Δευτέρα, 22 Φεβρουαρίου 2016 19:10

Το σταφιδικό κίνημα και ο Τάσης Κουλαμπάς (μέρος 18ο)

Η Βρωμόβρυση λόγω της δραστηριότητας του σταφιδοαγροτικού σωματείου γίνεται επίκεντρο κινητοποιήσεων για την ευρύτερη περιοχή: "Εις την Βρωμόβρυσιν συνεκροτήθη προχθές την πρωΐαν το προαναγγελθέν συλλαλητήριον. Εις αυτό μετέσχον άπαντες σχεδόν οι αγρότες της περιφερείας και τα διοικητικά συμβούλια των σταφιδοαγροτικών σωματείων, των ανηκόντων εις την δύναμιν της ομοσπονδίας. Καθ' όλην την διάρκειαν του συλλαλητηρίου ουδέ και το παραμικρόν εισέτι επεισόδιον εσημειώθη, οι δε αγρόται νομιμοφρόνως και ησύχως εξεδήλωσαν τα φρονήματά των και τας απαιτήσεις των.

Συγκεκριμένως οι σταφιδοαγρόται εζήτησαν κατά το συλλαλητήριον όπως αποφασισθή προσεχέστατα η συγκρότησις παμμεσσηνιακού γεωργικού συλλαλητηρίου και εις Καλάμας, κατά το οποίον, αφού εξετασθή η όλη κατάστασις ως διεμορφώθη εσχάτως διά τους αγρότας εν γένει, καθορισθή η έκτασις των ενδεικνυομένων να ληφθώσι μέτρων προς ριζικήν θεραπείαν του κακού. Ακόμη, οι ρήτορες έφθασαν και μέχρι του σημείου ώστε, να ζητήσουν την κατάργησιν του Γεωργικού Επιμελητηρίου Μεσσηνίας, διότι κατά τας πληροφορίας των αγροτών εξετράπη τούτο του σκοπού του, διά τον οποίον συνεστήθη" (161).

Λίγες ημέρες αργότερα σε εκτενές άρθρο του ο Βαγγέλης Δημητρακόπουλος κάνει έναν απολογισμό για τα αγροτικά θέματα μέσα στο 1928. Αναφέρεται σε μια σειρά από ζητήματα και κάνει ειδική αναφορά στα σταφιδοαγροτικά σωματεία και το συνέδριο της Βρωμόβρυσης:

"Τα σταφιδοαγροτικά σωματεία της υπαίθρου Μεσσηνίας, όπως ονομάζονται, είναι αποτέλεσμα και δημιουργήματα των απολυτρωτικών τάσεων των υφισταμένων παρά τω κόσμω της υπαίθρου. Θα απέβαινον δε εκτάκτως πολύτιμα διά την περαιτέρω προώθησιν των αγώνων των αγροτών, εάν υφίστατο παρ' αυτοίς μεγαλυτέρα ομοιογένεια και ενότης κατευθύνσεων και ξεκαθαρισμένων τάσεων αν και ως σήμερον ταύτα υφίστανται, δεν θα ηδύνατο κανείς να υποστηρίξη ότι αποβαίνουν όλως ανωφελή. Το γεγονός ότι κατώρθωσαν να συγκροτήσουν εις Βρωμόβρυσιν ένα παμμεσσηνιακόν γεωργικόν συνέδριον, κατά το οποίο ερρίφθησαν συνθήματα όλως σωστικά διά τας αγροτικάς μάζας της χώρας μας και ότι ενεφάνησαν έναν αξιόλογον αγώνα υπέρ της ιδρύσεως Γεωργικής Τραπέζης χωρίς να υπολογίσωμεν τας σήμερον παρατηρουμένας προσπαθείας προς θετικωτέραν αντιμετώπισιν της κρατικής αστοργίας απέναντι της γεωργίας μας, θα ήσαν ικανά να πείσουν τον αμερόληπτον κριτήν ότι εάν δεν εμφανίζουν όσην θα έπρεπε ζωτικότητα, όμως και δεν στερούνται παντελώς δράσεως ωφελίμου εν τη καθ' όλου από της ιδρύσεως σταδιοδρομίαν των" (162).

