Ανθρώπινα θύματα και όχι μόνο, καταστροφή περιβάλλοντος, ζημιές εγκαταστάσεων και απώλεια αγαθών, ψυχική και πνευματική καταρράκωση, συνοδεύουν κυρίως καταστροφικούς σεισμούς, ενεργά ηφαίστεια, πλημμύρες, πυρκαγιές, χιονοθύελλες, κατολισθήσεις, μεγάλα μεταφορικά, βιομηχανικά ατυχήματα κ.ά.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα ανθρώπινων απωλειών από την πιο πρόσφατη ιστορία, οι πλημμύρες στη Χανάν της Κίνας το 1887 που κόστισαν τη ζωή σε 900.000 ανθρώπους, ο κυκλώνας και τα παλιρροϊκά κύματα στο ανατολικό Πακιστάν το 1970, που συνοδεύτηκαν από 500.000 θύματα, ο σεισμός στην Τουρκία το 1976 με 4.000 θύματα, η έκρηξη ηφαιστείου και οι κατολισθήσεις που ακολούθησαν το 1985 στην Κολομβία, που στοίχισε τη ζωή σε 25.000 ανθρώπους και άλλα πολλά αντίστοιχα γεγονότα. Σε αυτά δυστυχώς τα γεγονότα, συμμετέχει και η Ελλάδα με τελευταίο και ίσως από τα πιο σκληρά στην ιστορία της, εκείνο της πυρκαγιάς στο Μάτι Αττικής το 2018, που κόστισε 100 ανθρώπινες ζωές και τεράστιες υλικές αλλά και περιβαλλοντικές ζημιές.
Σε κάθε περίπτωση, η έννοια της καταστροφής συνδέεται με κάθε γρήγορη ή αργή εξέλιξη ενός φαινομένου οπουδήποτε, το οποίο προκαλεί δυσμενείς επιπτώσεις και ειδικότερα απώλειες ζωής, υγείας, περιουσίας των πολιτών, αγαθών, παραγωγικών πηγών και υποδομών. Και βέβαια, η πιθανότητα εκδήλωσης μιας από τις παραπάνω καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, περιγράφεται απόλυτα από την έννοια του κινδύνου.
Σήμερα, όλα τα πολιτισμένα κράτη συνεργάζονται μεταξύ τους, ανταλλάσσουν τεχνογνωσία και πληροφορίες, παρέχουν βοήθεια στα πληγέντα κράτη στοχεύοντας στη μείωση των συνεπειών και την ανακούφιση των πληγέντων από την καταστροφή, και όλα αυτά κάτω από την ομπρέλα της αρμόδιας υπηρεσίας που καλείται διεθνώς Πολιτική Προστασία (Civil Protection). Η Πολιτική Προστασία της χώρας αποβλέπει στην προστασία της ζωής, της υγείας και της περιουσίας των πολιτών από καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, προκαλούμενες από φυσικά ή τεχνολογικά αίτια (χημικά, βιολογικά, πυρηνικά ατυχήματα), αλλά και καταστάσεις που προκύπτουν από ανθρώπινη υπαιτιότητα. Στο ίδιο πλαίσιο περιλαμβάνεται η μέριμνα για τα υλικά και πολιτιστικά αγαθά, τις πλουτοπαραγωγικές πηγές και τις υποδομές της χώρας, με στόχο την ελαχιστοποίηση των ολέθριων συνεπειών.
Στην Ελλάδα, η Πολιτική Προστασία συνδέεται άμεσα με το Γενικό Σχέδιο «Ξενοκράτης», το οποίο αναφέρεται στην αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών σε περίοδο ειρήνης. Σκοπός του σχεδίου σε γενικές γραμμές είναι η λήψη των ενδεικνυόμενων προπαρασκευαστικών και προληπτικών μέτρων, η ταχεία και αποτελεσματική αντιμετώπιση συμφορών από φυσικά, τεχνολογικά ή άλλα αίτια και η παροχή συνδρομής στον πληγέντα πληθυσμό, με συντονισμένη αξιοποίηση των δυνάμεων Πολιτικής Προστασίας της χώρας.
Αρμόδιος φορέας για την αντιμετώπιση όλων των φάσεων προετοιμασίας, κινητοποίησης και συντονισμού δράσης της Πολιτικής Προστασίας, είναι η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας του υπουργείου Εσωτερικών. Η αποστολή της επικεντρώνεται στη μελέτη, στον σχεδιασμό, στην οργάνωση και στον συντονισμό της δράσης για την πρόληψη, την ετοιμότητα, την ενημέρωση και την αντιμετώπιση των φυσικών, τεχνολογικών και λοιπών καταστροφών ή καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Το δυναμικό της Πολιτικής Προστασίας περιλαμβάνει ειδικευμένα στελέχη τόσο σε κεντρικό όσο και σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, καθώς επίσης και το σύνολο των κρατικών υπηρεσιών, Πυροσβεστικό Σώμα, Ελληνική Αστυνομία, Λιμενικό Σώμα, ΕΚΑΒ, Ενοπλες Δυνάμεις, ΟΑΣΠ, υπηρεσίες της Περιφέρειας και των πρωτοβάθμιων ΟΤΑ, ΔΕΗ, ΟΤΕ, ΕΥΔΑΠ, ΔΕΠΑ και ΕΜΥ, κυρίως για την αντιμετώπιση των καταστροφών. Επιπλέον, στα σχέδια της συμπεριλαμβάνονται εθελοντικές οργανώσεις, ειδικευμένοι εθελοντές, ενώ σε περιπτώσεις γενικών καταστροφών, όπου η καταστροφή εκτείνεται σε περισσότερες από τρεις περιφέρειες της χώρας, εντάσσονται πολίτες με ειδικές γνώσεις και εμπειρία και πάσης φύσεως μέσα, που ανήκουν σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα, με τους αντίστοιχους χειριστές τους.
Αναμφισβήτητα στις μέρες μας, με τα σύγχρονα μέσα μετάδοσης των ειδήσεων, όλοι γινόμαστε καθημερινά μάρτυρες σοβαρών καταστάσεων και γεγονότων με τραγικά αποτελέσματα. Οι ακραίες αυτές καταστάσεις δεν προειδοποιούν πότε και πού θα συμβούν και τι συνέπειες θα επιφέρουν. Κανένα κράτος δεν είναι δυνατόν να ισχυριστεί ότι διαθέτει τέλειο μηχανισμό αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών, γιατί ο κίνδυνος είναι απρόοπτος! Δυστυχώς, η τραγωδία στο Μάτι Αττικής έμελλε να δείξει με τον πιο σκληρό τρόπο τις αδυναμίες της Πολιτικής Προστασίας στην Ελλάδα, παρ΄ όλες τις προσπάθειες που έγιναν για να αποτραπούν τα χειρότερα. Ταυτόχρονα όμως κρίθηκε επιτακτική η ανάγκη για έναν νέο, αποτελεσματικότερο μηχανισμό, με γρηγορότερα αντανακλαστικά, καταργώντας έτσι την υφιστάμενη πλέον Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας και αντικαθιστώντας αυτήν με την αυτοτελή Εθνική Υπηρεσία Διαχείρισης Εκτάκτων Αναγκών και πάλι υπό την αιγίδα του υπουργείου Εσωτερικών -μένει να αποδείξει στο μέλλον, όντως την αλλαγή στον ευαίσθητο αυτόν τομέα της Πολιτικής Προστασίας, οποτεδήποτε και οπουδήποτε χρειαστεί.
Μήπως τελικά η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας χρειάζεται διαφορετική προσέγγιση, δηλαδή μια ενδυνάμωση όσον αφορά τη λειτουργία και τον συντονισμό όλων των εμπλεκομένων και αναβάθμιση του επιχειρησιακού τομέα και όχι μονομιάς αντικατάσταση αυτής και σχεδιασμό εκ βάθρων, οδεύοντας σε άγνωστα μονοπάτια; Σίγουρα όμως, σε κάθε περίπτωση, η Πολιτική Προστασία θα πρέπει να στελεχωθεί επιχειρησιακά από τους καθ΄ ύλην αρμόδιους στον τομέα, οι οποίοι κατά κοινή ομολογία προέρχονται από το Πυροσβεστικό Σώμα και τις πιστοποιημένες εθελοντικές ομάδες. Αλλωστε ως γνωστόν, το Πυροσβεστικό Σώμα αποτελεί τον επιχειρησιακό βραχίονα της Πολιτικής Προστασίας της χώρας και την υπηρεσία της οποίας η αποστολή ταυτίζεται απόλυτα σε κάθε επίπεδο με αυτήν της Πολιτικής Προστασίας. Ασφαλώς η επιχειρησιακή ετοιμότητα μπορεί να τονωθεί και να ενισχυθεί επιπλέον με τη συμμετοχή ειδικά εκπαιδευμένων στον επιχειρησιακό τομέα εθελοντών, μιας και ο εθελοντισμός σαν θεσμός έχει προσφέρει τα μέγιστα όπου έχει αναμειχθεί, πάντα όμως υπό τη σωστή καθοδήγηση και συνεργασία των επαγγελματιών του είδους. Μήπως η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας και η ενεργοποίηση του μηχανισμού θα έπρεπε να υπάγεται απευθείας στον πρωθυπουργό για ταχύτερο συντονισμό των εμπλεκομένων υπουργείων; Η ιστορία, το μόνο σίγουρο, είναι ότι θα συνεχίσει να γράφεται και να δίνει απαντήσεις…
Βασίλης Καπέλιος
Επίτιμος Αρχηγός Π.Σ., στρατηγός ε.α., υποψήφιος περιφερειακός σύμβουλος με το συνδυασμό του Παναγιώτη Νίκα «Πρωτοβουλία για την Πελοπόννησο»
