Ήδη από τις 10 Ιουνίου και έως τις 10 Ιουλίου βρίσκεται σε διαβούλευση το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης 2021-2025 (ΕΠΑ), του Υπουργείου Ανάπτυξης & Επενδύσεων.
Στο προτεινόμενο σχέδιο του ΕΠΑ που δόθηκε σε διαβούλευση δεν περιλαμβάνονται οι αναπτυξιακοί του στόχοι και δεν αποτελεί οργανικό μέρος μιας συνολικής αναπτυξιακής στρατηγικής της χώρας, ενός μεσοπρόθεσμου Εθνικού Στρατηγικού Προγράμματος Ανάπτυξης, αφού σύμφωνα με το Υπουργείο Ανάπτυξης & Επενδύσεων είναι σε ισχύ η «Εθνική Στρατηγική για τη Βιώσιµη και Δίκαιη Ανάπτυξη 2030» της προηγούμενης κυβέρνησης των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, καθώς η σημερινή κυβέρνηση δεν έχει ακόμα εκπονήσει τη δική της συνεκτική στρατηγική αλλά αποσπασματικά αντιμετωπίζει τις οποιασδήποτε ανάγκες προκύπτουν χωρίς σαφή πυξίδα.
Θα πρέπει να επισημανθεί ότι το προτεινόμενο ΕΠΑ 2021-2025:
Είναι ένα γενικόλογο κείμενο, όπου κυρίως καταγράφονται οι επιπτώσεις της κρίσης και γίνονται εκτιμήσεις για την επερχόμενη ύφεση λόγω της πανδημίας του COVID-19.
Αποτελεί μια απλή συρραφή μέτρων πολιτικής, χωρίς σαφή στόχευση στην κάλυψη των αναπτυξιακών αναγκών της χώρας και εκεί που δεν παρεμβαίνει καθόλου ή παρεμβαίνει ανεπαρκώς το ΕΣΠΑ 2014-2020 και το ΕΣΠΑ 2021-2027 που θα υλοποιούνται ταυτόχρονα στην περίοδο αναφοράς του ΕΠΑ 2021-2025.
Σε ότι αφορά στον καθορισμό των στόχων του προγράμματος δεν ποσοτικοποιούνται οι ανάγκες από τις οποίες θα πρέπει να εξάγονται συμπεράσματα και να καθορίζονται οι στόχοι.
Έχει τη μορφή τεχνικής αναφοράς σε αρκετά λεπτομερές επίπεδο στοιχείων, πλην όμως διατυπώνονται σ’ αυτό ατεκμηρίωτα συμπεράσματα.
Στην ανάλυση αναπτυξιακών αναγκών, δυστυχώς, δεν χρησιμοποιείται καμία καθιερωμένη επιστημονική μεθοδολογία από όσες έχουν αναπτυχθεί και εφαρμόζονται διεθνώς κατά τη Διαχείριση Προγραμμάτων, αλλά αντίθετα είναι μια απλή παράθεση εννοιών.
Πιο αναλυτικά στο προτεινόμενο ΕΠΑ 2021-2025:
Απαριθμούνται πέντε Αναπτυξιακοί Στόχοι με τρόπο παρωχημένο χωρίς τεκμηρίωση και χωρίς εξειδίκευση.
Η προσέγγιση αυτή δεν καινοτομεί και δεν παρουσιάζει καμία νέα ιδέα. Ο όρος Έξυπνη Ανάπτυξη όπως και ο όρος Πράσινη Ανάπτυξη δεν περιέχουν από μόνοι τους κάποια στρατηγική.
Δεν υπάρχει αναφορά στα αναπτυξιακά εργαλεία και το ρόλο της Αναπτυξιακής Τράπεζας και του Αναπτυξιακού Νόμου.
Το σύστημα διαχείρισης και οι διαδικασίες εφαρμογής είναι επανάληψη του συστήματος διαχείρισης της προηγούμενης περιόδου χωρίς να ενσωματώνει βελτιώσεις που να αξιοποιούν την εμπειρία που αποκτήθηκε.
Η κατανομή του προϋπολογισμού δεν τεκμηριώνεται ενώ η αναφορά ότι ο συνολικός προϋπολογισμός του ΕΠΑ θα μπορεί να αυξάνεται με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Ανάπτυξης & Επενδύσεων αφήνει ερωτηματικά για τον τρόπο που τελικά θα εφαρμοστεί!
