Γιατί λυπάμαι να το καταθέσω, αλλά οι πολλοί δεν ενδιαφέρονται. Και αυτός είναι ένας σημαντικός παράγοντας που έκρινε και τα αποτελέσματα καθώς η ψήφος δεν ήταν για τα «κοινά» αλλά για τα (πάσης φύσεως)… «συμφέροντα».
«Απότομη» εισαγωγή με βουτιά στα βαθιά αλλά χρειάζεται να αφήσουμε στην άκρη τους πολιτικούς «καθωσπρεπισμούς» και να μιλήσουμε για αυτά που συμβαίνουν, τραβώντας την «κουρτίνα» της δήθεν θεσμικής (και… δημοκρατικής) διαδικασίας. Και το θεωρώ αναγκαίο γιατί πίσω από την κουρτίνα κάποιοι «οργίασαν» κυριολεκτικά κυνηγώντας ψήφο και σταυρό με κάθε τρόπο. Θα έγραφα «έντιμο ή ανέντιμο» αλλά στην πολιτική πλέον τα όρια έχουν γίνει δυσδιάκριτα καθώς έχει εξαφανιστεί η «ηθική διάσταση» στην άσκησή της. Δεν θα μπω στον πειρασμό των «αξιολογήσεων» για τις οποίες κατά πως φαίνεται ελάχιστοι ενδιαφέρονται. Θα τονίσω όμως ότι στη συντριπτική πλειοψηφία αφετηρία είναι η «κομματική προίκα» και οι αντίστοιχοι μηχανισμοί που κινητοποιούνται κάθε φορά. Όχι βεβαίως για να εκλέξουν τον «καλύτερο δήμαρχο» αλλά το «δικό τους δήμαρχο». Ούτε για να επικρατήσουν πολιτικά επί του αντιπάλου, αλλά για να γίνουν οι δουλειές και να υλοποιηθούν δουλείες, κατά το κομματικό και προσωπικό συμφέρον των κομματικών παραγόντων. Την έκφραση «ένα είναι το κόμμα» τη χρησιμοποιούσαμε παλαιότερα (από και για) το ΚΚΕ, αλλά έχει εφαρμογή πλέον στον «ανάπηρο δικομματισμό» που έχει μείνει με το… ένα πόδι, τη Νέα Δημοκρατία. Με επιβεβαιωμένους σε δύο εκλογικές αναμετρήσεις τους πολιτικούς συσχετισμούς και την απουσία δεύτερου πόλου στο δικομματισμό στο έδαφος της τροποποίησης του εκλογικού νόμου, το αποτέλεσμα ουσιαστικά ήταν προδιαγεγραμμένο. Καθώς με μεγάλη ένταση και παρά την απουσία «επίσημων» χρισμάτων, έπαιξε προεκλογικά η επιδίωξη για «μπλε χάρτη». Που οδηγούσε στη λογική των «τρίτων βουλευτικών εκλογών». Η επιδίωξη γινόταν πιο εύκολη καθώς με τον εκλογικό νόμο καθιερώθηκε η εκλογή «δημάρχων μειοψηφίας» με 43%. Κάτι που επιβεβαιώθηκε εκεί που τα πράγματα πήγαν σε δεύτερο γύρο και έγιναν ιστορικές ανατροπές συσχετισμών ως «απάντηση» στην επιδίωξη να γίνουν περιφέρειες και δήμοι «παρακολούθημα» της κυβέρνησης και των επιλογών της για τη διαχείριση σημαντικών κονδυλίων.
Το «δημαρχοκεντρικό» σύστημα που χτίστηκε πραξικοπηματικά από Βορίδη και Θοεδωρικάκο, η πανδημία και η αίσθηση ότι η ζωή είναι κάτι σαν… πρωινάδικο που όλοι είναι «μια ωραία κατάστασις», ήταν ο δεύτερος παράγοντας που έκρινε σε πάρα πολλές περιπτώσεις το αποτέλεσμα. Παλαιότερα λέγανε «τα παράπονά σας στο δήμαρχο», τώρα όπως έχει στηθεί η ιστορία της δομής και των αρμοδιοτήτων, από το χέρι του δημάρχου εξαρτάται η αντιμετώπιση των προβλημάτων καθημερινότητας των πολιτών. Η οποία πλείστες όσες φορές δεν γίνεται με το… αζημίωτο αλλά με αντάλλαγμα στην κάλπη. Ισονομίες και ισοπολιτείες είναι για τους «αφελείς» ακόμη και για τα πιο μικρά ζητήματα, πολύ περισσότερο δε όταν διακυβεύονται (επαγγελματικά ή άλλης φύσεως) συμφέροντα. Η δική μου η γενιά διεκδικούσε «ρομαντικά» αρμοδιότητες για τους δήμους αλλά βλέποντας τη μεταχείρισης της οποίας τυγχάνει η εκχώρηση αρμοδιοτήτων, σκέφτομαι ότι χωρίς να το θέλουμε ανοίξαμε το δρόμο για την «ιδιωτικοποίηση» των δήμων από τους παράγοντες. Από την άλλη πλευρά η πανδημία έδωσε τη δυνατότητα προσλήψεων με συμβάσεις – τάχα για τις ανάγκες αντιμετώπισης της υγειονομικής κρίσης – αλλά ουσιαστικά δημιούργησε ένα δίχτυ εξάρτησης φτωχών στρωμάτων από την τοπική εξουσία. Ενώ με τον ίδιο τρόπο λειτούργησε η «απογείωση» των απευθείας αναθέσεων «αγκιστρώνοντας» μια σειρά από κόσμο. Αλλά και η παντελής απουσία έργου καλύφθηκε από τη λογική του χαβαλέ: Γιορτές και πανηγύρια που δεν στοιχίζουν τίποτε ουσιαστικά πολιτικά και ελάχιστα οικονομικά, έγιναν το «σήμα κατατεθέν» της… επιτυχίας και το προπέτασμα καπνού που εξαφάνισε την ανάγκη να συζητάμε για το «δημοτικό έργο».
