Ενα πρόγραμμα που επιχειρεί να ζωντανέψει τη σχέση των παιδιών με την αρχαία τους κληρονομιά, δίνοντάς τους το έναυσμα ν' αναζητήσουν σε αυτήν όχι μόνο το παρελθόν... αλλά και το μέλλον τους: την επαγγελματική τους αποκατάσταση και την ευημερία της τοπικής τους κοινωνίας.
Επιμέλεια: Πέπη Αλευρά
Προχθές Παρασκευή, στο Πνευματικό Κέντρο της Καλαμάτας έγινε ειδική εκδήλωση για τη διάχυση των αποτελεσμάτων του εγκεκριμένου από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προγράμματος με τίτλο «ArchaeoSchool» («Αρχαιότητες και Σχολείο για το Μέλλον: μια προσέγγιση αειφορίας»), που υλοποιείται στο πλαίσιο του Erasmus+.
Συντονιστής εταίρος του προγράμματος, το οποίο «τρέχει» εδώ και 3 χρόνια πλησιάζοντας πλέον στη λήξη του, φέτος τον Αύγουστο, είναι το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Καλαμάτας - και συμμετέχουν μαθητές, καθηγητές και φορείς από Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΚΠΕ Καλαμάτας, από το Σεπτέμβριο του 2015, μαθητές και εκπαιδευτικοί δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που ζουν κοντά σε αρχαιολογικούς χώρους (Αρχαία Μεσσήνη, Βερόνα και Ταραγόνα) ασχολήθηκαν με την γνώση του παρελθόντος αλλά και με την αξιοποίησή τους για το μέλλον και την οικονομική ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας. Στόχοι του έργου αυτού ήταν, μεταξύ άλλων: Να ευαισθητοποιηθούν οι μαθητές για τη σημασία των αρχαιολογικών χώρων στην καθημερινότητά τους. Να αναπτύξουν δεξιότητες σχετικές με τον κόσμο της εργασίας (ψηφιακός γραμματισμός, ενεργή πολιτειότητα, κριτική σκέψη, επίλυση προβλημάτων κ.ά.). Να δημιουργηθούν μεθοδολογίες που θα εξασφαλίσουν ότι ο θησαυρός του παρελθόντος θα συνεισφέρει ενεργά και στη ζωή του μέλλοντος.
Μάλιστα, ανάμεσα στις δράσεις που ανέλαβαν οι μαθητές ήταν και η δημιουργία εικονικών επιχειρήσεων, με άμεση ή έμμεση σχέση με τους αρχαιολογικούς χώρους. Επίσης, με ειδική ψηφιακή τεχνολογία δημιούργησαν τρισδιάστατο μοντέλα των αρχαίων θεάτρων που επισκέφτηκαν και μελέτησαν.
• Τα online μαθήματα, η μουσειοσκευή, καθώς οι εκπαιδευτικές και επιμορφωτικές δραστηριότητες (που καταγράφηκαν σε εγχειρίδια) θα δημοσιευτούν στον ιστότοπο: www.archaeοschool.eu
ΚΑΙ ΟΙ ΠΕΤΡΕΣ ΜΙΛΑΝΕ
Ενα από τα εγχειρίδια που δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος έχει τον τίτλο «Και οι Πέτρες Μιλάνε». Η Ιταλίδα καθηγήτρια Νεοελληνικής Γλώσσας στη Βενετία, Caterina Carpinato, μας εξηγεί:
«Κατά τη διάρκεια της τριετίας, γράψαμε και δουλέψαμε θέματα σχετικά με τη διδασκαλία των γλωσσών που μιλάμε στις 3 χώρες του προγράμματος. Γλώσσες που είναι απόγονοι γλωσσών οι οποίες έπαιζαν κάποτε το ρόλο που κέρδισε τελευταία η Αγγλική. Σήμερα χρησιμοποιούμε τα Αγγλικά προκειμένου να συνεννοηθούμε, αλλά είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε ότι στο παρελθόν τα Ελληνικά, τα Λατινικά, καθώς επίσης τα Ιταλικά και τα Ισπανικά, είχαν ένα σημαντικό πολιτικό, πολιτιστικό και ιδεολογικό ρόλο.
Το εγχειρίδιο "Και οι Πέτρες Μιλάνε" δημιουργήθηκε ως ένα διδακτικό και γλωσσολογικό εργαλείο για να γίνουν γνωστές 3 διαφορετικές πραγματικότητες που αφορούν την Ισπανία, την Ιταλία και την Ελλάδα - και πιο συγκεκριμένα τις πόλεις Ταραγόνα, Ρέους, Βερόνα, Βενετία, Καλαμάτα, Θουρία και Αρχαία Μεσσήνη. Προσπαθήσαμε να μάθουν τα παιδιά να χρησιμοποιούν με τρόπο ενεργό τη γλώσσα τους, σε σχέση με την ιστορικό-γλωσσική τους παράδοση. Να αξιοποιούν τη γνώση βασικών στοιχείων των γλωσσών των χωρών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, και να γίνει σεβαστή η ευρωπαϊκή πολυγλωσσία.
Επιλέξαμε να εστιάσουμε την προσοχή μας στα αρχαία ρωμαϊκά θέατρα που υπάρχουν στις συμμετέχουσες πόλεις - με ειδικά μαθήματα στις 4 γλώσσες που ομιλούνται στις συμμετέχουσες χώρες: Ιταλικά, Ισπανικά, Καταλανικά και Ελληνικά. Τα θέατρα, άλλωστε, είναι μέρη όπου ο γραπτός και ο προφορικός λόγος παίζουν μαζί και όπου οι πέτρες μιλάνε στην πραγματικότητα...
Εμείς επιχειρούμε να προβληματιστούμε μαζί με τους μαθητές, πάνω στην "ιστορικο-γλωσσική και αρχαιολογική αλυσίδα" που μας ενώνει, για να εγγυηθούμε την προστασία της συνέχειας με το παρελθόν, το σεβασμό για το παρόν, καθώς και τη δημιουργία μιας νέας συνείδησης. Το χρέος μας είναι να εγγυηθούμε ένα μέλλον για την ιστορική -αρχαιολογική κληρονομιά και τις γλώσσες της Μεσογείου».
ΕΘΝΙΚΕΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ
Η εμπνεύστρια του συγκεκριμένου προγράμματος, Λουίζα Αναστοπούλου, είναι ίσως ο καταλληλότερος άνθρωπος για να φωτίσει τον σκελετό του... αλλά και την ψυχή του:
«Το πρόγραμμα σχεδιάστηκε από Ευρωπαίους εκπαιδευτικούς με σκοπό να προσφέρει σε νέους ανθρώπους γνώση για το κοινό μας παρελθόν, με μια καινοτόμο προσέγγιση. Οχι μόνο μέσα από τη μελέτη, αλλά κυρίως με την απευθείας βιωματική εμπειρία τους στους αρχαιολογικούς χώρους που βρίσκονται κοντά στα σχολεία τους. Και μάλιστα, αξιοποιώντας τις νέες τεχνολογίες - οι οποίες έτσι γίνονται κάτι περισσότερο από ένα εργαλείο: Συμβάλλουν στην δημιουργία νέων μορφών μάθησης που βασίζονται σε ψυχολογικά κριτήρια, σε νέες πεποιθήσεις, και σε συμπεριφορές που επηρεάζουν ολόκληρη τη ζωή.
Οταν πριν από 3 χρόνια συνέλαβα αυτή την ιδέα, με την ανεκτίμητη συμβολή και του καθηγητή κ. Πέτρου Θέμελη, γνώριζα από την επαγγελματική μου εμπειρία -καθώς εργάστηκα επί 30 χρόνια στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στους τομείς Εκπαίδευσης και Πολιτισμού- ότι αυτό το πρόγραμμα θα ήταν μια πραγματική περιπέτεια για όλους μας. Γιατί η συνεργασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο αποτελεί πρόκληση και απαιτεί από όλους τους συμμετέχοντες να διευρύνουν τους ορίζοντές τους, να μάθουν να μοιράζονται, να προσπαθούν να κατανοούν τις διαφορές στη νοοτροπία των άλλων - και να είναι έτοιμοι για να δεχθούν την διαφορετικότητα με τέτοιο τρόπο, που να εμπλουτίζει την εθνική τους ταυτότητα, αφομοιώνοντας και στοιχεία από την ευρωπαϊκή τους διάσταση.
Γιατί η Ευρώπη, πρώτα απ' όλα, αποτελεί έναν χώρο πολιτισμού, και στον πυρήνα αυτού του προγράμματος είναι ακριβώς ο πολιτισμός: Οχι απλώς ως παρελθόν, αλλά ως χειροπιαστή αξία για το παρόν και το μέλλον... ώστε οι μαθητές να αισθανθούν την πολιτισμική κληρονομιά ως δική τους υπόθεση. Να την κάνουν κτήμα τους.
Στα παιδιά αυτά που συμμετείχαν, εύχομαι η μοναδική εμπειρία που έζησαν και η συνεργασία τους με νέους της ηλικίας τους από άλλες χώρες, να τους ανοίξει νέους δρόμους κατανόησης του εαυτού τους ως Ευρωπαίων και να τους προσφέρει πολύτιμες ευκαιρίες στη ζωή τους».
Η ΑΜΕΣΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ
Ενας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές του ανοίγματος των αρχαιολογικών χώρων στην καθημερινή ζωή, ώστε τα μνημεία να «ξανανιώνουν» μέσα από τη φροντίδα αλλά και την επαφή τους με τον σύγχρονο άνθρωπο και τον πολιτισμό του, είναι βέβαια ο καθηγητής Πέτρος Θέμελης. Καθώς το έργο της ζωής του, η Αρχαία Μεσσήνη, συμμετέχει στο πρόγραμμα -του οποίου και ο ίδιος υπήρξε πρωτεργάτης-, είχαμε μια ακόμα ευκαιρία να ακούσουμε τις νεανικές του απόψεις για τον πολιτισμό μες στο σημερινό «παγκόσμιο εθνο-τοπίο»:
«Ο χρόνος που μας χωρίζει από το παρελθόν αποτελείται από μιαν αδιάσπαστη αλληλουχία αρχαιολογικών και ιστορικών στρωμάτων. Δεν είναι χάσμα που πρέπει να γεφυρωθεί. Ζούμε σήμερα σε ένα παγκόσμιο εθνο-τοπίο, και η διανομή “κοινών εικόνων" για τον κόσμο συνηγορεί υπέρ μιας “κοινής άποψης” για τον πολιτισμό. Παράλληλα, η έννοια “πολιτισμός” μετατρέπεται σταδιακά σε μια πολλαπλότητα τοπικών συμφραζόμενων, προσεγγίζοντας την έννοια “κοινωνία” - η οποία διαμορφώνεται μέσα από σχέσεις κατεξοχήν τοπικές. Ο πολιτισμός ερμηνεύεται σήμερα ως σύνολο κοινών αξιών και εμπειριών.
Κερδίζει συνεχώς έδαφος η αντίληψη ότι οι αρχαιολογικοί χώροι και τα μνημεία προστατεύονται και συντηρούνται αποτελεσματικότερα, όταν αποτελούν μέρος της ζωής των πολιτών. Οταν περιλαμβάνονται στη λεγόμενη "οικονομία του ελεύθερου χρόνου" και στη διά βίου εκπαίδευση. Οταν τα μνημεία όλων των εποχών κοινωνικοποιούνται.
Η συντήρηση και η αναστήλωση των επί μέρους μνημείων και η ανάπλαση-διαμόρφωση των αρχαιολογικών χώρων έχουν προσφέρει 1) σημαντικές δυνατότητες ανάπτυξης ενός πολιτιστικού τουρισμού με προοδευτικά αυξανόμενη επισκεψιμότητα, 2) τόνωση του ενδιαφέροντος των τοπικών κοινωνιών για την πολιτιστική τους κληρονομιά και 3) εγγύηση ότι αυτή η κληρονομιά θα διατηρηθεί αλώβητη για πάντα.
Απαιτείται συνεργασία και αμοιβαία κατανόηση μεταξύ αρχαιολόγων, δασκάλων, τοπικών αρχών και πολιτών, για τη μετάδοση του πολιτιστικού αγαθού με απλό και κατανοητό τρόπο. Η άποψη ότι εμείς οι αρχαιολόγοι “απλώς σκάβουμε” αδιαφορώντας για το κοινωνικό περιβάλλον, εκφράζει μιαν αντίληψη που παραπέμπει σε απαράδεκτες πρακτικές, υποκρύπτοντας τάσεις ιδιοκτησίας επί του πολιτιστικού παρελθόντος,
Το Εκκλησιαστήριο, το Θέατρο και το Στάδιο της Αρχαίας Μεσσήνης, μετά από μακροχρόνιες στερεωτικές και αναστηλωτικές επεμβάσεις, είναι ικανά να δεχτούν θεατές στην ανοιχτή αγκαλιά τους. Κυρίως νέους ανθρώπους, μέσα και από διεθνή εκπαιδευτικά προγράμματα όπως το 3ετές "ArchaeoSchool" που ολοκληρώνεται. Οι συμμετέχοντες σε ανάλογα προγράμματα (ώριμοι διδάσκοντες, μαθητές και συνοδοιπόροι εθελοντές) δεν είναι παθητικοί δέκτες: Μετέχουν ενεργά στη διαδικασία. Κι έτσι, συνδιαμορφώνουν αενάως το μνημειακό αγαθό, με τη δική τους φρέσκια ματιά κι ευαισθησία.
Το μέλλον των αρχαιολογικών χώρων και των μουσείων θα εξαρτηθεί κατά πολύ από την αγαστή συνεργασία των αρχαιολόγων με τους πολίτες, την αυτοδιοίκηση και τα σωματεία ευαισθητοποιημένων πολιτών».
Οι συνεργαζόμενοι φορείς εταίροι του έργου "ArchaeoSchool" είναι:
• Από την Ιταλία το Πανεπιστήμιο Ca' Foscari Βενετίας με επικεφαλής την Caterina Carpinato, καθηγήτρια Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας, και 2 σχολεία από τη Βερόνα: το Liceo G. Fracastoro Βερόνας και το Educantato Statale Agli Angeli Βερόνας
• Από την Ισπανία ο Οργανισμός Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών της Καταλονίας με επικεφαλής την Mireia Montane, πρόεδρο της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Επιμορφωτών Εκπαιδευτικών, και 2 σχολεία της Καταλονίας: το Collegi Sant Pau Apostol Ταραγόνας και το INS Bais Camp Ρέους.
• Από την Ελλάδα η Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας και 2 σχολεία: το Γυμνάσιο Θουρίας και το Επαγγελματικό Λύκειο Μεσσήνης.