Οι δραστηριότητες των σταφιδοαγροτικών σωματείων εντείνονται και στις 20 Ιανουαρίου 1929 εκλέγεται διοίκηση στην Ομοσπονδία των συλλόγων που βρίσκονται στην περιφέρεια του Δήμου Εύας. Εκλέγονται πρόεδρος ο Γεώργιος Πολιτόπουλος, αντιπρόεδρος ο Σταμάτης Κόντος, ταμίας ο Μιχάλης Πετρόπουλος και γενικός γραμματέας ο Αθανάσιος Χριστόπουλος. Παράλληλα εκλέγεται τριμελής επιτροπή υπό την προεδρία του κ. Κυριακόπουλου (προέδρου του σταφιδοαγροτικού σωματείου Ασλάναγα) προκειμένου να επιδώσει ψήφισμα "αυτοπροσώπως" στον πρωθυπουργό και τους βουλευτές Μεσσηνίας. Μεταξύ των άλλων οι παραγωγοί ζητούν: "Στροφή της κυβερνήσεως εις την ύπαιθρον χώραν εκδηλουμένης και δι' έργων και ουχί διά λόγων. Πραγματικήν γεωργικήν εκπαίδευσιν και ουχί φιλολογικάς μετεκπαιδεύσεις δημοδιδασκάλων. Την ελάττωσιν του βάρβαρου φόρου της δεκάτης. Να ληφθή πραγματική μέριμνα ώστε να καταστεί ο βίος ευθυνός. Να απαγορευτή στους δημοσίους υπαλλήλους να κατέχουν δύο θέσεις είτε ιδιωτικές, είτε δημόσιες. Αμεσον κατάργησιν του διοικητικού συμβουλίου και της γενικής συνελεύσεως του Γεωργικού Επιμελητηρίου Μεσσηνίας εις τα οποία ουδείς γεωργός αντιπροσωπεύεται αλλά υπάρχουσι μόνον κηφήνες φιλολογούντες ώσπερ κοριοί ροφώντες το αίμα των γεωργών" (163).

Την ίδια περίοδο η κυβέρνηση Βενιζέλου προωθεί την καθιέρωση του ιδιώνυμου που συνεπάγεται τη δίωξη κομμουνιστών, αριστερών και συνδικαλιστών μέσα από την ποινικοποίηση των ιδεών και της πολιτικής, συνδικαλιστικής δραστηριότητας. Στις 22 Δεκεμβρίου 1928 κατατίθεται στη Βουλή νομοσχέδιο με τίτλο "Περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών". Μέσα σε αυτό το κλίμα στην Καλαμάτα μια ομάδα σημαντικών διανοούμενων, ορισμένοι από τους οποίους εκφράζουν αριστερές αντιλήψεις, εκδίδει το περιοδικό "Ελεύθερη Σκέψη" (164). Οταν γίνεται γνωστό αυτό, σε μια επιστολή που δημοσιεύεται στο "Θάρρος" καταγγέλλεται ότι "μεταξύ των συνεργατών της Ελεύθερης Σκέψης συμπεριλαμβάνονται και συνεργάται δεδηλωμένοι ως κομμουνισταί, άθεοι, αντίχριστοι, ασεβείς, υβριστές της πατρίδος, ανατροπείς της οικογένειας κλπ. Οι τοιούτοι λοιπόν θα μορφώσωσι τον λαόν ως είναι και αυτοί μορφωμένοι! Οι συντάκται της Ελεύθερης Σκέψης δεν πρέπει να νομίζουν ότι η κοινωνία Καλαμών κατήντησε εις τοιαύτην πόρωσιν, ώστε να αναμένη να μορφωθή από τοιούτους μορφωτάς" (165).

