Ουσιαστικά, οι νέες ψηφιακές τεχνολογίες οδήγησαν στην παραγωγή φτηνών κεφαλαιουχικών αγαθών, με αποτέλεσμα ακόμα και μικροί παραγωγοί από υπανάπτυκτες χώρες να μπορούν πλέον ν' αγοράσουν εξοπλισμό που δεν μπορούσαν να τον προμηθευτούν μέχρι το τέλος του 20ού αιώνα. Ετσι, για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία, η παραγωγή καταναλωτικών αγαθών γίνεται εύκολη υπόθεση - ενώ αντιθέτως, γίνεται πια εξαιρετικά δύσκολη η εξεύρεση αγορών για την πώληση αυτών των προϊόντων.
Με απλά λόγια: Ο αγρότης της Ελλάδας και της Κίνας είναι πλέον εύκολο να παράγει ντομάτες ή πελτέ (καθώς είναι φτηνά τα αγροτικά μηχανήματα, τα εργαλεία, τα λιπάσματα κ.λπ.), αλλά δύσκολο να βρει αγορά για να πουλήσει τα προϊόντα του. Επίσης η δημιουργία μιας μονάδας τυποποίησης ελαιόλαδου είναι πια πολύ εύκολη -σε σχέση με το παρελθόν που το κόστος των μηχανημάτων ήταν απαγορευτικό-, αλλά πρακτικά είναι δύσκολη η εξεύρεση αγοραστών.
Σε αντίθεση λοιπόν με τη βιομηχανική κοινωνία, όπου στην οικονομία κυριαρχούσε ο ιδιοκτήτης των μέσων παραγωγής, σήμερα στην αγορά κυριαρχούν οι επιχειρήσεις που ελέγχουν τα δίκτυα προβολής, εμπορίας και διανομής των αγαθών. Οπως προαναφέραμε, το κέντρο βάρους της οικονομίας μετατοπίστηκε από τον δευτερογενή στον τριτογενή τομέα - η συμβολή του οποίου στη συγκρότηση του ΑΕΠ των ανεπτυγμένων οικονομιών αυξάνεται ολοένα και περισσότερο.
Παράλληλα με τη μείωση του κόστους των κεφαλαιουχικών αγαθών, οι νέες ψηφιακές τεχνολογίες οδηγούν σε μείωση και του χρόνου που απαιτείται για την παραγωγή των αγαθών. Ως αποτέλεσμα, σε σχέση με τη βιομηχανική εποχή οι εργαζόμενοι έχουν ολοένα και περισσότερο ελεύθερο χρόνο στη διάθεσή τους, αλλά συχνά δεν μπορούν να τον αξιοποιήσουν δημιουργικά, γιατί δεν διαθέτουν χρήματα. Σε μια απολύτως ορθολογική κοινωνία, στην οποία η οικονομία θα αναπτυσσόταν γραμμικά, το πρόβλημα αυτό της ανισορροπίας μεταξύ χρόνου και χρήματος θα ξεπερνιόταν με απασχόληση ολοένα και περισσότερων ανθρώπων στον ακόρεστο τουριστικό τομέα. Στην πραγματική κοινωνία όμως, όπου όλα αλλάζουν αργά και με θυσίες, μέχρι τώρα έχει απλώς καταγραφεί ότι η διεύρυνση της παγκόσμιας μεσαίας τάξης έχει οδηγήσει σε αύξηση της τουριστικής κίνησης.
Ειλικρινά πάντως, δεν χρειάζεται να έχει κανείς προφητικές ικανότητες για να αντιληφθεί ότι δεν θα αργήσει ο... αιώνας που οι περισσότεροι άνθρωποι στον πλανήτη θα ασχολούνται με τον τομέα του τουρισμού, και ότι το μέλλον του καπιταλισμού βρίσκεται στην παροχή υπηρεσιών σε επισκέπτες. Το μόνο σίγουρο είναι ότι, κάποια στιγμή, οι επιστήμονες -και όχι μόνο οι οικονομολόγοι- θα διαβεβαιώσουν τους διψασμένους για χρήματα επιχειρηματίες ότι η ανάγκη του ανθρώπου για ταξίδια είναι ακόρεστη, κι ότι ο τουρισμός μπορεί να μετατραπεί σε ανεξάντλητη πηγή πλούτου και προσφοράς εργασίας.
Βεβαίως, για να συμβούν όλα αυτά, θα χρειαστεί να μετακινηθούν παραγωγικοί συντελεστές από τις σχολάζουσες αλλά επιδοτούμενες δραστηριότητες, προς τον τουριστικό κλάδο. Οποιος όμως θεωρεί ότι αυτή η μετακίνηση των παραγωγικών συντελεστών θα είναι εύκολη και αναίμακτη, μάλλον δεν έχει αντιληφθεί ούτε τα αίτια της κρίσης που μαστίζει τον πλανήτη από το 2008, αλλά ούτε και τους κινδύνους που εγκυμονεί η συντηρητική προάσπιση των συμφερόντων της βιομηχανικής κοινωνίας.
Αρκεί μόνο να σκεφτεί κανείς ότι η Ελλάδα αρνείται πεισματικά να περάσει στη μεταβιομηχανική κοινωνία ενώ έχει δεκάδες λόγους να εκμεταλλευτεί τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα στο εμπόριο και στον τουρισμό. Και θα καταλάβει αμέσως πόσο πόσους λόγους έχουν οι ισχυρές βιομηχανικές κοινωνίες για να καθυστερήσουν τις -καθόλου ευχάριστες για τις ίδιες- αλλαγές. Αν, επίσης, στην ηλιόλουστη Ελλάδα κάποιοι έχουν συμφέρον να συνεχιστεί η ηλεκτροδότηση της Κρήτης από γεννήτρια πετρελαίου, είναι φανερό πόσο θα καθυστερήσουν οι αλλαγές, καθώς οι αποφάσεις λαμβάνονται σε χώρες με σχεδόν ανύπαρκτη ηλιοφάνεια.
Στο μεταξύ εμείς εδώ, αντί να τρέχουμε με όλες μας τις δυνάμεις προς ένα ευνοϊκότερο μέλλον, απλώς θα βάζουμε τα χέρια μας και θα βγάζουμε τα μάτια μας, σπάζοντας και τα πόδια μας για να μη χάσουμε τα... επιδόματα και την ελεημοσύνη.
Θανάσης Λαγός
Εmail: lathanasis@yahoo.gr
