Και γράφω «επιστέγασμα» για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι πως οι δημοτικές εκλογές αφανώς ή εμφανώς έχουν ως πρωταγωνιστές τα πολιτικά κόμματα. Ο δεύτερος είναι πως στις δεδομένες συνθήκες, οι εξελίξεις μετά τις βουλευτικές εκλογές θα επηρεάσουν και τις κομματικές επιλογές για τις στηρίξεις. Μια ιστορία που μπορεί να αποδειχθεί πολύ περισσότερο περίπλοκη από όσο φανταζόμαστε ή έχουμε γνωρίσει μέχρι τώρα.
Καθώς το σκηνικό (και) των δημοτικών εκλογών είναι υπό διαμόρφωση, ίσως θα έπρεπε να δούμε με διαφορετικό τρόπο ορισμένα πράγματα που μας ακολουθούν στα σχεδόν 50 χρόνια από τη Μεταπολίτευση. Μισός αιώνας, δεν το λες και λίγο αν το… μετρήσεις με αυτό τον τρόπο. Για παράδειγμα τα «προγράμματα». Μιλάμε για δαπάνη… φαιάς ουσίας από τους συγγραφείς προς εντυπωσιασμό των ψηφοφόρων και… χαρά των τυπογράφων που τα εκτυπώνουν. Επί της ουσίας το νόημα του «προγράμματος» έχει χαθεί εδώ και δεκαετίες, αφού με το πέρας των εκλογών έχουν ήδη πάρει το δρόμο προς τον κάλαθο των αχρήστων. Στις προηγούμενες εκλογές για παράδειγμα, με πρωτοβουλία της εφημερίδας, στις σελίδες της είχαν δημοσιευθεί τα «προγράμματα» των υποψηφίων για διάφορες ενότητες που αφορούν κρίσιμα ζητήματα της πόλης της Καλαμάτας. Αν μπείτε στον κόπο να αναζητήσετε τις απαντήσεις, θα διαπιστώσετε ότι όχι μόνο δεν έγινε απολύτως τίποτα, αλλά τα πάντα κινήθηκαν κατά τη… φορά του ανέμου. Και 100 ερωτήσεις να κάνετε στους υποψηφίους θα πάρετε 100 απαντήσεις λύσεων στα θέματα που θα θέσετε. Ολες είναι στο τσεπάκι, αλλά χάνονται όταν… τα ρούχα πάνε για πλύσιμο.
Μία από τις σοβαρότερες έννοιες της τοπικής διαχείρισης γίνεται κουρελόχαρτο γιατί τα προγράμματα γίνονται γονατογραφήματα, έτσι για να υπάρχει κάτι. Και δεν υπάρχει τίποτε. Ενας οργανισμός όμως της σημασίας που έχουν οι δήμοι, είναι αδύνατον να λειτουργήσει χωρίς πρόγραμμα και να κινείται στη λογική «ό,τι και όπου κάτσει». Το πρόγραμμα αποτελεί τον «καταστατικό χάρτη» για την εξέλιξη της πόλης και δεν μπορεί να αποτελεί αντικείμενο ενασχόλησης με την πόλη. Το πρόγραμμα θα πρέπει να αποτελεί το περίγραμμα που εμπεριέχει τους στόχους για την πόλη σε βάθος χρόνου, το σύστημα ενεργειών, τη χρονική κλιμάκωση και συνέργεια των δράσεων, τον επιδιωκόμενο σκοπό τελικά. Ως εκ τούτου θα πρέπει να είναι προϊόν στρατηγικής μελέτης για την πόλη με χωρικές και χρονικές εξειδικεύσεις. Σαν τέτοιο δεν μπορεί παρά να αποτελεί προϊόν συλλογικής πολιτικής και επιστημονικής επεξεργασίας και ως εκ τούτου να παρουσιάζει μια ανθεκτικότητα σε βάθος χρόνου και να εξασφαλίζει ευρεία πολιτική συναίνεση. Λυπάμαι που το γράφω, αλλά εδώ και πολλά χρόνια τα πράγματα στην πόλη κινούνται τυχαία, ερασιτεχνικά και με βάση τα «ευκολάκια» των χρηματοδοτικών προγραμμάτων που «ράβονται» ερήμην της αυτοδιοίκησης και των αναγκών της.
Συνοψίζοντας θα έλεγα ότι η έννοια «πρόγραμμα» (και συνακόλουθα «λύση») δεν είναι για προεκλογική κατανάλωση αλλά εργαλείο πνοής για την πόλη, κοινά αποδεκτό και συλλογικά επεξεργασμένο, με τους δυνάμει αντιπάλους στις εκλογές να «βαθμολογούνται» με βάση το σχέδιό τους για την υλοποίηση των στόχων. Σε αυτό ασφαλώς ενσωματώνονται και πρέπει να ενσωματώνονται δράσεις που προκύπτουν από τον προσανατολισμό των χρηματοδοτικών φορέων, αλλά ο κορμός του πρέπει να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της πόλης. Και οι ανάγκες δεν μπορεί παρά να προσδιορίζονται με βάση την ιεράρχηση των σημαντικών και ως εκ τούτου δύσκολων και περίπλοκων στην αντιμετώπισή τους θεμάτων που σχετίζονται με τις υποδομές που μπορεί να αλλάξουν ριζικά τις συνθήκες για τη ζωή στην πόλη και να υπηρετήσουν τους στόχους ανάπτυξης της οικονομικής δραστηριότητας. Δυστυχώς όμως τέτοιος προσανατολισμός δεν υπάρχει, με αποτέλεσμα οι παρεμβάσεις να… αγοράζονται από το «καλάθι» των «επιλέξιμων» και να παρουσιάζουν αποσπασματικότητα και εν πολλοίς επιφανειακότητα, που δεν υπακούν τίποτα περισσότερο από το «φαίνεσθαι».
Πρόγραμμα όμως δεν είναι μόνο τα έργα, ούτε από αυτά εκείνα των υποδομών. Πρόγραμμα είναι ο τρόπος διαχείρισης των δημοτικών υποθέσεων, η αποτελεσματική λειτουργία των υπηρεσιών βασισμένη στη διαφάνεια, την αξιοκρατία και την επιχειρησιακή διάταξη, ο προσανατολισμός και οι δράσεις στον κοινωνικό τομέα και τον πολιτισμό και όλα εκείνα που θα προσδιόριζαν τη σχέση δήμου και πολίτη. Μια σχέση με κεντρικό στόχο την εξυπηρέτηση των αναγκών και την αντιμετώπιση των προβλημάτων καθημερινότητας, έτσι ώστε να υπάρχει μια σχέση εμπιστοσύνης και η αίσθηση της ισότητας των πολιτών απέναντι στις δράσεις που αναπτύσσονται. Και ένα πρόγραμμα με τέτοιες παραμέτρους δεν μπορεί να είναι άθροισμα… γραπτών υποσχέσεων αλλά ορατών μέτρων, που θα αλλάζουν χειροπιαστά τα πράγματα στην εφαρμογή τους. Δεν μπορεί να είναι ένα «άθροισμα» προσώπων που φέρνουν για τους πλέον διαφορετικούς λόγους ψήφους στο συνδυασμό, αλλά μια ομάδα ανθρώπων που μπορούν να φέρουν τον «παλμό» της κοινωνίας στα κέντρα λήψης των αποφάσεων. Όλα αυτά (και πολλά άλλα) στη σφαίρα του «ιδεατού» βεβαίως, η φιλοδοξία του καθενός να συμμετέχει στα δημόσια πράγματα από θέση ευθύνης απόλυτα σεβαστή και η αξιολόγηση τυπικά από τους πολίτες και ουσιαστικά από τους «αρχηγούς». Γιατί η συγκρότηση των ψηφοδελτίων ουσιαστικά αποτελεί μια «προεπιλογή» εν γνώσει δυναμικής, δυνατοτήτων και αδυναμιών του καθενός των εκλεγομένων.
Όλα αυτά βεβαίως φαντάζουν… «περί διαγραμμάτων» και ομολογώ πως έτσι είναι. Οι δημοτικές αρχές εκλέγονται σε διαφορετικές εποχές με την επίδραση εκείνων των κοινωνικών δυνάμεων και ομάδων που παίζουν κυρίαρχο ρόλο στη ζωή και την οικονομία του τόπου. Και εκφράζουν κάθε φορά τις κυρίαρχες κοινωνικές αντιλήψεις. Μπορεί να το διαπιστώσει κάποιος παρατηρώντας τις εκλογές τον μισό αιώνα που διέρρευσε από τη Μεταπολίτευση. Τα προγράμματα (εντός ή εκτός εισαγωγικών), οι υποψήφιοι (και οι κοινωνικές ομάδες που εκφράζουν), η κοινωνική δραστηριότητα με τις ανάγκες και τις αντιλήψεις που την συνοδεύουν, παίζουν κυρίαρχο ρόλο στις επιλογές προσώπων και συνδυασμών. Αρθρωμένες στις πολιτικές διαιρέσεις αλλά και με «ανατροπές» και «σφήνες» στο «πολιτικό κατεστημένο» ως αποτέλεσμα αναταράξεων και ιδιαίτερων πρωτοβουλιών που ξεφεύγουν από τα «καθιερωμένα». Αλλά και κάποιες φορές με μέσα που δεν τιμούν τη δημοκρατία, την αξιοκρατία, τη διαφάνεια και όλες τις αξίες, στο όνομα των οποίων «ομνύουν» κάποιοι επίδοξοι κοινωνικοί σωτήρες. Από εκεί και πέρα η ιστορία στον κατάλληλο χρόνο θα κάνει τις αξιολογήσεις της για πρόσωπα, συνδυασμούς και έργο. Προς το παρόν κρίνουμε και οφείλουμε να κρίνουμε δημόσια πράξεις και παραλείψεις, με την ελπίδα ότι κάποτε θα βοηθήσουν την… ιστορία να κάνει τη δουλειά της. Γιατί εκ του αποτελέσματος και της πείρας δεν έχουμε και πολλές ελπίδες για «διορθώσεις» πορείας…
