Κυριακή, 28 Δεκεμβρίου 2014 12:12

Ο ποιητής Δημήτρης Κοσμόπουλος στην "Ε": "Το φως των Ελλήνων το διέσωζαν πάντα οι αληθινοί ποιητές"

Πέρυσι τέτοιες μέρες το ποιητικό έργο του Δημήτρη Κοσμόπουλου ήρθε στο προσκήνιο και συζητήθηκε μέσα από μια μεγάλη διεθνή διάκριση. Τον Δεκέμβριο του 2013 του απονεμήθηκε σε ειδική τελετή στο Κάιρο και στην Αλεξάνδρεια το Διεθνές Βραβείο Κ.Π.Καβάφη, το οποίο απονέμεται ανά διετία σε ποιητή που γράφει στην ελληνική γλώσσα για το σύνολο του έργου του. Φέτος, πριν ένα περίπου μήνα ο ποιητής Δημήτρης Κοσμόπουλος εξέδωσε το καινούργιο ποιητικό του βιβλίο. Το "Κατόπιν Εορτής" κυκλοφόρησε σε μια άκρως καλαίσθητη και χειροποίητη πανόδετη έκδοση από τις μαστορικές εκδόσεις Ερατώ, με έναν πίνακα του ξεχωριστού ζωγράφου Μάρκου Καμπάνη.


Ταυτοχρόνως εξεδόθη στα Τίρανα από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Νeraida το βιβλίο "Ujevara e qiellit" (Ο Καταρράκτης του Ουρανού) με σαράντα ποιήματά του μεταφρασμένα στα αλβανικά. Το "Κατόπιν Εορτής" είναι το όγδοο ποιητικό βιβλίο του καταγόμενου από την Μεσσηνία Δημήτρη Κοσμόπουλου. Παράλληλα, έχει εκδώσει και τρία βιβλία δοκιμίων για θέματα λογοτεχνίας. Μεταφρασμένος στις κυριότερες ευρωπαϊκές γλώσσες και στα αραβικά έχει ήδη κατακτήσει, κατά κοινή ομολογία της κριτικής, το δικό του ξεχωριστό στίγμα στην νεότερη ποίησή μας. Μέσα στο 2015 θα έχουν εκδοθεί βιβλία με μεταφρασμένα ποιήματά του στη Γαλλία και στην Ιταλία. Εδώ και δύο περίπου χρόνια διευθύνει το ανανεωμένο περιοδικό "Νέα Ευθύνη", το οποίο ήδη έχει διαμορφωθεί σε έναν τόπο συνάντησης των σοβαρότερων τάσεων της σημερινής λογοτεχνικής, μεταφραστικής, δοκιμιακής και εικαστικής έκφρασης στην πατρίδα μας. Του ζητήσαμε να μας μιλήσει για το καινούργιο του βιβλίο.

- Από πού και γιατί ο τίτλος "Κατόπιν Εορτής"; Τι είδους ποιήματα περιλαμβάνει;
«Η έκφραση κατόπιν εορτής έχει δύο σημασίες: η πρώτη και αρχική σημαίνει την μεθεόρτια κατάσταση. Δηλαδή μια κατάσταση ψυχική και κοινωνική κατά την οποία η γιορτή δεν τελειώνει στον συμβατικό χρόνο σαν μια απλή επέτειος, αλλά προεκτείνεται αγκαλιάζοντας συνολικά το βίο ως πνευματικό γεγονός. Μάλιστα, για την δική μας παράδοση η γιορτή αγκαλιάζει και νικάει και τον ίδιο το θάνατο. Η δεύτερη σημασία της έκφρασης, που είναι και η τρέχουσα, αναφέρεται σε ό,τι έχει συντελεστεί με αναπότρεπτο και οριστικό τρόπο.  
Τα δεκαεννέα ποιήματα που περιλαμβάνει το βιβλίο, τα περισσότερα σονέτα, είναι ποιήματα συνομιλίας. Με ποιητές της λυρικής μας παράδοσης οι οποίοι είτε με περισσήν ευκολία πέρασαν στα αζήτητα θεωρούμενοι ανάξιοι λόγου, είτε αποτιμήθηκαν μέσα από επιφανειακές γραμματολογικές προσεγγίσεις. Κοινό στοιχείο της ζωής τους υπήρξε το μαρτύριο. Οι περισσότεροι έφυγαν νέοι. Για όλους αυτούς ισχύει η διττή σημασία του κατόπιν εορτής. Με άλλα λόγια είναι ένα χρέος του νεότερου προς τους ποιητικούς του προγόνους που έρχεται και μετά τη συστηματική απομόνωση και εξόντωσή τους όσο ζούσαν, αλλά συνάμα που συνεχίζει την αντίληψη ενός βίου που νοηματοδοτείται από την εορτή, αντίληψη που φανερώθηκε με το έργο τους».
 