Βεβαίως και υπάρχουν πολλά ακόμη ζητήματα που αφορούν επιλογές που έκαναν οι μειοψηφίες και την αντίληψη που διαμόρφωσαν, αλλά προσωπικά στις σημερινές κοινωνικοπολιτικές συνθήκες , θεωρώ πως δεν έκριναν το αποτέλεσμα. Όμως η απουσία «δυναμικής» από την πλευρά των διεκδικητών σε πολλές περιπτώσεις ήταν ορατή. Προς επίρρωση των όσων προαναφέρθηκαν θα παραπέμψω στα πρόσωπα εκείνων που εξελέγησαν, όπου κυριαρχούν οι επιλογές των κομματικών παραγόντων και εκείνοι που είχαν στήσει παντοειδείς μηχανισμούς ενίοτε και μέσα από τις δημοτικές αρμοδιότητες που είχαν. Δείγμα ότι παρά το γεγονός ότι ορισμένοι υποψήφιοι διασώθηκαν χάρις στην «προσωπική προίκα» που έφερναν, το σύστημα όχι μόνο δεν αλλάζει και δεν μπορεί να ανατραπεί από τα μέσα, αλλά πετάει έξω ακόμη και υποψήφιους πάνω στους οποίους στηρίχθηκε η προεκλογική δημοτική εκστρατεία προς τα έξω. Οσοι πήγαν στην εκλογική μάχη είτε χωρίς μηχανισμούς, είτε χωρίς «προίκα» (κομματική ή προσωπική), βρέθηκαν στα… τάρταρα. Πολλοί απλώς χρησιμοποιήθηκαν για να φέρουν ψήφους και στην πράξη έφεραν σε ακόμη χειρότερη θέση αυτούς που δεν είχαν μηχανισμούς. Η τερατώδης πρόβλεψη για τον αριθμό των υποψηφίων που παραβιάζει ακόμη και τη λογική του νομοθέτη (οι παραπάνω υποψήφιοι τοποθετούνται για την αντικατάσταση εκλεγμένων που θα παραιτηθούν ή θα αποβιώσουν, πόσοι πια μπορεί να είναι αυτοί σε μια δημοτική θητεία ώστε να δικαιολογείται ο αριθμός των υποψηφίων στο 150% των μελών του δημοτικού συμβουλίου;). Και μετατρέπει υποψηφίους σε «κουβαλητές ψήφων» χωρίς καμία προοπτική εκλογής.
Πάμε όμως και σε μια ακόμη τερατώδη αλλαγή που ευνοεί πάντα τους «συνδυασμούς εξουσίας». Είναι η «προσάρτηση» των υποψηφίων στις Κοινότητες στο ψηφοδέλτιο του υποψηφίου δημάρχου, η οποία οδηγεί κατευθείαν στην κατάργηση του θεσμού. Προσωπικά αμφιβάλλω αν οι υποψήφιοι δήμαρχοι γνωρίζουν όλους τους… υποψηφίους τους αν τους δουν στο δρόμο. Η πρόβλεψη αυτή περνάει «θηλιά» στις Κοινότητες και πολλαπλασιάζει τα προβλήματα στα χωριά που ρημάζουν. Πολλοί εκλέγονται γιατί είναι από το συνδυασμού του δημάρχου, οι σχέση τους με το χωριό ορισμένες φορές είναι σχέση «καταγωγής» και η εξαιρέσεις επιβεβαιώνουν τον κανόνα κατά το γνωστόν. Επιπλέον δεν στερεί από τους ανθρώπους που ψηφίζουν στα χωριά να κάνουν τους δικούς τους συνδυασμούς και να εκλέξουν τους συγχωριανούς που θα προσφέρουν καλύτερα. Αν παρθεί υπόψη ότι περιορίστηκαν σημαντικά αρμοδιότητες και πόροι, είναι φανερό ότι η «εγγύτητα στον πολίτη» μεταφέρεται στο… γραφείο του δημάρχου που εκ των πραγμάτων διευθύνει τη ζωή και στο πλέον απομακρυσμένο μέρος. Υπάρχει όμως και μια άλλη πλευρά στην υπόθεση των Κοινοτήτων η οποία συνήθως δεν σχολιάζεται. Υπάρχουν χωριά στα οποία τον περισσότερο καιρό μένουν 5 – 10 άνθρωποι αλλά εκλέγονται πρόεδροι και συμβούλια χωρίς να αντιστοιχούν πραγματικά σε «κοινότητα» ανθρώπων που θα πρέπει να διοικηθεί δι’ εκπροσώπων. Η υπόθεση των Κοινοτήτων θα έπρεπε ίσως να επανεξεταστεί με βάση την εμπειρία που έχουν αποκομίσει το πολιτικό σύστημα και η κοινωνία στα χρόνια που δημιουργήθηκαν «τερατώδεις» δήμοι με δεκάδες χωριά. Η «κόκκινη γραμμή» της λογικής επιτάσσει να αποδεσμευτούν οι Κοινότητες από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό δήμων και δημάρχων για να λειτουργήσουν ως όργανα αυτοδιοίκησης (και μάλιστα τα πλέον κρίσιμα για την καθημερινότητα). Η δεύτερη πλευρά έχει να κάνει με τον αναγκαίο προβληματισμό. Αν δηλαδή θα έπρεπε να διατηρηθεί ο θεσμός των Κοινοτήτων (με εξαίρεση των πόλεων) η θα πρέπει να δημιουργηθεί μια άλλη μονάδα με αφετηρία την έκταση των δήμων του «Καποδίστρια», με περισσότερες αρμοδιότητες και δυνατότητες παρέμβασης στην περιφέρεια των χωριών που καλύπτει. Και σε συνάφεια με αυτό βρίσκεται το ζήτημα της συγκρότησης του κεντρικού ψηφοδελτίου. Η τάχα εκπροσώπηση της περιφέρειας με εκλογές υποψηφίων κατά καποδιστριακό δήμο, εκ των πραγμάτων έχει καταστρατηγηθεί και γιατί πολλές φορές οι υποψήφιοι μετακινούνται από την έδρα ή μένουν στην πραγματικότητα στην έδρα. Και ενεργούν ως εκπρόσωποι της παράταξης και όχι ως εκπρόσωποι της «δημοτικής ενότητας», εκτός από εξαιρέσεις λόγω της ιδιομορφίας συγκρότησης των δήμων ή ζητημάτων που διχάζουν.
Σκέψεις μετεκλογικές, το σύστημα της αυτοδιοίκησης έχει σοβαρά προβλήματα, δεν υπάρχουν θεσμοί διαφάνειας, οι συνταγματικές επιταγές πολλές φορές είναι κενό γράμμα, αδυνατεί να διαδραματίσει επιτελικό ρόλο στην αντιμετώπιση προβλημάτων στην περιφέρεια ευθύνης του. Πολλές φορές λειτουργεί ως το «μακρύ χέρι» του κόμματος από τις προσλήψεις μέχρι τα έργα. Και αυτό απαξιώνει όλο και περισσότερο το θεσμό στα μάτια του κόσμου. Αλλά κανένας «ειδικός» δεν βλέπει αυτά τα σοβαρά ζητήματα όταν συζητά για την αποχή. Βεβαίως πολλοί επαναλαμβάνουν ότι οι πολίτες δεν πηγαίνουν δεύτερη φορά στον τόπο τους να ψηφίσουν. Αλλά δεν τολμούν να θίξουν ένα καίριο ζήτημα για την αυτοδιοίκηση, το… δικαίωμα ψήφου. Θα συζητήσουμε κάποτε αν θα πρέπει να ψηφίζουν οι πολίτες στον τόπο που ζουν ή θα συνεχίζουν να καθορίζουν εν πολλοίς το αποτέλεσμα ετεροδημότες που έρχονται σε εορτές και πανηγύρεις στον τόπο που ψηφίζουν; Πολλά τα ζητήματα, πολλά τα ερωτήματα, η «ανεξαρτησία» τη τοπικής αυτοδιοίκησης στα ζητούμενα, και η «χρηστή διοίκηση» υπό έλεγχο.
Βεβαίως οι πολίτες ψηφίζουν, οι πολίτες αποφασίζουν αλλά αυτό δεν σημαίνει πως επιβραβεύουν είτε πράγματα που δεν γνωρίζουν, είτε αποφάσεις που αγνοούν, είτε επιλογές που δεν έχουν αντιληφθεί πως θα τις βρουν μπροστά τους. Με το «συλλογικό» να υποχωρεί μπροστά στο «ατομικό» η «ιδιωτικοποίηση» των δήμων από τους διαχειριστές τους έρχεται ως φυσιολογική κατάσταση…
