Ομως τον τράβηξε η δικηγορία και το 2003, με την προτροπή του τότε Συνηγόρου του Πολίτη Γιώργου Καμίνη, δημιούργησε το τμήμα του Συνηγόρου του Παιδιού. Στα 14,5 χρόνια που έμεινε στην ανεξάρτητη αρχή όργωσε την Ελλάδα, συναντήθηκε και συζήτησε με περισσότερα από 20.000 παιδιά σε σχολεία, ιδρύματα, καταυλισμούς, νοσοκομεία.
Σήμερα μαζί με μια ομάδα συνοδοιπόρων προΐσταται στην κίνηση «Πρωτοβουλία για το Αρθρο 12» (με συνοπτικό τίτλο ΠΡΩΤΑ.12), διοργανώνοντας δράσεις σε σχολεία και επιμορφώσεις εκπαιδευτικών με προγράμματα και υλικά που πήραν έγκριση από το υπουργείο Παιδείας.
* “Για τη θεσμική θωράκιση των δικαιωμάτων του παιδιού απαιτείται συνδυασμός καλής νομοθεσίας, τομέας στον οποίο έχουν γίνει αρκετά θετικά βήματα, και ισχυρών μηχανισμών παρακολούθησης και υποστήριξης των παιδιών στους τόπους όπου διαβιούν, κάτι στο οποίο δυστυχώς υστερούμε ακόμη σημαντικά”.
Να συστήσουμε τον Γιώργο Μόσχο στον κόσμο; Σε αυτούς που δεν τον ξέρουν; Ποιος είναι ο Γ. Μόσχος και τι κάνει για τα παιδιά;
Οταν ήμουν 10 χρόνων είχα γράψει στο σχολείο μια έκθεση ότι όταν μεγαλώσω θα γίνω δάσκαλος. Τελικά, με έναν πατέρα -εξαιρετικό- δικηγόρο που ήθελε πολύ να ακολουθήσω τα χνάρια του, σπούδασα Νομικά. Στη συνέχεια όμως δεν με τράβηξε η δικηγορία. Εκανα μεταπτυχιακές σπουδές στο Λονδίνο στην Εγκληματολογία και γυρίζοντας στην Ελλάδα αφιερώθηκα στα παιδιά και στους εφήβους, που ήταν το πραγματικό μου ενδιαφέρον. Ασχολήθηκα με κέντρα νεότητας, υποστήριξη ανήλικων παραβατών, παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και παιδιών σε ιδρύματα, με τη θεατρική έκφραση παιδιών και εφήβων και με την εκπαίδευση ενηλίκων. Υστερα από 15 χρόνια έντονης δραστηριότητας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, όταν το 2003 δημιουργήθηκε το τμήμα του Συνηγόρου του Παιδιού στον Συνήγορο του Πολίτη, ο τότε Συνήγορος Γιώργος Καμίνης μου ζήτησε να αναλάβω επικεφαλής του και να το οργανώσω σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα. Εκτός από τις χιλιάδες υποθέσεις παραβιάσεων δικαιωμάτων παιδιών που διερευνήσαμε, οργώσαμε την Ελλάδα, πηγαίνοντας σε σχολεία, ιδρύματα, καταυλισμούς, νοσοκομεία, όπου βρίσκονταν τα παιδιά. Υπολόγισα ότι στα χρόνια που παρέμεινα στην ανεξάρτητη αρχή συναντήθηκα και συζήτησα με περισσότερα από 20.000 παιδιά όλων των ηλικιών. Και αν προσθέσουμε σε αυτά και τα δύο δικά μου, που ήταν ένα διαρκές σχολείο για μένα, πρέπει να πω ότι εκπαιδεύτηκα και ασκήθηκα να ακούω, να καταλαβαίνω και να σχετίζομαι με τα παιδιά. Παράλληλα, νιώθω ότι είμαι ταγμένος σε μια διά βίου αποστολή: Να προασπίζομαι τα παιδιά, ιδίως τα πιο ευάλωτα, να εμψυχώνω και να ενδυναμώνω μικρούς και μεγάλους στην κατεύθυνση του αλληλοσεβασμού και να διαδίδω τις καλές πρακτικές που γνωρίζω από κοντά, όπου τα παιδιά πραγματικά χαίρονται και απολαμβάνουν την άσκηση των δικαιωμάτων τους.
Πριν περίπου δύο χρόνια αποχωρείτε από τη θέση του Συνηγόρου του Παιδιού. Μετά από 14,5 χρόνια εμπειρίας, αλλά και από τη μετέπειτα πορεία σας, θα λέγατε ότι απέδωσε η προσπάθεια για να γίνουν τα δικαιώματα του παιδιού περισσότερο αναγνωρίσιμα και σεβαστά στη χώρα μας;
Νομίζω ότι κάναμε κάποια σημαντικά βήματα στην κατεύθυνση της αναγνώρισης και της θωράκισης των δικαιωμάτων των παιδιών στην Ελλάδα. Ως σημαντικότερα επιτεύγματα, στα οποία συμβάλαμε, θα μπορούσα να αναφέρω την αναγνώριση του δικαιώματος όλων ανεξαιρέτως των παιδιών που βρίσκονται στη χώρα να εγγράφονται και να φοιτούν στο σχολείο, την ενίσχυση της διδασκαλίας των δικαιωμάτων, όπως και βιωματικών εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, την ψήφιση και υποστήριξη της εφαρμογής του νόμου για την ενδοοικογενειακή βία, στην οποία περιλαμβάνεται και η απαγόρευση της σωματικής τιμωρίας στα παιδιά, την ανάδειξη της σημασίας ενίσχυσης του θεσμού της αναδοχής και προώθησης της αποϊδρυματοποίησης, τον περιορισμό της ποινικής κράτησης των ανηλίκων, τη θεσμοθέτηση, σε κάποιο βαθμό και διάδοση των αρχών τής φιλικής προς τα παιδιά δικαιοσύνης, την υποστήριξη της εκπαιδευτικής ένταξης των παιδιών προσφύγων, κ.ά. Βέβαια την ίδια στιγμή που αναφέρομαι σε αυτά τα θετικά βήματα, μπορώ να πω ότι σε πολλά θέματα είμαστε στάσιμοι. Δεν έχουμε προχωρήσει όσο αξίζει στα παιδιά και δεν έχουμε ξεπεράσει αντιλήψεις και πρακτικές που κρατούν πολλά παιδιά στη στέρηση, τη δυστυχία ή την απομόνωση.
Διαφυλάσσονται αποτελεσματικά τα δικαιώματα του παιδιού; Υπάρχει θεσμική θωράκιση; Και στην καθημερινότητα; Τι ισχύει, ειδικά σε ό,τι αφορά στις πληθυσμιακές μειονότητες, όπως τα παιδιά Ρομά και τα προσφυγόπουλα;
Η μεγαλύτερη αδυναμία κατά την άποψή μου είναι ότι δεν υπάρχουν στη χώρα μας ισχυρές κοινωνικές υπηρεσίες στην τοπική αυτοδιοίκηση και στην εκπαίδευση, που να παρακολουθούν και να υποστηρίζουν όλα τα παιδιά και ιδίως τα πιο ευάλωτα, να παρεμβαίνουν προληπτικά και όποτε χρειάζεται υποστηρικτικά υπέρ των παιδιών που τα δικαιώματά τους παραβιάζονται. Ως προς τα παιδιά Ρομά λείπει μια σταθερή και συστηματική υποστηρικτική παρέμβαση στους χώρους που διαβιούν, για τη σφαιρική αντιμετώπιση των ζητημάτων που τα οδηγούν στον κοινωνικό αποκλεισμό. Η προστασία των δικαιωμάτων των προσφυγόπουλων είναι πιο περίπλοκη, καθώς έχουν γίνει βήματα για την υποστήριξη της κοινωνικής τους ένταξης, όμως υπάρχουν πολλοί ανεξέλεγκτοι παράγοντες που επηρεάζουν την κατάστασή τους. Για τη θεσμική θωράκιση των δικαιωμάτων του παιδιού απαιτείται συνδυασμός καλής νομοθεσίας, τομέας στον οποίο έχουν γίνει αρκετά θετικά βήματα, και ισχυρών μηχανισμών παρακολούθησης και υποστήριξης των παιδιών στους τόπους όπου διαβιούν, κάτι στο οποίο δυστυχώς υστερούμε ακόμη σημαντικά.
Αρκεί να δράσουμε ως Πολιτεία και κοινωνία μόνο σε θεσμικό επίπεδο; Τι ξεχνάμε συνήθως οι “μεγάλοι”;
Η θεσμική θωράκιση και δράση είναι απαραίτητη, εξίσου σημαντική όμως είναι η στάση των ενηλίκων πολιτών, από την οικογένεια μέχρι το σχολείο, και από τις υπηρεσίες για τα παιδιά μέχρι την ελεύθερη αγορά και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Τα παιδιά χρειάζεται να απολαμβάνουν σεβασμό και ουσιαστικό ενδιαφέρον και να μην είναι μόνο «αξιοποιήσιμα» για την επίτευξη των στόχων των «μεγάλων». Αυτό που συνήθως ξεχνάμε είναι η μεριά του παιδιού, δηλαδή ποιες είναι οι δικές του ανάγκες, οι επιθυμίες, οι δυσκολίες, αλλά και οι αντιρρήσεις στον δικό μας τρόπο και τη δική μας προσέγγιση.