Παρά τις αντιδράσεις το περιοδικό κυκλοφορεί το Μάρτιο, υπάρχουν αρκετές συνεργασίες που αναφέρονται με "λογοτεχνικό" τρόπο στα ζητήματα της αγροτικής ζωής (Βαγγέλης Δημητρακόπουλος, Χρ. Τερζάκης, Β. Δεδούσης), αλλά η εκετενέστερη όλων είναι αυτή του Λούλη Τσικλητήρα με τίτλο "Από τις σκέψεις μας". Πρόκειται για ένα κείμενο καυστικό για το ιδιώνυμο που ετοιμάζεται, διεισδυτικό για τον τρόπο με τον οποίο το πολιτικό σύστημα συντηρεί την κυριαρχία της αστικής τάξης και επιθετικό με γνώμη για τη σχέση της τέχνης με τη ζωή αλλά και για τις αλλαγές που σημειώνονται στον τρόπο ζωής. Από την άποψη αυτή έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον, καθώς είναι το μόνο πολιτικό κείμενο του περιοδικού και δημοσιεύεται παρά τις διεβεβαιώσεις της συντακτικής επιτροπής ότι δημοσιεύονται μόνον κείμενα σχετικά με τις τέχνες και τα γράμματα. Και για την εποχή αποτελεί σημαντικη συμβολή στο δημόσιο προβληματισμό του προοδευτικού χώρου. Θεωρεί ότι το νομοσχέδιο περί "Ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος" στην παραγματικότητα "δεν έχει άλλο σκοπό, παρά πώς να δεσμεύση και να υποδουλώση τη σκέψη μαζί με το προετοιμαζόμενο περί Τύπου". Προσθέτει πως "τα υποδουλωτικά μέτρα της σκέψης δεν είναι αναπάντεχα για κείνους που πιστεύουν ότι η κυβέρνηση που μορφοποιεί το κράτος, είναι η πολιτική έκφραση της οικονομικής κυριαρχίας μιας τάξης, όσο κι αν αυτό δε φαίνεται". Αναλύοντας τον τρόπο λειτουργίας του πολιτικού συστήματος και της ενσωμάτωσης των εργαζομένων τάξεων στα κόμματα που κυβερνούν, σημειώνει ότι "η κυρίαρχη τάξη έχει πλήρη συνείδηση της έννοιας ότι η πολιτική είναι το μόνο μέσο λύσης των ζητημάτων της, ότι αυτή διατηρεί την κυριαρχία της και με διάφορα πολλαπλά μέσα που έχει μια πολιτική κυριαρχία με τα όργανά της και την οργάνωσή της, απλώνει τη νοοτροπία της, την ψυχολογία της και τις κάνει έννοιες που κληρονομικά μεταβιβάζονται και παρουσιάζονται ως έμφυτες, αιώνιες και αμετάβλητες". Και εξηγεί: "Για να κρατεί όμως την εξουσία και να κυριαρχεί ως τάξη, έχει ανάγκη της πλειοψηφίας, και αυτή αποτελουμένη από τις τάξεις που εκμεταλλεύεται, πρέπει ταυτόχρονα με τα ψίχουλα που δίδει από το πλούσιο τραπέζι μπρος στο οποίο αυτή είναι στρωμένη, να διατηρή εις τη συνείδηση των τάξεων αυτών την έννοια του σεπαρατισμού (σ.σ. διαχωρισμού) της πολιτικής από τα άλλα πεδία της ανθρώπινης δράσης οικονομικό, εκπαιδευτικό, φιλολογικό και περιληπτικά κοινωνικό". Εκφράζοντας την αντίθεση σε αυτό δικαιολογεί "γιατί σε περιοδικό που αντικείμενο έχει την τέχνη σε όλες τις εκδηλώσεις της, σε περιοδικό λογοτεχνικό και κοινωνικό, γίνεται κουβέντα για την πολιτική". Δηλώνει πως δεν τον συγκινεί η σχολή "η τέχνη για την τέχνη" αλλά "η τέχνη για έναν κοινωνικό σκοπό" και αναρωτιέται: "Και ποιος άλλος μεγαλειωδέστερος, υψηλότερος, ιδεωδέστερος από το σκοπό να εξυψωθή ολόκληρη η τάξη των μικρών, ταπεινών και καταφρονεμένων αδιακρίτως φυλής και θρησκεύματος, στη θέση που της ανήκει από τον κύριο οικονομικό ρόλο που παίζει στην κοινωνία;" (166).

Το περιοδικό κυκλοφόρησε σε 4 ή 5 τεύχη και η έκδοση διακόπηκε σχεδόν ταυτόχρονα με την ψήφιση του ιδιώνυμου, ενδεχομένως υπό το βάρος των συνεπειών που είχε η εφαρμογή του (167).

