Το κλίμα στην ιστορική πρωτεύουσα της Λιθουανίας ήταν θερμό, τόσο στην ατμόσφαιρα όσο και στο συνεδριακό κέντρο που διεξήχθη η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ με υποσχέσεις για εγγυήσεις ασφάλειας προς την εμπόλεμη Ουκρανία, χωρίς πάντως συγκεκριμένη δέσμευση για προσχώρησή της στη Συμμαχία. Όμως, παραδόξως, κεντρικό πρόσωπο της Συνόδου δεν ήταν ο Ουκρανός Πρόεδρος Ζελένσκι αλλά ο Τούρκος Πρόεδρος Ερντογάν.
Την προηγούμενη μέρα ο προκλητικά φιλότουρκος Γ.Γ του ΝΑΤΟ είχε ανακοινώσει θριαμβευτικά (!) την άρση του τουρκικού βέτο για την ένταξη της Σουηδίας στη Συμμαχία. Ο προσφάτως επανεκλεγείς αυταρχικός ισλαμιστής ηγέτης της Τουρκίας έκανε ξανά αυτό που ξέρει πολύ καλά: παζάρια. Έτσι, έδωσε κάτι που «έκαιγε» την αμερικανική κυβέρνηση και εξασφάλισε πολλαπλά ανταλλάγματα. Στα ανταλλάγματα αυτά ανήκουν η αναθέρμανση των σχέσεων Τουρκίας- ΕΕ αλλά κυρίως η έγκριση της απόκτησης 40 νέων μαχητικών F-16 (και ανακαίνισης 80 παλαιών) από τις ΗΠΑ. Είναι κάτι που με τη στήριξη του φιλέλληνα Προέδρου της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της αμερικανικής Γερουσίας Bob Menendez προσπαθούσε να αποτρέψει η Ελλάδα.
Όμως, στο Βίλνιους όλα μυστηριωδώς (;) άλλαξαν. Ο νέος Έλληνας ΥΠΕΞ μιλούσε βέβαια από μέρες για θετικό κλίμα με την Τουρκία και για ανάγκη επίλυσης των διαφορών μας με τη γείτονα. Τι άλλαξε όμως στο μεταξύ και από τις προεκλογικές παρόλες για απαράδεκτη παρέμβαση της Τουρκίας στις εκλογές στη Ροδόπη φτάσαμε μέσα σε λίγες μέρες σε συμφωνίες για προώθηση Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης και για «οδικό χάρτη επίλυσης διαφορών» ; Σίγουρα όχι οι πάγιες, αδιάλλακτες τουρκικές θέσεις.
Η παγίδευση της Ελλάδας και ο κίνδυνος για «Πρέσπες του Αιγαίου»
Είναι προφανές ότι αμερικανικός παράγοντας πιέζει πλέον αφόρητα Ελλάδα και Τουρκία να τα βρουν, επανερχόμενος σταδιακά στην πάγια λογική των ίσων αποστάσεων προς τις δύο χώρες. Ο γηραιός Αμερικανός Πρόεδρος θα έχει πολλή δουλειά με την επανεκλογή του το 2024 στο εσωτερικό και προφανώς δεν θέλει «ατυχήματα» στο Αιγαίο. Ταυτόχρονα, ο Ερντογάν συνειδητοποιεί τα αδιέξοδα των υπερβολών του και επιχειρεί να ρίξει γέφυρες προς τη Δύση χωρίς όμως να αποκηρύσσει τους δεσμούς του με το καθεστώς Πούτιν και να αλλάζει επί της ουσίας τις θέσεις του. Και η Ελλάδα;
Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια η χώρα μας ενίσχυσε το γεωπολιτικό της αποτύπωμα και, εξαιτίας της τουρκικής αδιαλλαξίας και του πολέμου στην Ουκρανία, απέκτησε προβάδισμα τόσο σε στρατηγικές συμμαχίες όσο και σε νέους εξοπλισμούς (αεροσκάφη, φρεγάτες κλπ). Όμως, οι διεθνείς σχέσεις στην εποχή μας είναι ευμετάβλητες σαν κινούμενη άμμος. Και τόσο οι ΗΠΑ όσο και οι ευρωπαϊκές χώρες αλλά και οι περιφερειακοί παίκτες (Αίγυπτος, Ισραήλ) επιθυμούν την αποκατάσταση των σχέσεών τους με την Τουρκία. Η αποκατάσταση όμως αυτή περνά ξεκάθαρα από το Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο, δηλαδή από την Ελλάδα και την Κύπρο.
Παρά τη λείανση των λεκτικών επιθέσεων και τη μείωση των παραβιάσεων του ελληνικού εναέριου χώρου τους τελευταίους μήνες, αναμφισβήτητα η Τουρκία επιθυμεί διαχρονικά λύση- πακέτο για τα ελληνοτουρκικά, συμπεριλαμβανομένου του Κυπριακού. Θέλει τη μη επέκταση της ελληνικής κυριαρχίας στα 12 ναυτικά μίλια, τη μείωση της υφαλοκρηπίδας των νησιών του Αιγαίου, τη συνδιαχείριση των φυσικών πόρων στην περιοχή και τη δημιουργία μιας χαλαρής ομοσπονδίας κρατών τύπου Βοσνίας στην Κύπρο, ώστε να χρησιμοποιεί μόνιμα το τουρκοκυπριακό μόρφωμα ως μοχλό πιέσεων στην Ε.Ε. για παραχωρήσεις προς την ίδια.
Η Ελλάδα δεν πρέπει λοιπόν να παρασυρθεί ξανά από τα τουρκικά τερτίπια. Αντίθετα, επιβάλλεται να προχωρήσει ολοκληρώνοντας την οριοθέτηση της ΑΟΖ της με Αλβανία, Αίγυπτο και Κύπρο, επεκτείνοντας τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια σε όλη την επικράτεια πλην των νήσων του ανατολικού Αιγαίου, ενισχύοντας περαιτέρω την περιφερειακή της θέση στη Λιβύη, τα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο, και εφαρμόζοντας πλήρως το ενιαίο αμυντικό δόγμα Ελλάδας-Κύπρου.
Όσον αφορά την περιβόητη προσφυγή μας για την υφαλοκρηπίδα στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, τη δικαιοδοσία του οποίου ποτέ δεν έχει αποδεχθεί η Τουρκία, αυτή μπορεί να γίνει μόνο εφόσον η τελευταία υπογράψει και κυρώσει τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, ως αυτονόητη νομική βάση επίλυσης διαφορών, και εφόσον ανακαλέσει την απόφαση της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης του 1995 περί casus belli εάν η Ελλάδα επεκτείνει μονομερώς την κυριαρχία της στο Αιγαίο στα 12 ναυτικά μίλια, κατά το διεθνές δίκαιο.
Με τις εξελίξεις να τρέχουν, ευχή όλων είναι η χώρα μας να μην οδηγηθεί τελικά σε «Πρέσπες του Αιγαίου», δηλαδή σε μια λύση-πακέτο δυσμενή για τα εθνικά μας συμφέροντα, όπως επικρίθηκε η αμφιλεγόμενη Συμφωνία των Πρεσπών. Αρκεί να διαβάσουμε σωστά την Ιστορία.
*Ο Νίκος Θεοδώρου είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω και Διδάκτωρ Δημοσίου και Ευρωπαϊκού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ludwig-Maximilians του Μονάχου. / Ιστοσελίδα: www.ntheodorou.gr
