Για αυτές τις ημέρες, που τα παιδιά είναι στο σπίτι, η αφηγήτρια Χριστίνα Δίμιζα, γνωστή για την ενασχόλησή της με τα καλλιτεχνικά δρώμενα της Καλαμάτας, αναλύει στην “Ε” ό,τι θα ήθελε κανείς να μάθει για τα παραμύθια. Ταυτόχρονα, δίνει χρήσιμες συμβουλές για το πώς θα περάσει πιο ευχάριστα ο χρόνος των παιδιών και τι μπορούν να κάνουν οι γονείς, για να τα ψυχαγωγήσουν.
- Τα παιδιά αλλάζουν μέρα με τη μέρα. Οι γονείς πόσο θα αλλάξουν μέσα σε αυτές τις συνθήκες;
“Αυτές τις μέρες οι ζωές μας έχουν υποστεί τόσο μεγάλες ανατροπές που τίποτα δεν μοιάζει πια το ίδιο. Μέσα στο σοκ, το φόβο και την αβεβαιότητα, οι δυο έννοιες που διασαλεύτηκαν για όλους στο μέγιστο, είναι αυτή του χώρου και του χρόνου. Μένουμε σπίτι κι περνάμε πολλές ώρες με τους δικούς μας. Λίγος χώρος, πολύς χρόνος. Ποιος να μας το έλεγε πριν λίγο καιρό ότι αυτά θα αποτελούν για μας σοβαρά προβλήματα! Εχουμε γεμίσει όλοι το διαδίκτυο με τρόπους και ευφάνταστες ιδέες να απασχολήσουμε τα παιδιά μας. Τα βιβλία κάθε είδους, audio book, e-book, εικονοβιβλία, έχουν την τιμητική τους. Εκατοντάδες οι προτάσεις για δημιουργική απασχόληση, για επίσκεψη βιβλιοιστότοπων. Με μια πρώτη ματιά μοιραζόμαστε ιδέες και καλές πρακτικές. Με μια δεύτερη, μου φαίνεται πως μοιραζόμαστε την αγωνία και το φόβο μας. Πόσο θα κρατήσει όλο αυτό; Πώς θα είναι οι ζωές μας και εμείς οι ίδιοι, όταν τελειώσει; Αποθηκεύουμε λύσεις για να απαλύνουμε αβεβαιότητες. Ξεκινώ με αυτό τον τρόπο την συνέντευξη μας, γιατί όσα θα πω είναι σαφώς επηρεασμένα από τη σκιά αυτής της πρωτόγνωρης κρίσης. Εμείς θα μιλάμε για το παιδί και το βιβλίο, αλλά τα λόγια μας θα ηχούν στο βουητό της πανδημίας”.
- Τα παιδιά βαριούνται τα βιβλία ή τα παραμύθια τους μετά από λίγο καιρό. Πώς μπορεί κανείς να τους κεντρίσει το ενδιαφέρον ώστε να τα ξαναδιαβάσουν;
“Είναι αλήθεια ότι τα παιδιά βαριούνται και είναι πραγματική ευλογία αυτό. Δεν χρειάζεται να φοβόμαστε την βαρεμάρα τους, γιατί τότε την φοβούνται κι αυτά τα ίδια. Η βαρεμάρα μπορεί να είναι πολύ χαλαρωτική, πολύ απενοχοποιητική, πολύ επινοητική, πολύ δημιουργική. Οταν τα παιδιά βαριούνται μας δίνουν ένα μήνυμα, ίσως ότι έχουν υπερδιεγερθεί με κάποια δραστηριότητα και αποζητούν να αλλάξουν ρυθμό. Η δική μας υποχρέωση είναι να δώσουμε χώρο στη βαρεμάρα τους, όχι να τα απαλλάξουμε από αυτήν. Με αυτή την έννοια, αν το παιδί μας είναι περιστοιχισμένο από βιβλία, είτε τα διαβάζει, είτε τα ξεφυλλίζει, είτε τα καταβροχθίζει, δημιουργεί μαζί τους μια σχέση. Εμείς τροφοδοτούμε με ερεθίσματα, δηλ. με βιβλία, αυτή τη σχέση. Και μιλώντας για σχέση, ερχόμαστε νομίζω στην ουσία της ερώτησης σας. Για τα παιδιά μας, ειδικά στις μικρές ηλικίες, εμείς είμαστε τα βιβλία. Κεντρίζω το ενδιαφέρον ενός παιδιού, όταν του διαβάζω εγώ που είμαι σημαντικός για εκείνο, ένα βιβλίο. Η ανάγνωση έχει μάλλον άστοχα θεωρηθεί μια μοναχική διαδικασία. Δεν είναι έτσι. Διαβάζουμε μαζί, διαβάζω εγώ για σένα και κάποια στιγμή διαβάζεις εσύ για μένα. Είναι ο πιο όμορφος τρόπος να μυήσουμε τα παιδιά μας στην τελετουργία της ανάγνωσης. Και λέω τελετουργία, γιατί και η ανάγνωση, όπως κάθε σπουδαία πράξη χρειάζεται το τελετουργικό της. Ειδικά για αυτή την περίοδο, το πρόβλημα δεν θα είναι, μου φαίνεται η βαρεμάρα. Θα είναι η ανησυχία, ο φόβος, ο εκνευρισμός. Ο δικός μας καταρχήν, που τα παιδιά κάθε ηλικίας θα τον απορροφούν και θα μας τον επιστρέφουν σαν ένταση. Τα μικρά τελετουργικά μπορεί να μας βοηθήσουν να δημιουργούμε μέσα στη μέρα μας νησίδες αναγνωστικής γαλήνης. Χαμηλό φως, λοιπόν, καναπές, ζεστές κουβέρτες, ένα κεράκι, αχνιστό τσάι, ένα βιβλίο και μαγικά ταξίδια, γιατί όχι”;