Θα λέγατε, σύμφωνα με την εμπειρία σας, ότι τα παιδιά και οι έφηβοι έχουν τη γνώση και τον τρόπο να υπερασπίζονται τον εαυτό τους, αλλά και να σέβονται και να υποστηρίζουν τα άλλα παιδιά;
Εχουμε ακόμη δρόμο για να πούμε ότι υπάρχει στα παιδιά αυτή η γνώση. Ομως, έχω γνωρίσει από κοντά πολλά παραδείγματα παιδαγωγών που εμπιστεύονται τα παιδιά και τα εκπαιδεύουν τόσο στην υπεράσπιση του εαυτού τους όσο και στο σεβασμό και την υποστήριξη των άλλων. Σε αυτές τις περιπτώσεις τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά. Η ορθή διδασκαλία των δικαιωμάτων πρέπει να γίνεται με βιωματικό τρόπο, δείχνοντας στα παιδιά ότι τα δικαιώματα είναι κλειδί για την ειρηνική τους συνύπαρξη, όταν μαθαίνουν να σέβονται και τους άλλους και να δείχνουν αλληλεγγύη στους αδυνάτους. Τα μέλη μιας σχολικής ομάδας για παράδειγμα που εκπαιδεύονται στη διαμεσολάβηση για την πρόληψη και καταπολέμηση των συγκρούσεων, μαθαίνουν ακριβώς πώς να προσέχουν τα συναισθήματα των άλλων, πώς να μπαίνουν στη θέση τους και πώς να βοηθούν να λυθεί μία ένταση με τρόπο που διευκολύνει και ανακουφίζει όλα τα μέρη. Διαθέτουμε εργαλεία και εμπειρίες, αλλά χρειάζεται πιο συστηματική εφαρμογή τους.
Μιλήστε μας για την "Πρωτοβουλία για το Αρθρο 12", τον μικρό οδηγό "Η συνέλευση των παιδιών" και το πρόγραμμα "Ζουμ στην τάξη μας και στο δικό μας σχολείο".
Τα παιδιά δεν σταμάτησαν να πρωταγωνιστούν στη ζωή μου ούτε μετά την αποχώρησή μου από τον Συνήγορο. Συνεχίζοντας τις προσπάθειες για την διάδοση και ενίσχυση του δικαιώματος των παιδιών να εκφράζουν ελεύθερα τη γνώμη τους, όπως είναι κατοχυρωμένο από τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, δημιουργήσαμε με μια ομάδα συνοδοιπόρων την κίνηση «Πρωτοβουλία για το Αρθρο 12», με την οποία διοργανώνουμε δράσεις σε σχολεία και επιμορφώσεις εκπαιδευτικών με προγράμματα και υλικά που πήραν έγκριση από το υπουργείο Παιδείας. «Η συνέλευση των παιδιών» είναι ένας μικρός οδηγός για μικρούς και μεγάλους που εκδώσαμε πρόσφατα, σχετικά με το πώς μπορούν να οργανωθούν στις τάξεις συζητήσεις για θέματα κοινού ενδιαφέροντος των παιδιών, με συντονισμό από τα ίδια τα παιδιά. Αυτό που έχουμε δει, σε όλες τις ηλικίες παιδιών στο σχολείο, είναι ότι όταν τα εμπιστευτούμε και τους δείξουμε τα εργαλεία για να συζητούν και να παίρνουν αποφάσεις, τα παιδιά ανταποκρίνονται με θαυμαστό τρόπο. Και γι’ αυτό προσπαθούμε να διαδώσουμε την πρακτική αυτή όσο μπορούμε περισσότερο. Περισσότερα μπορείτε να δείτε και στον ιστοχώρο μας (www.inart12.org). Το όραμά μας είναι να συμβάλουμε στο να στεκόμαστε όλοι απέναντι στα παιδιά με ειλικρίνεια, σεβασμό και αναγνώριση ότι έχουν δικαίωμα στη ζωή να χαίρονται, να επικοινωνούν, να απολαμβάνουν την προσωπική τους ανάπτυξη, να λύνουν ειρηνικά τα προβλήματά τους και να νιώθουν υπεύθυνοι πολίτες της χώρας και του κόσμου.
