ζερβή “Καλαμάτα, Κατοχή – Αντίσταση – Απελευθέρωση” τόμος Β’
2. Ευάγγελου Γ. Τεμπελόπουλου “Η Χρυσοκελλαριά (Σαρατσά) στη δίνη των γεγονότων της δεκαετίας του 1940”
3. Γρηγόρη Κριμπά “Η εθνική αντίσταση στη Μεσσηνία και τους γύρω Νομούς”
4. “Θάρρος” 20/7/1942
[Απόκομμα από την εφημερίδα “Θάρρος” 20/7/1942]