- Τι είδους ιστορίες πρέπει να επιλέγει κανείς ανάλογα με την ηλικία του παιδιού;
“Θα απαντήσω λιγάκι ανορθόδοξα στην ερώτηση. Εχετε καλύτερες πιθανότητες να διαλέξετε ένα καλό βιβλίο, αν δεν σκεφτείτε το παιδί σας, αλλά εσάς τους ίδιους. Επιλέξτε βιβλία που σας αρέσουν και σας συγκινούν προσωπικά. Πολλοί προκρίνουν ως κριτήριο για το βιβλίο να αρέσει στα παιδιά ή ακόμα χειρότερα να είναι ωφέλιμο για εκείνα, πράγμα που συχνά σημαίνει να είναι διδακτικό, ρηχό κι αδιάφορο. Τα παιδιά έχουν μια ιδιαίτερη ικανότητα να μυρίζονται από μακριά τις μεταμφιεσμένες νουθεσίες και να αποστρέφονται καθετί που γίνεται για καθαρά… παιδαγωγικούς λόγους. Ας είμαστε ειλικρινείς, όταν ένα βιβλίο συνεπαίρνει εμάς, είτε με το λόγο, είτε με την εικονογράφησή του, όταν έχει κάτι να πει στο δικό μας εσωτερικό παιδί, έχει πολλές πιθανότητες να γοητεύσει και τον μικρό αναγνώστη. Σε γενικές γραμμές τα παιδιά αγαπούν τα βιβλία με δράση, χιούμορ και αγωνία, που δεν υπακούουν στις νόρμες της καθημερινότητας. Η κίνηση, η γρήγορη πλοκή, οι ανατροπές και τα έντονα συναισθήματα τα καθηλώνουν. Για αυτό και αγαπούν τόσο τα λαϊκά παραμύθια. Γιατί οι ήρωες κινούνται στο άχρονο και τα βγάζουν πέρα με κάθε λογής πιθανούς κι απίθανους κινδύνους”.
- Τι γίνεται με τις ιστορίες που έχουν λυπημένο τέλος; Πώς απαντά κανείς σε σχετικές ερωτήσεις;
“Καλό είναι καταρχήν να καλοδεχόμαστε τις ερωτήσεις των παιδιών και να τις απαντάμε πάντα με αλήθεια. Οχι ξερή, άκαμπτη κι αντικειμενική παράθεση πληροφοριών, αλλά αυτή την ευγενική αλήθεια που καθησυχάζει. Τα παιδιά, όταν ρωτούν, είναι έτοιμα να ακούσουν και μια απάντηση. Οι απορίες τους δεν είναι παιδιάστικές και για αυτό μας φέρνουν συχνά σε δύσκολη θέση. Τι απαντάς σε ένα παιδί για το θάνατο, για τον έρωτα, για την αδικία; Δεν ξέρω, ειλικρινά! Αλλά δεν είναι ένα προνόμιο, τόσο σπουδαία θέματα τα παιδιά να τα μοιράζονται μαζί μας; Μπορεί να χρειαστεί να πούμε “δεν ξέρω, αυτό πιστεύω, αλλά δεν είμαι και σίγουρος”. Το να μας δουν τα παιδιά μας να λυπόμαστε, να φοβόμαστε, να μην είμαστε σίγουροι για όλα, είναι ένα δώρο που συχνά τους στερούμε. Αγαπώ τη λύπη και θεωρώ ότι είναι δείγμα συναισθηματικής ευφυΐας να την διαπραγματεύεται ένα παιδί. Η λύπη είναι αδερφή με το θυμό και μας δίνει τη δυνατότητα να τον εξανθρωπίζουμε. Με αυτή την έννοια δεν θεωρώ πρόβλημα το λυπημένο τέλος σε μια ιστορία, αλλά το μη λυτρωτικό τέλος. Κάθε βιβλίο είναι ένα ταξίδι. Περνάμε στη διάρκεια του φόβο, λύπη, αγωνία, χαρά, έξαψη, ενθουσιασμό, απογοήτευση. Στο τέλος όμως αράζουμε στο λιμάνι της λύτρωσης. Και στα βιβλία και στις ταινίες μου αρέσει το καλό τέλος. Αρνούμαι να επιτρέψω στην απαισιοδοξία να με στοιχειώσει. Δεν θεωρώ καθόλου ώριμο κι ενήλικο εκείνον που εντοπίζει παντού στον κόσμο την ασχήμια. Δεν μπορώ να καταλάβω πώς καταντήσαμε να θεωρούμε βίτσιο τη χαρούμενη απλότητα; Το happy end δεν το επιλέγουμε για τα παιδιά, το επιλέγουμε για εμάς τους ίδιους. Επιλογή - οδηγός! Αυτό τον καιρό επιλογή - επιβίωσης, θα έλεγα”.
- Ταινίες ή τραγούδια με παιδικό περιεχόμενο, ντοκιμαντέρ, καρτούνς. Συνδέονται κάπως τα παραπάνω με τα παραμύθια; Με ποιο κριτήριο πρέπει να τα επιλέξει ο ενήλικας;
“Υπάρχουν πολλά και καλά site με ηλεκτρονικά και ακουστικά βιβλία (bookbook.gr, mikrosanagnostis.gr, openbook.gr). Μπορούμε να αναζητήσουμε αφηγήσεις από γνωστές παραμυθούδες (Αγνή Στρουμπούλη, Λίλη Λαμπρέλλη, Σάσα Βούλγαρη κ.α.) Διαβάζουμε βιβλία που έχουμε στο σπίτι και αφηγούμαστε παραμύθια και ιστορίες. Ολοι είμαστε λίγο πολύ παραμυθάδες, ακόμα κι αν ξέρουμε ένα και μόνο παραμύθι. Για να πει κανείς την Κοκκινοσκουφίτσα, τη Χιονάτη, τη Σταχτοπούτα, το Λύκο και τα 7 κατσικάκια δεν χρειάζεται βιβλίο. Τόλμη χρειάζεται, να αφήσει το παιδί του να τον γνωρίσει! Βουτάμε στα κατάβαθα της μνήμης μας και μοιραζόμαστε με τα παιδιά μας ιστορίες από τη ζωή μας, ιστορίες που αγαπήσαμε, ιστορίες που κάποτε διαβάσαμε ή κάποιος κάποτε μας είπε. Αυτά είναι τα πιο μοναδικά βιβλία. Τώρα έχουμε όλο το χρόνο να τους τα χαρίσουμε”.
Βιογραφικό: Χριστίνα Δίμιζα (ηθοποιός, φιλόλογος, αφηγήτρια ιστοριών προφορικής παράδοσης): γεννήθηκε, μεγάλωσε και ακόμα μεγαλώνει. Στη σωστή στιγμή και όταν έπρεπε, την έστειλαν στο σχολείο να μάθει όλα τα γράμματα, να γίνει σπουδαγμένη. Συνέχισε το σεργιάνι της στη γνώση, παίρνοντας πτυχίο από το Θέατρο Τέχνης Κ. Κουν και σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου στο Τμήμα Ανθρωπιστικών Σπουδών, Ιστορία, Αρχαιολογία και Διαχείριση Πολιτισμικών Αγαθών. Μέχρι σήμερα επιμορφώνεται σε σεμινάρια και εργαστήρια που προωθούν την βιωματική μάθηση και είναι μέλος του Πανελλήνιου Δικτύου για το Θέατρο στην Εκπαίδευση. Εδώ και 20 χρόνια δουλεύει ως θεατροπαιδαγωγός με ομάδες παιδιών και εφήβων. Εγραψε και σκηνοθέτησε έργα με παιδιά και για παιδιά. Εχει συνεργαστεί με το Θέατρο Τέχνης, το ΔΗΠΕΘΕ Καλαμάτας, την Πειραματική Σκηνή Καλαμάτας, το Καλλιτεχνικό Στέκι. Τα τελευταία 9 χρόνια εργάζεται στα Εκπαιδευτήρια Μπουγά ως υπεύθυνη εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Εμψυχώνει το πρόγραμμα φιλαναγνωσίας για το δημοτικό και το γυμνάσιο και τις Ομάδες Θεάτρου και Λογοτεχνίας. Διδάσκει Παιδική Λογοτεχνία και Κουκλοθέατρο στο ΙΕΚ “Ορίζων” στο Τμήμα Βρεφονηπιοκόμων. Στο μονοπάτι των παραμυθιών και της αφήγησης ιστοριών της προφορικής παράδοσης βαδίζει τα τελευταία χρόνια και ακόμα έχει πολλά ζευγάρια σιδερένια παπούτσια που δεν έχουν λιώσει. Παρόλα αυτά αισθάνεται τυχερή που μπορεί να λογαριάζει τον εαυτό της άλλον ένα κρίκο της ευγενικής γενιάς των σαλτιμπάγκων.
Γ.Σαρ.
