Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Οινοτουρισμού που γιορτάστηκε στις 14 Νοεμβρίου, η σκέψη μου «έτρεξε» χρόνια πίσω όταν ακολούθησα μια διαδρομή κρασιού που πραγματικά αγγίζει το ιδεατό. Τον δρόμο του κρασιού της Αλσατίας, από βορρά προς νότο, ως είθισται. «La Route des Vins d’ Alsace», η παλαιότερη διαδρομή κρασιού της Γαλλίας, θεσπισμένη από το 1953. Εκατόν εβδομήντα χιλιόμετρα μαγευτικής διαδρομής, όπου κατάφυτοι αμπελώνες διακόπτονται από περισσότερα από εβδομήντα μικρά και μεγάλα, πανέμορφα, γραφικά, με έντονα μεσαιωνικό χαρακτήρα χωριά αλλά και από επιβλητικά κάστρα και μοναστήρια. Εκατοντάδες επισκέψιμα οινοποιεία και κάβες, διακόσιες περίπου γιορτές, πλήθος μουσείων, εκδηλώσεων, εκθέσεων, γευστικών δοκιμών. Εστιατόρια όπου αναδεικνύεται η τοπική κουζίνα συνοδεία πάντα των εξαιρετικών λευκών κρασιών της περιοχής. Η αγαστή σύμπλευση του αγροτικού τομέα με αυτόν της μεταποίησης και τον τομέα των υπηρεσιών οδηγεί την περιοχή σε ευημερία, σε ανάπτυξη. Μια αειφόρα όμως ανάπτυξη, οριοθετημένη, με την πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής προστατευμένη και το φυσικό περιβάλλον σε αξιοσημείωτο βαθμό ανέπαφο, παρά την έντονη παρουσία και δραστηριότητα του ανθρώπου.
Ο οινοτουρισμός συνιστά μια ιδιαίτερα δυναμική μορφή εναλλακτικού τουρισμού, συνυφασμένη σε σημαντικό βαθμό με τον αγροτουρισμό. Η συνειδητοποίηση των προοπτικών του οδήγησε χώρες όπως η Γαλλία, η Ιταλία και οι Η.Π.Α. να επενδύσουν σε αυτή τη μορφή τουρισμού με εξαιρετικά αποτελέσματα. Η Αλσατία, η Τοσκάνη και η κοιλάδα της Νάπα στην Καλιφόρνια αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα. Τα τελευταία χρόνια ακολουθεί και η Ελλάδα, που τις τελευταίες δεκαετίες ισχυροποιεί το στίγμα της στο παγκόσμιο οινικό στερέωμα, με πλήθος οινοποιών να δημιουργούν εξαιρετικές υποδομές υποδοχής αλλά και φιλοξενίας και με αξιόλογες πρωτοβουλίες οργάνωσης σε τοπικό επίπεδο, όπως αυτές της Σαντορίνης και της Βόρειας Ελλάδας. Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες όμως, η ανάπτυξη του οινοτουρισμού στη χώρα μας χαρακτηρίζεται από αποσπασματικότητα και έλλειψη ολιστικής αντίληψης και απέχει πολύ από το ιδεατό.
Εστιάζοντας στη Μεσσηνία, το πρώτο σχόλιο που προκύπτει αβίαστα είναι πως, αν και προικισμένη περιοχή από κάθε άποψη, δεν έχει λάβει ακόμα τη θέση που της αναλογεί στο οινικό στερέωμα. Όπως αποδεικνύει η αρχαιολογική έρευνα η καλλιέργεια της αμπέλου και η παραγωγή κρασιού έχουν παρουσία στην περιοχή περισσότερα από 3.000 χρόνια. Ως αμπελόεσσα χαρακτηρίζει ο Όμηρος την περιοχή της Πυλίας, ενώ σύμφωνα με τον Παυσανία ο θεός Διόνυσος με τη συνοδεία του αφού δοκίμασαν το κρασί του τόπου αναφώνησαν για πρώτη φορά «ευοί ευάν». Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η περίπτωση του κρασιού Δένθις, ίσως του αρχαιότερου κρασιού με ονομασία προέλευσης, που παρήγετο στην Δενθαλιάτιδα, ονομασία κατά την ομηρική εποχή της σημερινής Αλαγονίας. Όπως αναφέρει ο Αλκμάν, το περίφημο κρασί Δένθις, ήταν άπυρος οίνος ανθοσμίας (Αλκμάν παρ’ Αθηναίω και Ησύχιος: Ι.31). Σήμερα, στη Μεσσηνία καλλιεργούνται με εξαιρετικά αποτελέσματα οι γηγενείς ποικιλίες φιλέρι, μοσχοφίλερο, ροδίτης, φωκιανό και μανδηλαριά αλλά και οι ξένες Cabernet Sauvignon, Chardonnay, Cabernet Franc, Grenache Rouge, Grenache Blanc, Merlot και Tempranillo. ενώ δραστηριοποιούνται αρκετά οινοποιεία με κάποια από αυτά να είναι επισκέψιμα. Έχουν θεσπιστεί οι Προστατευόμενες Γεωγραφικές Ενδείξεις (Π.Γ.Ε.) Μεσσηνίας, Τριφυλίας και Πυλίας ενώ έχουν ξεκινήσει οι διαδικασίες αναγνώρισης οίνου Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (Π.Ο.Π.) για την ποικιλία φιλέρι. Επίσης, σε θετική κατεύθυνση κινείται η σύσταση του Συλλόγου Οινοποιών Μεσσηνίας. Φυσικά, παρατηρείται μια μικρής κλίμακας οινοτουριστική δραστηριότητα, και όσοι συμβάλλουν σε αυτήν είναι πραγματικά αξιέπαινοι, όμως απέχει αρκετά από το ιδεώδες.
Με δεδομένα τη δυναμική του μεσσηνιακού αμπελώνα και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής μας, σε επίπεδο φυσικού κάλλους, ιστορίας και πολιτισμού, οι προοπτικές ανάπτυξης του οινοτουρισμού είναι εξαιρετικές. Απαιτείται όμως η χάραξη στρατηγικής από μέρους της τοπικής αυτοδιοίκησης σε συνεργασία με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, η απόκτηση οινικής κουλτούρας από ιθύνοντες, επαγγελματίες αλλά και πολίτες, η ευαισθητοποίηση όλων των εμπλεκομένων μερών, η ενεργοποίηση του ενδογενούς δυναμικού που υπολανθάνει. Απαιτείται η βούληση, το όραμα, το σχέδιο, οι συνέργειες αλλά πάνω από όλα η ολιστική προσέγγιση.