- Ποιοι είναι αυτοί οι ποιητές;
«Είναι δώδεκα: ο Σολωμός, ο Κρυστάλλης, ο Βιζυηνός, ο Μητσάκης, ο Φιλύρας, ο Εγγονόπουλος, ο Παπαδίτσας, ο Μπράβος, ο Καρούζος, ο Ρίτσος και ο Λάγιος. Κι ένας Ρώσος που μαρτύρησε και πέθανε εξόριστος σε σταλινικό στρατόπεδο συγκέντρωσης: ο Ιωσήφ Μαντελστάμ, του οποίου ένα ποίημα από τα τελευταία του, σε δική μου απόδοση περιλαμβάνεται στο βιβλίο. Τα δύο ποιήματα που αναφέρονται στο Διονύσιο Σολωμό τοποθετούνται χρονικά στα 1856 και στα 1857. Την προτελευταία και την τελευταία χρονιά της επίγειας βασανισμένης ζωής του ποιητή που εύκολα τον ταχτοποιήσαμε ως "εθνικό" και ξεμπερδέψαμε μαζί του. Βεβαίως είναι εθνικός ποιητής ο Σολωμός. Αλλά για το "μέσα πλούτος" της γλώσσας που μας χάρισε και της συνείδησης που φανέρωσε. Δεν είναι τυχαίο ότι αρνήθηκε να επισκεφτεί την κρατική Ελλάδα και να συμμεριστεί τα καμώματά της. Ούτε ότι πέθανε αλκοολικός και κατάμονος στην Κέρκυρα το 1857.
Ο Κρυστάλλης, λόγου χάριν, φέρνοντας την καθαρότητα των νερών του δημοτικού τραγουδιού, καταδιωγμένος από τους Τούρκους έρχεται εξόριστος στην Αθήνα άγουρο παιδί και πεθαίνει φθισικός στα εικοσιέξι του χρόνια, ενώ το κράτος απορρίπτει κάθε αίτημά του, έστω και για ένα μικρό επίδομα. Ο Βιζυηνός, ο Μητσάκης και ο Φιλύρας, ξεχωριστά σπουδαίοι ο καθείς με τον τρόπο του πεθαίνουν ως τρελοί, έγκλειστοι στο Δρομοκαΐτειο και μάλιστα νοσηλευμένοι σε διαφορετικές χρονικές περιόδους στο ίδιο δωμάτιο. Ο Παπαδίτσας από τους τρέχοντες ποιηματογράφους φωνασκούς αγνοείται, ο Καρούζος έσβησε σαν κερί δίχως χρήματα για τα νοσήλιά του, ο ωκεάνειος Ρίτσος από ελάχιστους έχει διαβαστεί, σταυρωμένος με την ταμπέλα είτε του κομματικού ποιητή είτε του ασήμαντου πολυγράφου. Ο Εγγονόπουλος απομονώθηκε πλήρως από το σινάφι των γραμματανθρώπων. Τα ίδια και οι υπόλοιποι».

-Γιατί επιλέξατε τις έμμετρες μορφές και το σονέτο;
«Πρώτον, γιατί το δίλημμα μεταξύ του ελεύθερου και του έμμετρου στίχου είναι ψευδές. Αφού και ο ελεύθερος στίχος όταν είναι αληθινός απαιτεί την δική του ρυθμική τάξη. Δεύτερον, διότι αυτός είναι ο τρόπος μου από το πρώτο μου κιόλας βιβλίο. Η ποίηση είναι τέχνη συνέχειας. Οι ανανεώσεις γίνονται αποδεδειγμένα, μόνο με βαθιά γνώση της παράδοσης. Η ποίηση είναι μορφή κατορθωμένη σε συνομιλία με τις προγενέστερες μορφές, όσο κι αν αυτό δεν μπορεί να γίνει κατανοητό από την πλειοψηφία των ποιηματογράφων, που συγχέει την ποιητική λειτουργία με την ασύδοτη ευκολογραφία συναισθημάτων».

