Εκτός από το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, με το οποίο έχει συνδέσει άρρηκτα το όνομά του, οι λάτρεις της φιλολογίας και της κλασικής παιδείας θα δουν τις νέες ιδέες του να υλοποιούνται μέσα από τη θέση του ως μέλους στο ΔΣ του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού. Η πολυετής εμπειρία του στη διδασκαλία δεν τον κάνει να εφησυχάζει, αντιθέτως ο ίδιος “εξοπλίζει” τη φαρέτρα του διαρκώς με νέα εφόδια και εμπνεύσεις.   

Συνέντευξη στη Γιούλα Σαρδέλη

- Τι σηματοδοτεί για εσάς ο ορισμός σας στο Διοικητικό Συμβούλιο του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού (ΕΙΠ);
Η πρόσφατη επιλογή μου ως τακτικού μέλους στο Διοικητικό Συμβούλιο του ΕΙΠ αποτελεί μεγάλη τιμή και παράλληλα σημαντική αναγνώριση του ερευνητικού έργου μου στο πεδίο της κλασικής φιλολογίας και γενικότερα της επιστημονικής προσφοράς στην παιδεία της πατρίδας μου. Η συμμετοχή μου σε ένα τέτοιο ΔΣ, το οποίο συμπεριέχει στους κόλπους του εκλεκτούς πνευματικούς ανθρώπους, ανοίγει διάπλατα τον δρόμο για γόνιμες και δημιουργικές συνεργασίες, καθώς επίσης διευκολύνει στον μέγιστο βαθμό την ταχεία και επιτυχή υλοποίησης ενός ευρέος φάσματος δράσεων και εκδηλώσεων με σκοπό την περαιτέρω ενίσχυση και προώθηση του αρχαιοελληνικού πολιτισμού στην αλλοδαπή. Οφείλω να υπογραμμίσω στο σημείο αυτό ότι η στιβαρή παρουσία του εξαιρετικά δραστήριου και έμπειρου προέδρου του ιδρύματος, Νίκου Κούκη, αποτελεί αδιαμφισβήτητη εγγύηση ότι όλες αυτές οι προγραμματισμένες πολιτιστικές δραστηριότητες θα ευοδωθούν με γνώση και συνέπεια και ταυτόχρονα άλλες ακόμη πιο φιλόδοξες και απαιτητικές θα δρομολογηθούν με τον καλύτερο τρόπο.   

- Από τον καιρό της καραντίνας και μετά γίνεται πολύς λόγος για το βιβλίο και την ανάγνωση. Αλλοι υποστηρίζουν ότι το βιβλίο και η αγορά του είχαν μια μεγάλη έκρηξη και άλλοι πως όλη αυτή η αναγνωσιμότητα αφορά κυρίως βιβλία… χαλαρού διαβάσματος και άρα δεν προσφέρει στην ουσία τίποτα. Ποια είναι η δική σας γνώμη;
Θεωρώ ότι ένα από τα κεντρικά ζητούμενα της πνευματικής ζωής του τόπου μας είναι αυτό της φιλαναγνωσίας, η οποία δυστυχώς -προϊόντος του χρόνου- φθίνει σε επικίνδυνο βαθμό, καθώς, όπως όλοι γνωρίζουμε, οι νέοι μας, αλλά ενίοτε και οι μεγαλύτερης ηλικίας συμπολίτες μας έχουν πλέον υποκαταστήσει τον σοβαρό και εκλεπτυσμένο έντυπο λόγο με ψηφιακά αναγνώσματα αμφίβολης ποιότητας και ύποπτης προέλευσης, μέσω του κινητού τηλεφώνου, της ηλεκτρονικής ταμπλέτας και του προσωπικού ηλεκτρονικού υπολογιστή. Επομένως, κατά την άποψή μου, στην παρούσα φάση σκόπιμο θα ήταν να φροντίσουμε τα παιδιά μας να εκτίθενται σε λογοτεχνικά έργα και γενικότερα σε κείμενα μεγάλου νοηματικού διαμετρήματος και εμπεριστατωμένης γλωσσικής επεξεργασίας, τόσο στο χαρτί όσο και στην οθόνη, αφού πλέον η τεχνολογία κατέχει πρωτεύουσα θέση στη ζωή όλων μας. Με άλλα λόγια, το στοίχημα θα είναι από εδώ και στο εξής η διασφάλιση της υψηλής ποιότητας του μηνύματος και όχι το μέσον του μηνύματος καθ’ αυτό.

- Τι δράσεις σχεδιάζει πάνω στο θέμα της φιλαναγνωσίας το ΕΙΠ, τόσο στην Ελλάδα όσο και στις πόλεις του εξωτερικού;
Είμαι στην ευχάριστη θέση να πληροφορήσω τους αναγνώστες της έγκριτης εφημερίδας σας ότι το ΕΙΠ δεν σχεδιάζει, αλλά ήδη υλοποιεί με ιδιαίτερη επιτυχία σημαντικές διεθνείς εκθέσεις βιβλίου, όπως είναι βεβαίως η Διεθνής Εκθεση Βιβλίου στη Θεσσαλονίκη, αναγνώσεις νεοελληνικής ποίησης και πεζογραφίας, εβδομαδιαίες δράσεις, σχετικές με το θέατρο, τον κινηματογράφο και τη μουσική. Επίσης συμμετέχει ενεργά στη Διεθνή Εκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης σε αγαστή συνεργασία με τη Διεύθυνση Γραμμάτων του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Εξυπακούεται ότι και άλλες πολλές τέτοιες δράσεις, συνεδριακές, επιμορφωτικές και εκπαιδευτικές, έχουν ήδη δρομολογηθεί για το υπόλοιπο του τρέχοντος έτους.

- Πιστεύετε πως το έργο του φορέα αυτού είναι γνωστό στη χώρα μας, τουλάχιστον όσο θα του άξιζε να είναι; Τι πρέπει να γίνει για να φτάσει αυτή η πληροφορία στο ευρύ κοινό;
Δυστυχώς, η βαρύτατη οικονομική κρίση που έπληξε τη χώρα μας κατά την τελευταία δεκαετία δεν άφησε αλώβητο έναν τέτοιο μεγάλο φορέα. Παρότι λοιπόν παρατηρήθηκε εύλογη καθίζηση τα προηγούμενα χρόνια, θέλω να ελπίζω ότι το νέο ΔΣ εισήλθε δυναμικά στον στίβο αυτόν της πολιτιστικής διπλωματίας και είναι πρόθυμο να καταβάλει κάθε προσπάθεια, με σκοπό αφενός να καταστήσει τις δράσεις του για την προαγωγή της ελληνικής παράδοσης και της ελληνικής γλώσσας ευρύτερα γνωστές και προσβάσιμες στο πλατύτερο κοινό και, αφετέρου, να προβάλει μέσω σχετικών ιστοτόπων, κοινωνικών δικτύων και γενικότερα των ΜΜΕ το σοβαρό και πολυποίκιλο έργο που επιτελείται από το ΕΙΠ, και στον τόπο μας και σε πολλές χώρες του εξωτερικού.

- Εχετε μελετήσει σχεδόν σε όλη σας τη ζωή τους αρχαίους κλασικούς, το δράμα, τους αττικούς ρητορικούς λόγους. Ποια είναι αυτά τα στοιχεία που σας ωθούν να ξεκινήσετε μία νέα έρευνα; Αυτά που νιώθετε πως ανακαλύπτετε για πρώτη φορά;
Πάντοτε πίστευα ότι πρέπει η σχέση μας με τους αρχαίους κλασικούς, Ελληνες και Ρωμαίους, να είναι σχέση βαθύτατα βιωματική. Με άλλα λόγια, οφείλει όποιος ασχολείται ερευνητικά με τις κλασικές σπουδές να αγαπάει ειλικρινώς αυτό το απαιτητικό επιστημονικό αντικείμενο, γιατί τότε και μόνον τότε θα μπορέσει να προσπελάσει στον νοηματικό πυρήνα των αρχαίων κειμένων, τα οποία όντως εκπλήσσουν τον μελετητή με το πόσο πολυεπίπεδα και πολυδύναμα είναι μέσα στη φαινομενική τους απλότητα και λιτότητα. Για μένα τα αρχαία κείμενα και οι αρχαίες γλώσσες είναι η ανάσα μου.

- Δεν μπορώ να μη σας ρωτήσω για τους φοιτητές σας, από τα πρώτα χρόνια ως και τώρα. Με τις αλλεπάλληλες αλλαγές των συστημάτων των πανελλαδικών εξετάσεων, με τα βιβλία να αλλάζουν, με τα Αρχαία και τα Λατινικά να υποβαθμίζονται, πώς βλέπετε το γλωσσικό επίπεδο των νέων φιλολόγων;
Τα τελευταία χρόνια τα κλασικά γράμματα υποβαθμίστηκαν πάρα πολύ, αφού, όπως γνωρίζετε, τα Αρχαία Ελληνικά και η αρχαία ελληνική γραμματεία εξοβελίστηκαν εντελώς αναίτια από τις προαγωγικές εξετάσεις του γυμνασίου και, έτι χειρότερον, τα Λατινικά ως πανελλαδικώς εξεταζόμενο μάθημα καταργήθηκαν αδικαιολόγητα, με αποτέλεσμα οι επιτυχόντες των θεωρητικών σχολών να εισέρχονται στο ελληνικό πανεπιστήμιο απροετοίμαστοι και ενίοτε απολύτως αστοιχείωτοι. Ευτυχώς, ύστερα από κοπιώδεις προσπάθειες και δυναμική κινητοποίηση του κλάδου των φιλολόγων όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων, η παρούσα ηγεσία του υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων ανέτρεψε τις ατυχείς αυτές αποφάσεις και παράλληλα έλαβε τα αναγκαία μέτρα ενίσχυσης των κλασικών σπουδών στο γυμνάσιο και στο λύκειο.

- Τα Λατινικά τελείωσαν, αλήθεια; Ως εδώ ήταν το πέρασμά τους στην… κλασική μας παιδεία;
Σαφώς πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η λατινομάθεια στον τόπο μας πνέει τα λοίσθια, διότι γενικότερα οι ανθρωπιστικές σπουδές έχουν πέσει από το υψηλό βάθρο που κατείχαν στις δεκαετίες του ’80 και του ’90, όπου η προοπτική επαγγελματικής αποκατάστασης για τους αποφοίτους των θεωρητικών σχολών παρέμενε θαλερή και ασφαλής. Οφείλω όμως να προσθέσω ότι υπάρχει ακόμη ενδιαφέρον για τη λατινική γλώσσα και λογοτεχνία, καθώς αποτελεί γνώση απαραίτητη για ένα ευρύτατο φάσμα επιστημονικών ενασχολήσεων, όπως είναι λόγου χάριν η φιλολογία, η νομική, η ιστοριογραφία και η αρχαιολογία. Συνηθίζω να τονίζω στους φοιτητές μου ότι μια γλώσσα θεωρείται “νεκρή”, εάν εμείς επιλέξουμε να την αφήσουμε να σβήσει λόγω της αδιαφορίας και της ραθυμίας μας.

- Πώς είναι η νέα εμπειρία με τα μαθήματα μέσω διαδικτύου; Πόσο έχει αλλάξει η ακαδημαϊκή ζωή σας και η σχέση σας με τους φοιτητές;
Επειδή ήμουν πάντοτε υπέρμαχος της ευρείας εφαρμογής των νέων τεχνολογιών στην ανώτατη εκπαίδευση, αμέσως προσδέχτηκα με ιδιαίτερη χαρά τη δυνατότητα που μας δόθηκε λόγω πανδημίας να διεξαγάγουμε εξ αποστάσεως τις διαλέξεις και τις παραδόσεις των μαθημάτων μας μέσω ειδικής ηλεκτρονικής πλατφόρμας. Σαν έτοιμος από καιρό λοιπόν αποδύθηκα σε αυτό το απαιτητικό εγχείρημα και θέλω να πιστεύω ότι τα αποτελέσματα είναι όντως πολύ ενθαρρυντικά. Ειδικότερα, οι φοιτητές μου παρακολουθούν με αξιοζήλευτη συνέπεια τις “τηλεπαραδόσεις” και μάλιστα οι ίδιοι ομολογούν ότι τώρα μπορούν να συμμετέχουν πιο ενεργά στο μάθημα με ερωτήσεις και παρεμβάσεις, χάρη στις απεριόριστες δυνατότητες διάδρασης που αυτή η καινοτόμος τεχνολογία προσφέρει σε διδάσκοντες και διδασκομένους.   

- Πώς βλέπετε την επόμενη μέρα για το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, μετά την πανδημία; Μετά από μια ακαδημαϊκή χρονιά “κουτσουρεμένη”;
Επειτα από μιαν ακρωτηριασμένη ακαδημαϊκή χρονιά όλοι αισθανόμαστε ότι βρισκόμαστε στα όρια της αντοχής μας, αλλά βεβαίως πρέπει να υποστούμε άλλο ένα έτος δοκιμασίας για χάρη των φοιτητών μας, που περιμένουν από εμάς τους καθηγητές τους στήριξη και καθοδήγηση. Κατά τη γνώμη μου, στο άμεσο μέλλον το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου πρέπει να επιδιώξει με όλες του τις δυνάμεις να προσλάβει άξιο επιστημονικό και διδακτικό προσωπικό, προκειμένου να ενδυναμώσει και τα παλαιά τμήματα αλλά και τα νέα τμήματα που προέκυψαν από τη βεβιασμένη συγχώνευση με τα ΤΕΙ, καθώς επίσης πρέπει να στηρίξει με τρόπο αξιοκρατικό σημαντικά ερευνητικά προγράμματα, επιτυχημένα ελληνόφωνα και αγγλόφωνα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών και, έτι σπουδαιότερον, εκείνα τα μέλη του καθηγητικού προσωπικού του που καταβάλλουν άοκνες προσπάθειες να διακριθούν στον στίβο της σοβαρής και έντιμης επιστήμης.   

- Ετοιμάζετε νέο βιβλίο, μετά το πρόσφατο δίτομο έργο για τον Ευριπίδη;
Πρέπει να ομολογήσω ότι η πρόσφατη δημοσίευση του δίτομου έργου για τον περιλάλητο δραματικό ποιητή της αρχαιότητας, τον Ευριπίδη, στις έγκυρες ολλανδικές εκδόσεις E. J. Brill, μού έδωσε ανείπωτη χαρά, επειδή δούλεψα αγόγγυστα για την επιμέλεια αυτών των δύο πολυσέλιδων τόμων επί μία πενταετία.    Τώρα εργάζομαι πυρετωδώς, για να ολοκληρώσω τη σχολιασμένη έκδοση της σοφόκλειας τραγωδίας “Οιδίπους επί Κολωνώ” ύστερα από σχετική επίσημη πρόκληση του πανεπιστημιακού τυπογραφείου του Λίβερπουλ, καθώς επίσης έχω αναλάβει να επιμεληθώ συλλογικό τόμο για τη ζωή και το έργο του Αισχύλου στην προαναφερθείσα σειρά επιστημονικών εγχειριδίων του εκδοτικού οίκου E. J. Brill, σε συνεργασία με τον διεθνώς διακεκριμένο καθηγητή κλασικής φιλολογίας Alan H. Sommerstein του Πανεπιστημίου του Νότιγχαμ.   

Σύντομο βιογραφικό: Ο Ανδρέας Γ. Μαρκαντωνάτος είναι καθηγητής της Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, διευθυντής του Εργαστηρίου Αρχαίας Ρητορικής και Δραματικής Τέχνης, τακτικό μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, αντιπρόεδρος του Ολυμπιακού Κέντρου Φιλοσοφίας και Παιδείας και συνεργάτης του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου.