Με χαρά διαπίστωσα ότι οι μαγευτικοί αυτοί τουριστικοί προορισμοί δίνουν τη δυνατότητα σε πολλούς ντόπιους να συμπληρώσουν το εισόδημά τους πουλώντας τοπικά αγροτικά και κτηνοτροφικά προϊόντα στους επισκέπτες. Μεταξύ άλλων, ο ταξιδιώτης στους τόπους αυτούς θα βρει στα μαγαζιά και στους πάγκους των ντόπιων προϊόντα ΠΟΠ, όπως η φάβα Φενεού και τα φασόλια βανίλιες Φενεού. Θα βρει επίσης στους "Δρόμους του κρασιού" δεκάδες επισκέψιμα οινοποιεία με ΠΟΠ κρασιά Νεμέας και Μαντίνειας. Εκτός όμως από τα ΠΟΠ, ο επισκέπτης μπορεί να αγοράσει και δεκάδες άλλα αξιόλογα τοπικά προϊόντα, όπως για παράδειγμα μέλια, όσπρια, τυριά, κρέας, παστό και λουκάνικο, τοπικά λικέρ, τσίπουρο, σταφίδα, αρωματικά φυτά, αιθέρια έλαια, χυλοπίτες, τραχανά, παξιμάδια, παραδοσιακά γλυκίσματα, μαρμελάδες, γλυκά κουταλιού, ξυλόγλυπτα διακοσμητικά, είδη λαϊκής τέχνης, κοσμήματα κ.λπ.
Εννοείται ότι αυτή η αγορά βασίζεται κυρίως στους επισκέπτες και έχει μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης, ειδικά αν η Περιφέρεια Πελοποννήσου προβάλει τις λίμνες - τοποθετώντας για αρχή πινακίδες που θα διευκολύνουν τους οδηγούς να φτάσουν στον προορισμό τους...
Από εκεί και πέρα, βλέποντας αυτή την αγορά να λειτουργεί ακόμα και εν μέσω πανδημίας, αναρωτήθηκα αν όλοι αυτοί που γράφουν και μιλούν συνέχεια για τη "μονοκαλλιέργεια του τουρισμού" το κάνουν άραγε επειδή δεν έχουν ταξιδέψει ποτέ στη ζωή τους ή αν απλώς ζητούν εμμονικά την επιστροφή σε ένα παρελθόν που υπάρχει μόνο στο μυαλό τους. Δεν θα επιχειρήσω εδώ να απαντήσω σε αυτό το ερώτημα, αλλά είμαι απόλυτα βέβαιος ότι η εξιδανίκευση του παρελθόντος και ο φόβος των αλλαγών στην οικονομία έχει ψυχολογικά αίτια, και πηγάζει κυρίως από τη νοσταλγία των νεανικών χρόνων και το φόβο για το θάνατο. Αντιδρούν στη φθορά και στο θάνατο προσπαθώντας μάταια να διατηρήσουν ασάλευτη την κατεστημένη τάξη και την όποια εξουσία τους σε αυτήν.
Σε κάθε περίπτωση όμως, οι ορεινές περιοχές της Πελοποννήσου δεν ήταν ποτέ παραδεισένιες και η ζωή σ’ αυτές μέχρι τα μέσα του περασμένου αιώνα ήταν συχνά ανυπόφορη. Του λόγου το ασφαλές επιβεβαιώνουν οι χιλιάδες μετανάστες από την ορεινή Αρκαδία που ήρθαν στη Μεσσηνία αναζητώντας μια καλύτερη ζωή. "Δεν είναι ωραίο το χωριό σου;" ρωτούσα τον συγχωρεμένο τον πατέρα μου που αρνιόταν πεισματικά να επισκεφτεί το πατρικό του σπίτι στη Γορτυνία. "Ωραίο είναι, αλλά άγονο. Εδώ έφαγα ψωμί. Εδώ είναι η πατρίδα μου" απαντούσε, ξεκινώντας ταυτόχρονα τις ατέλειωτες ιστορίες του για την απόλυτη φτώχεια που βίωσε και για το ταξίδι που έκανε δεκατριών χρονών παιδί το 1933, για να έρθει ξυπόλυτος στην Καλαμάτα.
Ακούγοντας όλες αυτές τις διηγήσεις από παιδί, και έχοντας παράλληλα ζήσει φτωχά παιδικά χρόνια δίπλα σε ευκατάστατους συμμαθητές, αρνούμαι να πιστέψω όσους διαδίδουν παραμύθια για το ένδοξο παρελθόν επειδή δεν θέλουν ν’ αλλάξει τίποτα στην οικονομία. Δεν έχει σημασία αν όλοι αυτοί αρέσκονται να “επιστρέφουν” στην ολιγαρχική Σπάρτη, στο ένδοξο 1821 ή στα ηρωικά χρόνια του ΕΑΜ, για να αρνηθούν το μέλλον. Σημασία έχει ότι κάνουν παντιέρα το παρελθόν γιατί φοβούνται τη... "μονοκαλλιέργεια του τουρισμού".
Βεβαίως, οι εικόνες από τη σημερινή ορεινή Κορινθία και Αργολίδα διαψεύδουν κατηγορηματικά όσους μιλούν για “μονοκαλλιέργεια”, ενώ επιβεβαιώνουν όσους βροντοφωνάζουμε ότι ο πρωτογενής τομέας της Πελοποννήσου θα πάρει βαθιές ανάσες μόνο αν αναπτυχθεί ο τουρισμός, όπως για παράδειγμα στην Κρήτη, αλλά και στην ιταλική Τοσκάνη.
Με απλά λόγια, εδώ και πολλά χρόνια υποστηρίζω: Είναι ευκολότερο να πουλήσουμε τοπικά προϊόντα σε εκατομμύρια επισκέπτες που θα έρθουν εδώ, παρά να προσπαθήσουμε να τα εξαγάγουμε σε πολυπληθείς αγορές, για τις οποίες δεν διαθέτουμε τις απαιτούμενες ποσότητες. Για παράδειγμα: Είναι εύκολο να πουλήσεις 3.000 τόνους φρέσκα σύκα σε 10 εκατ. επισκέπτες, ενώ είναι δύσκολο να προσπαθήσεις να καλύψεις τις ανάγκες της ευρωπαϊκής αγοράς για το ίδιο προϊόν. Παράδειγμα 2ο: Είναι εύκολο να πουλήσεις την τοπική παραγωγή πατάτας αν πείσεις τους Μεσσήνιους εστιάτορες να την κάνουν επώνυμο προϊόν, τηγανίζοντάς την αποκλειστικά σε ελαιόλαδο, ενώ είναι δύσκολο να ανταγωνιστείς σε τιμές κόστους την αιγυπτιακή πατάτα.
Μπορεί λοιπόν η Πελοπόννησος να γίνει Κρήτη ή Τοσκάνη και να φιλοξενεί ετησίως πάνω από 5 εκατ. επισκέπτες, διαθέτοντας ταυτόχρονα σε αυτή την τουριστική αγορά τα τοπικά της αγροτικά προϊόντα; Η απάντηση είναι ξεκάθαρη. Μπορεί. Αλλά δεν θέλουν όσοι εναντιώνονται στη "μονοκαλλιέργεια του τουρισμού" για να μη χάσουν τα πρωτεία που έχουν στη φτωχή Περιφέρεια Πελοποννήσου. Με άλλα λόγια: Δεξιοί και αριστεροί ψευτοαριστοκράτες δεν θέλουν να ανοίξει η τουριστική αγορά και να λειτουργήσουν χιλιάδες νέες μικρομεσαίες επιχειρήσεις που θα παράγουν πλούτο για την Πελοπόννησο και εισόδημα για τους ιδιοκτήτες τους. Δεξιοί και αριστεροί εξιδανικεύουν το βιομηχανικό παρελθόν επειδή ονειρεύονται να διοικήσουν μεγάλες μονάδες και τις μάζες των εργατών που θα τους ευγνωμονούν αιωνίως για το μισθό που θα τους προσφέρουν.
Ολοι αυτοί ουσιαστικά δεν μισούν “τις αγορές”: Φοβούνται τον ανεξάρτητο παραγωγό της Αρκαδίας και της Κορινθίας, που δεν θα τους έχει πλέον ανάγκη. Φοβούνται ότι αύριο και η Μεσσηνία θα τους γυρίσει την πλάτη γιατί δεν θα τους έχει ανάγκη. Φοβούνται το μέλλον που δεν μπορούν να ελέγξουν, και γι’ αυτό επιστρέφουν στο παρελθόν.
Θανάσης Λαγός
