Κυριακή, 01 Νοεμβρίου 2020 15:39

Η διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων - Να τελειώνουμε με τις ανεξέλεγκτες χωματερές

Του Δημ. Γ. Χριστοφιλόπουλου, Καθηγητή Θεσμών και Πολιτικής Χωροταξίας-Πολεοδομίας
Πανεπιστημίου Αθηνών

Ένα από τα πλέον έντονα προβλήματα που, εδώ και αρκετά χρόνια, ταλανίζει τη χώρα μας και τους πολίτες της, είναι αυτό της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων (απορριμμάτων, σκουπιδιών). Η μη δυνατότητα αντιμετώπισης του προβλήματος, που μας αφορά όλους όχι μόνο για περιβαλλοντικούς λόγους αλλά και για λόγους υγείας, οφείλεται κυρίως στην απίστευτη και επιπόλαιη αδράνεια των κρατικών, περιφερειακών, και τοπικών αρχών, η οποία ενισχύεται με την απαράδεκτη νοοτροπία και συμπεριφορά μας, ως πολιτών, δηλαδή ό,τι δεν μας αρέσει να το «φορτωθεί» ο γείτονας. Τα σκουπίδια μας δεν θέλουμε να τα τακτοποιήσουμε στην περιοχή μας αλλά σε γειτονική ή άλλη περιοχή.
Οι κρατικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές αντιμετωπίζουν αδιάφορα ή με μεγάλη προχειρότητα το σημαντικό θέμα αυτό. Κυριαρχεί η αδράνεια και η αποποίηση ευθυνών. Το Υπουργειο Περιβάλλοντος θεωρεί ότι δεν έχει καμιά ευθύνη για το πρόβλημα και είτε τα ρίχνει στον Υπουργό Εσωτερικών, είτε στην τοπική αυτοδιοίκηση, είτε τέλος σε προηγούμενες κυβερνήσεις.
Τα σκουπίδια θάβονται ανεξέλεγκτα και στη «ζούλα» σε κάποιους τόπους (χωματερές), που πολλές φορές πρόκειται και για τόπους ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Όπως και για τις άλλες δραστηριότητες που δρουν στο χώρο ανεξέλεγκτα έτσι και οι χωματερές «χωροθετούνται» όπου λάχει, ελλείψει εθνικού και χωροταξικού σχεδιασμού. χωροταξικού σχεδιασμού.
Το πρόβλημα είναι οξύτερο στην περιοχή της Αττικής, όπου η χωματερή των Λιοσίων, έχει ξεπεράσει τα όριά της. Αναζητούνται λοιπόν νέες χωματερές για το πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας. Έτσι, χωρίς επιστημονικά, περιβαλλοντικά και χωροταξικά κριτήρια για την αντιμετώπιση του θέματος σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο, τα σκουπίδια της Αθήνας πρέπει να τα «φάνε» οι κάτοικοι του Γραμματικού, της Κερατέας κλπ
Η διαχείριση των σκουπιδιών, μέσω των χωματερών ή Χώρων Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ), είναι εντελώς ανεπαρκής και ξεπερασμένη. Περικλείει όχι μόνο περιβαλλοντικούς αλλά και κινδύνους για την υγεία των πολιτών. Σε ολόκληρη τη χώρα υπάρχουν σήμερα 1850 περίπου ανενεργές χωματερές από τις οποίες το 1/3 περίπου αποκαθίστανται με ευθύνη των δημάρχων και γύρω στις πεντακόσιες έχουν ενταχθεί σε κοινοτικά προγράμματα.
Η ΕΕ μας πιέζει να εγκαταλείψουμε τη λύση των «χωματερών» ή μάλλον να τις κλείσουμε μέχρι το τέλος του 2007 και να αναζητήσουμε αποτελεσματικότερες λύσεις που θα σέβονται το περιβάλλον και δεν θα αποτελούν κίνδυνο για την υγεία των πολιτών.
Πράγματι τα περισσότερα κράτη της ΕΕ χρησιμοποιούν νέους τρόπους ορθολογικής διαχείρισης των αστικών στερεών αποβλήτων (σκουπιδιών). Οι σπουδαιότεροι από τους τρόπους αυτούς είναι η αποτέφρωση (καύση), η ανακύκλωση, η κομποστοποίηση και, τέλος, η βιολογική επεξεργασία με την οποία πετυχαίνεται η αδρανοποίηση των απορριμμάτων και παράγεται στερεό καύσιμο για τις σχετικές βιομηχανίες. Οι νέοι τρόποι αυτοί μπορεί να εφαρμοστούν μόνοι ή σε συνδυασμό μεταξύ τους. Τα υπολείμματα των απορριμμάτων που επεξεργάζονται με τους ανωτέρω τρόπους διατίθενται σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ), ο οποίοι έχουν αντικαταστήσει τους ΧΥΤΑ.
Οι νέοι τρόποι αυτοί διαχείρισης των απορριμμάτων πρέπει οπωσδήποτε να εφαρμοστούν και στη Χώρα μας και μάλιστα συνδυασμένα γιατί καθένας από αυτούς έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια.
Η κεντρική, περιφερειακή και τοπική εξουσία έχουν μεγάλη ευθύνη για την εφαρμογή των νέων τρόπων διαχείρισης των αστικών στερεών αποβλήτων. Από το Δ΄ ΚΠΣ πρέπει οπωσδήποτε να διατεθούν ανάλογα κονδύλια για τη δημιουργία εγκαταστάσεων επεξεργασίας των απορριμμάτων με τη συνδυασμένη μορφή των πιο πάνω τρόπων. Επιτέλους να σταματήσει το «ξεκοκάλισμα» των κοινοτικών πόρων για «άλλες δραστηριότητες». Οι ΧΥΤΥ να χωροθετηθούν βάσει εθνικού και περιφερειακού χωροταξικού σχεδιασμού και να σταματήσει εντελώς η ξεπερασμένη μέθοδος των ΧΥΤΑ.
Οι πολίτες θα πρέπει να ενεργοποιηθούν και να πιέσουν προς την κατεύθυνση της δημιουργίας εγκαταστάσεων επεξεργασίας απορριμμάτων με τους πιο πάνω τρόπους γιατί, διαφορετικά, σε λίγο καιρό, θα παύσουν μόνο να τα μυρίζουν. Φτάνουν τα τηλεσκουπίδια, δεν χρειάζεται να υποχρεωθούμε να «μασήσουμε»» και τα φυσικά σκουπίδια, λόγω της ολέθριας πολιτικής αυτών που δεν «μασάνε» με τίποτε. Λ.χ. θέλουμε η περιοχή μας να έχει καλό περιβάλλον με αμιγή κατοικία αλλά οι υπόλοιπες ανάγκες μας, πλην του καλού ύπνου και της ησυχίας μας, να εξυπηρετούνται από άλλες, συνήθως γειτονικές, περιοχές. Επίσης κτίζουμε σε οικόπεδο που είναι δασικό (παράνομα) και όταν το ίδιο πάει να κάνει και ο όμορος (γείτονάς μας) ιδιοκτήτης «τον καρφώνουμε» στην αρμόδια υπηρεσία όχι για λόγους προστασίας του περιβάλλοντος αλλά γιατί μας ενοχλεί, στέρηση θέας.