- Στις 14 Δεκεμβρίου στην εφημερίδα το "Βήμα της Κυριακής" ο ομότιμος καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής και πεζογράφος Γιώργης Γιατρομανωλάκης χαρακτήρισε το βιβλίο σας το καλύτερο της χρονιάς του 2014 μαζί με το ποιητικό βιβλίο του Διονύση Καψάλη. Εγραψε ότι τα ποιήματά σας είναι "ανακαλήματα φωνών που εξακολουθούν-ευτυχώς- να ακούγονται πέρα από τον θάνατο και την φθορά μας". Στην παρουσίαση του βιβλίου σας στην Αθήνα ποιήματα από το βιβλίο διάβασαν ο Τίτος Πατρίκιος, ο Μιχάλης Γκανάς, ο Γιώργος Μαρκόπουλος, ο Αντώνης Φωστιέρης και παρευρίσκονταν οι ακαδημαϊκοί Κ. Δημουλά και Θ. Βαλτινός. Τι σημαίνουν όλα αυτά για σας;
«Με χαροποιεί η αποδοχή της εργασίας μου από εκείνους που καταλαβαίνουν. "Από τους νομοθέτας εις των ιδεών την πόλιν", που θα ΄λεγε ο Καβάφης. Προσπαθώ να κάνω όσο γίνεται πιο σωστά την δουλειά μου. Οι κριτικοί και οι παλιότεροι ομότεχνοι κάνουν την δική τους. Ηδη τα πρώτα κείμενα για το βιβλίο έχουν γραφεί, και μεταφραστές όπως η Αnne Personnaz, μεταφράστρια στα γαλλικά του έργου του Ρίτσου, και ο Nicola Crocceti, Ιταλός νεοελληνιστής, έχουν μεταφράσει τα πρώτα ποιήματα του βιβλίου. Στο βιβλίο αυτό προσπάθησα να μιλήσω για τα δικά μου βάσανα και τα βάσανα του τόπου μας σήμερα, κοινωνώντας τα βάσανα αλλά και την λάμψη της τέχνης παλαιότερων ποιητών, με τους οποίους συνομιλώ από μικρό παιδί. Τίποτα περισσότερο».
 
- Βραβείο λυρικού ποιητή της Ακαδημίας Αθηνών (2005), Διεθνές Βραβείο Καβάφη (2013). Είστε ικανοποιημένος;
«Είμαι ικανοποιημένος όταν τα ποιήματά μου πετυχαίνουν τον σκοπό τους. Δηλαδή την μέγιστη δυνατή ταύτιση των λέξεων με τα κινήματα της ψυχής μου. Η ποίηση είναι δημόσια έκθεση, και ο γράφων αλλά και οι κρίνοντες κρίνονται».

- Τι μπορούν να πουν οι ποιητές με τους οποίους συνομιλείτε σήμερα;
«Το φως των Ελλήνων το διέσωζαν πάντα οι αληθινοί ποιητές. Επιλέγοντας το μαρτύριο από την αντιπαροχή και το, μέχρι σκασμού, φαγοπότι, πάνω στα σπλάγχνα του παραδομένου συλλογικού μας βίου. Κι είτε οδηγούνταν στην πρόωρη εξόντωση, είτε στα σανατόρια και στα ψυχιατρεία είτε στην παρανάγνωση και στην κίβδηλη δημόσια παραχάραξη.
Η συνομιλία μου με τους ποιητές μας έχει χαρακτήρα μαθητείας και υπακοής. Τους αφήνω να με οδηγήσουν στους θαυμαστούς τρόπους, με τους οποίους κρυστάλλωσαν την βαθύτερη ψυχή ενός κόσμου που μέχρι σήμερα βγαίνει στο σφυρί, εκποιείται στην σκύλευση και στον πλειστηριασμό, αλλά αντέχει.
Στα ποιήματα του "Κατόπιν Εορτής" ο Σολωμός, ο Βιζυηνός, ο Μητσάκης, ο Κρυστάλλης, ο Φιλύρας, ο Εγγονόπουλος, ο Καρούζος, ο Μαντελστάμ, ο Ρίτσος, ο Παπαδίτσας, ο Μπράβος, ο Λάγιος είναι οι δειπνοκλήτορες στο τραπέζι μιας γιορτής, που διαρκεί μέσα από το μαρτύριο και τον θάνατο, ως αναστημένη αγάπη».