Και ενώ ο Λούλης Τσικλητήρας διασυνδέεται πλέον με ομάδες διανοουμένων της Καλαμάτας, οι αγροτικές οργανώσεις της Πυλίας κινούνται δραστήρια, προκειμένου να προωθήσουν τη λύση σε γενικότερα αλλά και τοπικά προβλήματα και συμβάλλουν μέσα από ευρεία επιτροπή στην οργάνωση συνεδρίου των κοινοτήτων της περιοχής στον Πήδασο: "Επιτροπή αποτελουμένη εκ των κ.κ. Αντ. Καλογερόπουλου ιερέως, Χρ. Κουβελιώτου κτηματίου, Ν. Τσάκωνα προέδρου Κοινότητος, Διον. Αποστολόπουλου, Χαρ. Καλομοίρη, Ι. Λύκου, Γεωρ. Τζεμόπουλου και Ν. Κουρέτα διωργάνωσεν συνέδριον εν Πηδάσω διά την 31ην Μαρτίου με τα κάτωθι θέματα και τους έναντι αυτών σημειουμένους εισηγητάς: 1. Σύνδεσμος Κοινοτήτων πρώην Δήμου Μεθώνης, εισηγητής κ. Χρ. Κουβελιώτης 2. Σημασία Ταμείου Πρόνοιας Ελαιοπαραγωγής, εισηγητής κ. Χρ. Κουβελιώτης 3. Τηλεφωνική συγκοινωνία περιφερείας, εισηγητές κ. Θ. Οικονομόπουλος και Ζ. Κουρέτας 4. Σταφιδοκαλλιέργεια και σιτοκαλλιέργεια, εισηγητής κ. Νικ. Κανάσης νομογεωπόνος και Γ. Κωνσταντινόπουλος δημοδιδάσκαλος 5. Αγροτική ασφάλεια, εισηγητής Γ. Κωνσταντινόπουλος δημοδιδάσκαλος 6. Δημοτική εκπαίδευσις, σχολικοί κήποι, εισηγητής κ. Σπύρος Κωστάκης δημοδιδάσκαλος 7. Γεωργική εκπαίδευσις, Γεωργικά Γυμνάσια, εισηγητής κ. Νικ. Κανάσης 8. Σημασία Γεωργικού Επιμελητηρίου Μεσσηνίας, εισηγητής κ. Νικ. Βασόπουλος" (168).

Το συνέδριο σημειώνει επιτυχία και σε ψήφισμα με τα πορίσματα που στέλνεται στον πρωθυπουργό και τους αρμόδιους υπουργούς σημειώνεται ότι: "Το εν Πηδάσω συγκροτηθέν συνέδριον Κοινοτήτων πρώην Δήμου Μεθώνης καθ' ο αντιπροσωπεύθησαν άπασαι αι Κοινότηται του πρώην Δήμου Μεθώνης δι' ολόκληρων των Κοινοτικών Συμβουλίων, παρευρεθέντος και του αγροτικού λαού εις επιβλητικόν όγκον καθώς και του διδασκαλικού κλάδου της περιφερείας αυτής, διαπνεόμενον από τον διακαή πόθον της θεραπείας των πολλαπλών αναγκών του σκληρώς δοκιμαζομένου και αγρίως φορολογουμένου αγροτικού λαού του πρώην Δήμου Μεθώνης και της βελτιώσεως της καταστάσεώς του, μετ' επισταμένην μελέτην της καταστάσεως και εξονυχιστικήν συζήτησιν των εν τη ημερησία διατάξει θεμάτων αυτού, κατέληξεν εις το επόμενον ψήφισμα, το οποίο παρακαλεί την Σεβαστήν Κυβέρνησιν όπως υιοθετήσει:

Να αναληφθή από του κράτους η σκυρόστρωσις και κατασκευή των τεχνικών έργων των μέχρι τούδε διά προσωπικής εργασίας κατασκευασθέντων κοινοτικών δρόμων και των κατασκευασθησμένων τούτων.

Να τροποποιηθεί ο νόμος περί "Ταμείων Προνοίας Ελαιοπαραγωγής" ως προς το μέρος της διοικήσεως, σύμφωνα με το πνεύμα της πλήρους αυτοδιοικήσεως διά της υποχρεωτικής συντάξεως υπό των κοινοτήτων καταλόγων ελαιοκτημόνων, οίτινες και να εκλέγουν την διοίκησιν διά καθολικής αυτών ψηφοφορίας.

Εκτασιν της τηλεφωνικής συγκοινωνίας εις όλους ανεξαιρέτως τους αγροτικούς συνοικισμούς, ούτως ώστε να συμπληρωθεί το τηλεφωνικόν δίκτυον του πρώην Δήμου Μεθώνης και να εξασφαλισθή η τελεία λειτουργία των ήδη υπαρχόντων ελαττωματικών τηλεφώνων κα να καθιερωθή η τηλεφωνική συνδιάλεξις.

Να ψηφισθεί νόμος της αγροτικής ασφαλείας χωρίς ιδιαιτέραν φορολογικήν επιβάρυνσιν τιθεμένων επικεφαλής των αγροφυλάκων, ως αγρονόμων, γεωπόνων και εκλογήν αγροφυλάκων διά καθολικής ψηφοφορίας των αγροτών με το δικαίωμα τη ανακλήσεως.

Την μετατροπήν των δημοτικών σχολείων εις εξατάξια και τον συγχρονισμόν των προς τας σημερινάς θετικάς αντιλήψεις της κοινωνίας και τον προσαρμοζόμενον αγροτικόν γεωργικόν χαρακτήρα της περιφερείας μας, ως και την ηθικήν και υλικήν ενίσχυσιν των λειτουργιών της δημοτικής εκπαιδεύσεως.

Την μετατροπήν του Γυμνασίου Πύλου, εις το οποίον στέλλομεν τα παιδιά μας, εις Γεωργικόν Γυμνάσιον.

Την εκκαθάρισιν εκ της διοικήσεως του Γεωργικού Επιμελητηρίου των μη εχόντων ως κύριον επάγγελμα την γεωργίαν.

Μετά τιμής

Η Εκτελεστική Επιτροπή

Χρίστος Κουβελιώτης. Νικ. Τσάκωνας, Διογένης Αποστολόπουλος, Νικ. Ζησιμόπουλος, Ιωαν. Λύκος, Νικ. Κουρέτας, Χαρ. Καλομοίρης, Γεωρ. Τζεμόπουλος και Νικ. Καραμπάτσος" (169).

-------------------

(161) "Σημαία" 25/12/1928

(162) "Θάρρος" 1/1/1929

(163) "Σημαία" 23/1/1929

(164) "Θάρρος" 9/2/1929 - Στην αναγγελία της έκδοσης αναφέρονται ως συνεργάτες οι: Μανώλης Τριανταφυλλίδης, Πέτρος Πικρός, Παναΐτ Ιστράτι, Θ. Τζωρτζάκης, Χρ. Τερζάκης, Γ. Κορδάτος, Κ. Γεωργούλης, Μαξ. Γκόργκι, Ερ. Μπαρμπύς, Ν. Καζαντζάκης, Δ. Γληνός, Α. Γεωργιάδης, Λούλης Τσικλητήρας, Κ. Βάρναλης, Γαλ. Καζαντζάκη, Ειρ. Δεντρινού, Κ. Γιαγιάς, Αντρέας Ζευγάς, Β. Κωστόπουλος, Β. Δεδούσης, Ευστ. Μαργαρίτης, Δ. Δημητριάδης, Ηλ. Τουρνάς, Αγγελος Φοίβος (Βαγγέλης Δημητρακόπουλος), Παπούλιας, Ι. Μαυροκέφαλος, Αν. Καρατσόλι, Αμπάτης, Μαρ. Οικονόμου, Θ. Σκαλαίος, Θ. Ντολόρης, Γ. Πανόπουλος, Φώτης Φωτεινός, Ρένος Θρύλος, Κ. Βαρνάβας, Αλ. Πολύχαρος, Νέλα Ντόλη και άλλοι.

(165) "Θάρρος" 24/2/1929

(166) "Ελεύθερη Σκέψη" φύλλο 1ο

(167) Στη Λαϊκή Βιβλιοθήκη Καλαμάτας υπάρχουν 4 τεύχη του περιοδικού. Ο Λούλης Τσικλητήρας υπογράφοντας ως "Λούτσι" (από σύντμηση του ονόματος) δημοσιεύει ένα άρθρο και στο δεύτερο τεύχος με τίτλο "Κοινοί και εξαιρετικοί" με αναφορά στο διαχωρισμό που κάνει ο Ντοστογιέφκσι στο "Εγκλημα και τιμωρία" και αναγωγή στις αντιλήψεις της εποχής.

(168) "Σημαία" 21/3/1929

(169) "Θάρρος" 14/4/1929