« … αυτό το λόγο θα σας πω δεν έχω άλλο κανένα/
μεθύστε απ`τ`αθάνατο κρασί του Εικοσιένα!»,
Κ. Παλαμάς, “Στη Nεολαία μας”

Η 28η Οκτωβρίου σημειώθηκε όταν ο κύκλος του θανάτου και της δουλείας είχαν βυθίσει την ανθρωπότητα σ`ένα ανείπωτο πένθος και ο μύθος του αήττητου ναζιστικού άξονα είχε αρχίσει να φωλιάζει στις ψυχές των ευρωπαίων. Αυτή πρώτη έσπασε την αλυσίδα της ηττοπάθειας, κι έθεσε, με έμφαση τρομερή, την αρχή, από την οποία ξεκίνησε η αντίστροφη μέτρηση για τα φασιστικά καθεστώτα «αγώνας μέχρι τέλους, αγώνας ψυχικού σθένους, αγώνας έστω και άπελπις και άνισος, αγώνας μέχρι θανάτου».
Αυτό είναι το αθάνατο μήνυμα της 28ης προς ολόκληρο τον κόσμο.
Να πως περιγράφει τον παλμό της 28ης Οκτωβρίου, στους δρόμους της Αθήνας, ο Γιώργος Θεοτοκάς : «… Είχα πάρα πολλά χρόνια να δω τέτοιο ενθουσιασμό στην Αθήνα. Αισθάνεται κανείς ένα πάθος μες στον αέρα, ένα φανατισμό, μια λεβεντιά. Ξύπνησε το Ελληνικό φιλότιμο … και μια τέλεια εθνική ενότητα … Κανείς δεν σκέπτεται αυτή τη στιγμή ότι ο εχθρός είναι δέκα φορές ισχυρότερος … Αισθάνομαι μια μεγάλη αγάπη για τον ελληνικό λαό. Μια αγάπη γεμάτη αλληλεγγύη, στοργή και αντρική εκτίμηση. Είναι ένας όμορφος, λεβέντικος, ευγενικός και έξυπνος λαός …».
Η συνέχεια στα μέτωπα του πολέμου.
Οι στρατιώτες του μετώπου κρατούν ημερολόγια. Καταγράφουν στιγμές της καθημερινότητας. Τον πόλεμο, τους ηρωϊσμούς, το κρύο, τους ακρωτηριασμούς, από τον φοβερό χειμώνα. Σκοτώνουν τον εχθρό και με το γέλιο. Το χιούμορ, ο χλευασμός, η γελοιοποίηση του εχθρού αποδεικνύονται ισχυρότατα όπλα. Το περίφημο “Κορόϊδο Μουσολίνι” αντηχεί παντού.
Ο πόλεμος του `40 με το «εφ`όπλου λόγχη» και με την κραυγή «Αέρα!» απέναντι στον πάνοπλο και πολλαπλάσιο εχθρό αποκαλύπτει τη δύναμη και τη μεγαλοσύνη ενός λαού ν`αγωνιστεί ενωμένος «υπέρ βωμών …».
Στα βουνά της Αλβανίας η μικρή Ελλάδα αμύνεται, αντεπιτίθεται, προελαύνει, ντροπιάζει τον επίδοξο εισβολέα σε όλο το μήκος του μετώπου. Αναγκάζει, τον Απρίλη του 41, τη Ναζιστική Γερμανία να κινηθεί εναντίον της.
Στα βουνά της Aλβανίας ο Eλληνικός λαός είπε το μεγάλο «όχι» στην τυραννία, το ναζισμό, την καταπίεση.
Εκεί είπε και το μεγάλο «ναι» στο όραμα ενός καλύτερου κόσμου.
«… Βοηθός και σκέπη μας Άη Κανάρη!/
Βοηθός και σκέπη μας Άη Μιαούλη!/
Βοηθός και σκέπη μας Αγιά Μαντώ!»,
Ο. Ελύτης, “Το Άξιον Εστί”.