«Ο σχολικός εκφοβισμός ξεκινά από τους κόλπους της οικογένειας και εκφράζει ένα ολόκληρο κοινωνικοπολιτισμικό κλίμα που επικρατεί» σημειώνει σε συνέντευξη της στη «Ε» η Ελίνα Κατσαδούρη MSc ψυχολόγος προσωποκεντρική ψυχοθεραπεύτρια. Συμπληρώνοντας μάλιστα πως «ακόμα ενδέχεται να εκφράζει και αδυναμίες τους σχολικού ιστού και του κρατικού προγραμματισμού να αντιμετωπίσει και να προστατεύσει θύτες και θύματα».
Επισημαίνει ακόμη πως «Ο ρόλος των γονέων είναι καθοριστικός. Είτε στην περίπτωση που το παιδί τους ασκεί βία είτε στην περίπτωση που το παιδί τους δέχεται βία, η συνεχής επικοινωνία με τα παιδιά και η παροχή συναισθηματικής εγγύτητας είναι πολύ σημαντικά». Υπογραμμίζοντας σε άλλο σημείο πως «Ο έφηβος χρειάζεται να αισθάνεται ελεύθερος, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν πρέπει να υπάρχουν όρια που τίθενται από τους γονείς».
Τι είναι η προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία;
Η προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία, είναι μία μορφή ψυχοθεραπείας που εισήγαγε ο Αμερικανός ψυχολόγος Carl Rogers τη δεκαετία του 1950 και εκφράζει τη βασική πεποίθηση της ανθρωπιστικής ψυχολογίας ότι οι άνθρωποι ζουν με ελεύθερη βούληση και εγγενείς ικανότητες ανάπτυξης. Συνοπτικά, είναι μία μη κατευθυντική προσέγγιση, με έμφαση στον πελάτη και στη θεραπευτική ιδιότητα της σχέσης που αναπτύσσεται μεταξύ του πελάτη και του ψυχοθεραπευτή. Στην προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία προσπαθούμε να παρέχουμε τις κατάλληλες συνθήκες, εκ των οποίων βασικές είναι η ενσυναίσθηση, η άνευ όρων αποδοχή και η αυθεντικότητα στη σχέση, ώστε να δημιουργήσουμε το ασφαλές περιβάλλον που απαιτείται για τη διευκόλυνση της εξέλιξης του πελάτη προς τους στόχους που ο ίδιος θέτει. Αυτή η ψυχοθεραπευτική προσέγγιση αποτελεί μέρος και της δικής μου εκπαίδευσης.
Ισχύει ότι στη σημερινή εποχή όλο και περισσότεροι άνθρωποι ζητούν ψυχολογική υποστήριξη και βοήθεια; Πού οφείλεται αυτό;
Η αλήθεια είναι ότι έρευνες δείχνουν ότι, ιδιαίτερα με την άφιξη και το πέρας της πρόσφατης πανδημίας έχουν αυξηθεί τα αιτήματα για ψυχολογική υποστήριξη και τα επίπεδα του παγκόσμιου στρες. Αφενός οι σύγχρονες προκλήσεις φαίνεται να οδηγούν στην αναζήτηση βοήθειας από ειδικούς ψυχικής υγείας και αφετέρου αισθάνομαι ότι πλέον ο κόσμος ενημερώνεται περισσότερο για το τι είναι η ψυχοθεραπεία. Για παράδειγμα, το ακούμε περισσότερο πλέον στα μέσα ενημέρωσης, βλέπουμε και την κρατική πρωτοβουλία της εισαγωγής ψυχολόγων στις εκπαιδευτικές δομές. Αναπτύσσεται μια εξοικείωση με αυτό το μέσο βοήθειας.
«Μην διστάσετε να επισκεφθείτε ψυχολόγο»
Αποτελεί ακόμη και σήμερα ταμπού να απευθυνθεί κάποιος σε ψυχολόγο; Τι θα λέγατε σε κάποιον που διστάζει να κάνει το πρώτο βήμα;
Η δική μου εικόνα είναι πως, παρά την αύξηση των αιτημάτων για ψυχοθεραπεία, συντηρείται ακόμη σε ένα βαθμό το στίγμα της επίσκεψης στον ψυχολόγο. Ιδιαίτερα σε περιοχές που δεν αποτελούν αστικά κέντρα και οι άνθρωποι δεν μπορούν εύκολα να διατηρήσουν την ανωνυμία τους, υπάρχει αρκετός δισταγμός να επισκεφθεί κάποιος έναν ειδικό ψυχικής υγείας. Αυτό που θα έλεγα πρώτα από όλα είναι ότι η ψυχική υγεία είναι εξίσου αληθινή και σημαντική με τη σωματική υγεία. Έχοντας πει αυτό, ταυτόχρονα είναι σημαντικό να κατανοήσουμε και να σεβαστούμε τους ενδοιασμούς κάθε ανθρώπου να ξεκινήσει ψυχοθεραπεία και να ενθαρρύνουμε την ενημέρωση σχετικά με το τι είναι ψυχοθεραπεία. Πολλές φορές στο πρώτο ραντεβού με τους πελάτες μου ρωτάω ποια είναι η άποψη τους για την ψυχοθεραπεία, για να δούμε μαζί τις προσδοκίες και τους φόβους τους. Πλέον, χάρη στο διαδίκτυο υπάρχει πρόσβαση σε κάποιες πληροφορίες, αλλά και δίνεται η δυνατότητα διαδικτυακών συνεδριών, που είναι ίσως μια επιλογή που διαφυλάσσει την «ανωνυμία».
Συχνό φαινόμενο έχουν γίνει οι παραβατικές συμπεριφορές βίας και μπούλινγκ στους κόλπους της σχολικής κοινότητας. Πού οφείλεται και πώς αντιμετωπίζεται αυτό;
Το φαινόμενο της σωματικής και ψυχολογικής βίας στα σχολεία είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο. Ο εκφοβισμός στην πραγματικότητα είναι ένα φαινόμενο μεταξύ κοινωνικών ομάδων και υποκειμένων που μπορεί να συναντήσει ο άνθρωπος σε ολόκληρη τη ζωή του, ακόμα και ως ενήλικας στο περιβάλλον εργασίας του. Η διαφορά είναι πως ένα παιδί δεν διαθέτει τα μέσα που διαθέτει ένας ενήλικας ώστε να διαχειριστεί μία τέτοια συνθήκη.
Ο σχολικός εκφοβισμός ξεκινά από τους κόλπους της οικογένειας και εκφράζει ένα ολόκληρο κοινωνικοπολιτισμικό κλίμα που επικρατεί, ακόμα ενδέχεται να εκφράζει και αδυναμίες τους σχολικού ιστού και του κρατικού προγραμματισμού να αντιμετωπίσει και να προστατεύσει θύτες και θύματα.
Πρώτα από όλα, είναι σημαντικό οι γονείς να μιλούν καθημερινά με τα παιδιά τους, να τα ρωτούν για παράδειγμα πώς περνούν στο σχολείο, ώστε να μπορούν να εντοπίσουν σχετικά φαινόμενα. Ακόμη, καλό είναι να προετοιμάζουν τα παιδιά τους στο πως πρέπει να απαντήσουν και πού να απευθύνονται εάν βρεθούν σε μια τέτοια κατάσταση. Σε κάθε περίπτωση, η αναζήτηση βοήθειας από ειδικούς ψυχικής υγείας είναι θα έλεγα καθοριστικά βοηθητική.
Ποιος ο ρόλος των γονέων και πώς θα πρέπει να θωρακίσουν τα παιδιά τους στο να μην εκδηλώσουν αλλά και να αντιμετωπίσουν τέτοιες συμπεριφορές;
Ο ρόλος των γονέων είναι καθοριστικός. Είτε στην περίπτωση που το παιδί τους ασκεί βία είτε στην περίπτωση που το παιδί τους δέχεται βία, η συνεχής επικοινωνία με τα παιδιά και η παροχή συναισθηματικής εγγύτητας είναι πολύ σημαντικά. Οι γονείς οφείλουν να σκέπτονται πως αποτελούν πρότυπα για τα παιδιά τους και ακόμα και οι δικές τους συμπεριφορές λειτουργούν ως παράδειγμα προς μίμηση για τα παιδιά, οπότε θα πρέπει να υπάρχει μια φροντίδα στον τρόπο που οι γονείς επικοινωνούν μεταξύ τους αλλά και με τα παιδιά τους. Η αναζήτηση ενός ψυχολόγου σε τέτοιες περιπτώσεις είναι βοηθητική, ώστε να λάβει ο κάθε γονιός και το κάθε παιδί μία εξατομικευμένη φροντίδα και συμβουλευτική.
Στην Κυπαρισσία θα βρεθείτε για μια ομιλία με θέμα «Ενδυνάμωση συγκέντρωσης και προσοχής σε εφήβους». Πείτε μας συνοπτικά τι θα πρέπει να γίνει σε αυτή την κατεύθυνση;
Ναι, με χαρά οργανώσαμε μία ημερίδα γονέων στην Κυπαρισσία με πρωτοβουλία του φροντιστηρίου Αγγλικών «Άννα» - πρωτοβουλία που βρίσκω πολύ βοηθητική και σύγχρονη από τα εκπαιδευτικά πλαίσια. Στην ημερίδα θα μιλήσουμε για το πώς μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν τους έφηβους να συγκεντρωθούν στο διάβασμα και την εκπλήρωση των στόχων τους, αλλά και εν γένει για τη σχέση γονέα- εφήβου. Η εφηβεία είναι μία περίοδος με αρκετές προκλήσεις, όπου ο έφηβος ταυτόχρονα αναζητά την αυτονομία του και παλεύει να διατηρήσει και την πειθαρχία του, ώστε να πετύχει τους στόχους που μπορεί να αφορούν το άμεσο μέλλον του, όπως για παράδειγμα την εισαγωγή σε ένα πανεπιστήμιο. Σε αυτή την κατεύθυνση είναι σημαντικό οι γονείς να ενισχύσουν τον παραγωγικό διάλογο με τους εφήβους, να σταθούν κοντά στις ανησυχίες τους με ενεργητική ακρόαση, αλλά και να συζητήσουν για στρατηγικές που ενδέχεται να βοηθούν τους εφήβους στην εκπλήρωση των στόχων τους. Μία ισορροπία μεταξύ παραγωγικής ξεκούρασης και συγκεντρωμένης μελέτης με μείωση των περισπασμών είναι μία βοηθητική προσέγγιση.
Τι χρειάζεται ένας έφηβος για να έχει και να διατηρήσει μια ισορροπημένη ψυχική υγεία;
Ο έφηβος χρειάζεται να αισθάνεται ελεύθερος, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν πρέπει να υπάρχουν όρια που τίθενται από τους γονείς. Μία από τις ετυμολογίες της λέξης «ελευθερία» είναι «η έλευση ορίων» κάτι που μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα ότι ψυχολογικά ο άνθρωπος αισθάνεται ελεύθερος και ασφαλής όταν γνωρίζει ποια είναι τα όρια μέσα στα οποία μπορεί να κινηθεί. Ο έφηβος αναζητά την ταυτότητά του μέσα από πειραματισμούς, αμφισβήτηση των προσώπων εξουσίας, οδεύοντας προς την σταδιακή κατάκτηση της αυτονομίας του. Βιώνει μία δημιουργική, αλλά και ενδεχομένως πολύ αγχώδη περίοδο. Σε αυτή τη διαδικασία οι γονείς καλούνται να διαπραγματευτούν νέα όρια και να σταθούν κοντά στα παιδιά τους με υπομονή και συναισθηματική επαφή.
Η Ελίνα Κατσαδούρη με καταγωγή από την Κυπαρισσία, είναι απόφοιτος Ψυχολόγος του τμήματος Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και κατέχει Μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στον τομέα «Προαγωγή Ψυχικής Υγείας – Πρόληψη Ψυχιατρικών Διαταραχών» από το τμήμα της Ιατρικής Σχολής Αθηνών. Έχει εκπαιδευτεί στην Προσωποκεντρική Προσέγγιση Ψυχοθεραπείας στο Κολέγιο Ανθρωπιστικών Επιστημών ICPS. Εργάζεται ως ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια στην Αθήνα.
Αυτό το Σάββατο θα μιλήσει σε γονείς στην ημερίδα που διοργανώνει το φροντιστήριο Αγγλικών «Αννα» στην Κυπαρισσία στις 11 ώρα το πρωί με θέμα «Ενδυνάμωση συγκέντρωσης και προσοχής σε εφήβους».
