Αλλά η τελετουργία που με συνέπαιρνε περισσότερο ήταν η περιφορά του Επιταφίου. Κάτι που συνεχίσθηκε σε όλη τη ζωή μου, με την ωραιότερη, τη γραφικότερη περιφορά να την έχω ζήσει στη Φολέγανδρο. Με πάνδημη συμμετοχή, με τις νοικοκυρές να ραίνουν την πομπή με μύρα, καθώς περνούσε μπροστά από τα κατάλευκα σπίτια τους.
Εκείνο που με συγκινούσε ιδιαιτέρως δεν ήταν τα «ταρατατζούμ», όπου στις πιο… πρωτοκλασάτες εκκλησιές υπήρχε μουσική είτε από φιλαρμονικές είτε από προσκόπους, είτε, στη γειτονιά μου, από τα «αλητάκια» του «αναμορφωτηρίου αρρένων Κορυδαλλού», που πράγματι με τα πνευστά τους απέδιδαν μια μουσική μυσταγωγία, την οποία δεκαετίες αργότερα θα συναντούσα ξανά στο έργο του Γκόραν Μπρέγκοβιτς «Ο καιρός των τσιγγάνων». Με συνέπαιρνε κυρίως όταν και όπου υπήρχε η μαζική συμμετοχή των «λαϊκών» στην αναπομπή των «εγκωμίων». Ακόμη και των παράφωνων, καθότι αποδεχόμουν το πνεύμα του στίχου του Ινδού ποιητή, συνθέτη και φιλοσόφου Ραμπιτρανάθ Ταγκόρ: «Από όλα τα τραγούδια των ανθρώπων, αγάπησα περισσότερο εκείνο του παράφωνου».
Τα εγκώμια με συγκινούσαν συνολικώς. Αλλά από το σύνολο αυτό είχαν καταγραφεί ανεξιτήλως στην ψυχή μου δυο στροφές από το «Γλυκύ μου Έαρ»:
Οὕς ἔθρεψε τό μάννα, ἐκίνησαν τήν πτέρναν, κατά τοῦ Εὐεργέτου.
Οὕς ἔθρεψε τό μάννα, φέρουσι τῷ Σωτῆρι, χολήν ἅμα καί ὄξος.
Ήταν ένα μήνυμα που θα με συνόδευε σε όλη μου τη ζωή. Το μεν διότι προσπαθούσα πάντα να ακολουθώ την προτροπή της μάνας μου «τήρα να μην είσαι αχάριστος», το δε διότι ο ίδιος εισέπραξα την αχαριστία με το τσουβάλι από ανθρώπους για τους οποίους έκανα ό,τι περνούσε από το χέρι μου -και δεν ήταν λίγοι. Τόσο που η σύζυγός μου να μου «κτυπά» κάθε τόσο: «Πού πήγαν όλοι αυτοί για τους οποίους σκίστηκες; Μόνο ο Φίλιππος σε θυμάται». Υπερβολική νομίζω. Διότι ναι μεν ο Βορειοηπειρώτης Φίλιππος, που κάποιοι επιμένουν να τον αποκαλούν «Αλβανό», λέει παντού «ο Μασσαβέτας μου έσωσε τη ζωή», αλλά δεν είναι ο μόνος που κάτι αναγνωρίζει. Προτιμώ όμως να σκέπτομαι αυτόν και να διαγράφω από την ψυχή μου πολλούς άλλους, όπως κάποιον που έφαγε ψωμί από τα χέρια μου αλλά έβγαλε βιβλίο εναντίον μου.
Γ. Π. Μασσαβέτας
giorgis@massavetas.gr