Οι πόροι του προγράμματος είναι 10 δις ευρώ, χωρίς σαφή καθορισμό της μεθόδου αναθεώρησης τους, αν απαιτηθεί. Η κατανομή των πόρων χρονικά είναι εμπροσθοβαρής (35-35-10-10-10) για προφανείς προεκλογικούς και όχι προγραμματικούς λόγους.
Δεν υπάρχει καμιά αναφορά στη διοικητική-διαχειριστική ικανότητα των φορέων που καλούνται να το υλοποιήσουν και που είναι ουσιαστικά οι ίδιοι με τους φορείς που θα υλοποιούν ταυτόχρονα το ΕΣΠΑ 2014-2020, το ΕΣΠΑ 2021-2027 και το όποιο «πακέτο COVID-19» κληθεί να υλοποιήσει η χώρα. Η όποια ενδυνάμωση των φορέων δεν μπορεί παρά να περνά μέσα και από το ΕΠΑ 2021-2025, με αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων υγιών δυνάμεων της χώρας.
Είναι γεγονός ότι έχει γίνει μια προσπάθεια να θεσμοθετηθεί το ΕΠΑ κατ’ αναλογία του ΕΣΠΑ. Όμως η εφαρμογή αυτής της προσπάθειας απαιτεί την έκδοση πολλών κανονιστικών πράξεων και τη σύσταση νέων Υπηρεσιών ή νέων τμημάτων των Υπηρεσιών διαχείρισης του ΕΣΠΑ, που θα αναλάβουν την διαχείριση του ΕΠΑ. Τουναντίον ήδη το Σύστημα Διαχείρισης κινείται προς την κατεύθυνση της αξιοποίησης των Υπηρεσιών Διαχείρισης του ΕΣΠΑ με άτυπες συναντήσεις, τουλάχιστον σε περιφερειακό επίπεδο.
Ο σχεδιασμός του εμφανίζει τις αρχικές παθογένειες που υπήρχαν και υπάρχουν στο Σύστημα Διαχείρισης & Ελέγχου (ΣΔΕ) του ΕΣΠΑ, ιδίως στην ανομοιογένεια των Υπηρεσιών Διαχείρισης, αφού στην περίπτωση του ΕΠΑ οι Αρμόδιες Αρχές χωρίς να ακολουθούν μια σταθερή γραμμή αναθέτουν τη Διαχείριση σε διαφορετικής μορφής και σύστασης αρμόδιες υπηρεσίες.
Το γενικό συμπέρασμα είναι, ότι το προτεινόμενο σχέδιο του ΕΠΑ είναι πρόχειρα διατυπωμένο, χωρίς καμία τεχνική ή άλλη EX-ANTE αξιολόγηση του Προγράμματος και δίνει την εντύπωση ότι θα χρησιμοποιηθεί σαν εργαλείο για μία μη τεχνοκρατική και αδιαφανή διαχείριση των όποιων πόρων τελικά θα διατεθούν για την υλοποίηση του.
Επίσης με τη διατυπωμένη ρήτρα της αυτοδίκαιης μεταφοράς στο ΕΠΑ των ήδη χρηματοδοτούμενων έργων από το ΠΔΕ και όσων εκ των συγχρηματοδοτούμενων έχουν ανάγκη πρόσθετης μη επιλέξιμης χρηματοδότησης, συμπεραίνεται ότι ο διαθέσιμος προϋπολογισμός για την ένταξη νέων έργων θα είναι ελάχιστος.
Επομένως το ΕΠΑ, έτσι όπως παρουσιάζεται δικαιολογεί και μόνο τα κακώς κείμενα, και θέλει να δώσει κάποια λύση στα χιλιάδες «λιμνάζοντα» έργα και στην μέχρι σήμερα διαχείριση, χωρίς αυτό να αποτελεί κανένα ολοκληρωμένο σχέδιο ανάπτυξης της χώρας για την παραγωγική ανάταξη, την ισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή και χωρίς να περιλαμβάνει στόχους και σκοπούς.
Ενώ, θα έπρεπε πρώτα να αποτυπωθεί το όραμα για ένα Νέο Βιώσιμο Παραγωγικό Μοντέλο Ανάπτυξης που θα λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες της χώρας, και στη συνέχεια να καταρτιστεί ο στοχευμένος προϋπολογισμός του που θα έχει οριοθετημένους και μετρήσιμους στόχους.
* Ο Γιάννης Διονυσόπουλος είναι διδάκτωρ Οικονομικών Επιστημών, Αν. Γραμματέας Τομέα Επιστημόνων ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΑΛΛΑΓΗΣ - ΠΑΣΟΚ, Μέλος ΣτΑ Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδας
